قصّه های شهر هرت؛

سبکی نوین در زمینۀ نقد اجتماعی و سیاسی

استاد حیدرعلی عنایتی بیدگلی

قصّه های شهر هرتِ سیّد علیرضا شفیعی مطهّر ( زاده کاشان / ساکن تهران) یک ژانر تازه در طنز و یک سبک نوین در زمینۀ نقد اجتماعی و سیاسی ایران امروز است که به شیوه دانای کل و از زبان سوم شخص مفرد و لحنی که تقریباً همه قصه های کلاسیک فارسی به آن عادت کرده اند ( لحن راویِ مرد یا به قول رضا براهنی – مذکّر -) روایت می شود.

بار اصلی این قصّه های پی در پی روی دوش کاراکتری به نام ” هردمییل ” قرار دارد که یاد آور ” دخوِ” علامه دهخدا در چرند و پرند است.

انتخاب شخصیّت هردمبیل که اسمی کاملاً آشنا به ذهن توده های فارسی زبان است و در نزد ایرانیان نمادی شناخته شده از خصلت هایی نظیر خود شیفتگی، آب زیرکاهی، قاتل پیشگیِ پنهان، عدم پاسخ گویی، خشک مغزی و لودگی های ارادی کوچه و بازای می باشد، بر می گردد به طنزهای یک علّامه قزوینی دیگر ( عبید زاکانی) در قرن هشتم و نِشتر های سوزان طنز او که انتخابی کاملا از سر ِ هوشیاری و دقّت نظرِ قصّه پرداز است.‌
به طور حَتم نویسنده پُرکار و آگاه به زمانی مثل شفیعی مطّهر از قصّه نویسی مدرن و پسا مدرن زمان خود آگاه است و علاوه براین که می تواند طرح و پیرنگ داستان های کوتاه خود را در سبک ها و حال و هوای امروزی و انتخاب شخصّیت های بداهه و خلق السّاعه به مخاطب ارائه دهد، تلاشی مُصّرانه دارد تا فضای سنتّی قصّه های طنز ایرانی را از معرض توفان فراموشی و انقطاع فرهنگی به دور نگه دارد.

بد نیست گوشه چشمی هم داشته باشیم به شیخ و زاهد و قاضی و کسانی که لقمه شُبهه می خورند و آنان که از زرِ طمغا ساز و برگ معاش می سازند و منفور و ملعون عصر حافظ هستند با تاکید مکرّری که رند شیراز برای رسوا کردن آن ها دارد.

و ملّّانصرالدّین را نیز از یاد نبریم.
این نوع استفاده از نمادهای تیپیک را ما در آثار صادق هدایت هم به واضح می بینیم.

و قبل از صادق هدایت و حتّی علّامه دهخدا در برخی از آثار عصر مشروطه هم می توان دید.

با این تفاوت که آثار مشروطه از جمله جمال زاده و ادبیّات سُنتی دهه های آغازینِ قرن ِشمسیِ حاضر کاملا خاستگاه تاریخی و جغرافیایی و زمان خود را دارند ولی نویسنده مدارا جو و پرهیز کار شهر هرت در واقع به نوعی از زمان خود دور می شود و از گذشته های رو به فراموشی بهره می گیرد.
قلم پر توان استاد شفیعی مطهر قلمی شاد ، شیوا ، رها و فوق العاده متکّثر است.

ولی دقّت و وسواس و خدا ترسی را در نوشتن از یاد نمی برد.

برغم آشوب هایی که در دل دارد و نفثت المصدور دردآوری که در کلام او دیده می شود، خیلی ملاحظه می کند تا مرزها و هنجارها و خطّ قرمزهایی که ممکن است در لجام گسیختگی توسن سر کش ِ قلم لگد کوب شود و تهذّب و پاببندی او را نسبت به عفّتِ کلام، به بی ثباتی و تزلزل ببرد ، مرعی دارد.
شما یک تصویر غیر اخلاقی ، یک عبارت انحراف آمیز ، یک جمله یا سخنی که به دلمردگی و پژمردگی و گناه آلودگی مخاطب بینجامد در آثار مکتوب و کتاب های منتشر شده و هزاران مطلبی که از ایشان در فضای مجازی شناور است، نمی بینید .

با زبان نابالغ خود سر شما را به درد نمی آورم .

ع