قاچاق اشیای تاریخی بیداد می کند

پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری زمانی «مغز متفکر» سازمان وقت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بود. این پژوهشگاه طی ده‌ها سال توانسته بود به مخزن اسناد و گزارش‌های باستان‌شناسی و کاوش‌های صورت گرفته در محوطه‌های باستانی تبدیل شود. اما در دولت دهم با اجرا برنامه انتقال این پژوهشگاه به شیراز و از بین رفتن اسنادی که برای تهیه‌شان باستان‌شناس‌ها و محققان خون دل‌ها خورده بودند، چنان بلایی بر سر این مرکز مهم آمد که سازمان وقت و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را نیز با سکته مغزی مواجه کرد.

اقتصاددان: حالا اما مصطفی ده پهلوان که خود باستان‌شناسی قدیمی است و چند هفته است که به ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری منصوب شده است، در نخستین نشست خبری خود که صبح دیروز با حضور خبرنگاران حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد، اظهاراتی را مطرح کرده است که نشان می دهد وضعیت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری چندان مناسب نیست.

به گزارش صدای میراث از این نشست، او رازهای مگویی را فاش کرده است که تا پیش از این بر رسانه‌ها و افکارعمومی پوشیده بود. اظهارات مصطفی ده پهلوان درخصوص ریختن مواد باستان‌شناسی در سلطل زباله توسط برخی باستان‌شناس‌ها تا اجازه ورود ندادن به پژوهشگران و باستان شناسان ژاپنی و ایتالیایی و … همگی نشان از ضعف جدی توجه وزارت میراث فرهنگی به مغز متفکر خود دارد.

باستان‌شناس‌ها اشیای فرهنگی را داخل سطل زباله می‌ریزند

مصطفی ده‌پهلوان تایید کرده است که ایران با موج شدید حفاری‌های غیرمجاز مواجه شده و محوطه‌های باستانی ایران در حال تخریب جدی است و «کرور کرور» آثار باستانی ایران از کشور قاچاق می‌شود و صدای هیچکس درنمی‌آید.

رییس جدید پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری چنین سخن گفته است: «در برخی از پژوهشکده ها از جمله پژوهشکده باستان‌شناسی اعضای هیأت علمی، پژوهشگران و کارشناسان خسته شده‌اند از اینکه باید فقط استعلام پروژه‌های عمرانی را پاسخ دهند و کاوش‌های اضطراری را بروند؛ پژوهشکده باستان‌شناسی یا پژوهشکده‌های دیگر تا چه اندازه توانسته‌اند سیاستگذاری علمی در حوزه‌های مرتبط برای کشور داشته باشد و تا چه اندازه موفق بوده که کشور را در حوزه‌های علمی به جلو ببرد.»

او می‌گوید: «برای دادن اطلاعات در حوزه‌های مختلف از جمله باستان‌شناسی خساست در کشور وجود دارد. در حالی که قاچاقچیان، محوطه‌های باستانی را غارت و اشیاء را خارج می‌کنند. اما من باستان‌شناس باید برای ارسال چند تکه سفال به ایتالیا سه سال منتظر بمانم. کربن ۱۴ در کشور نداریم و تجهیزات پژوهشگاه قدیمی و فرسوده است. البته سازمان انرژی اتمی سعی کرده این بخش را راه‌اندازی کند که نتوانسته است و بنابراین همواره در این حوزه محتاج هستیم و دست‌مان به سمت خارجی‌ها دراز است و یکی از اهداف ما در پروژه‌های خارجی تاریخ‌گذاری محوطه‌ها است.»

این البته تمام گلایه مصطفی ده پهلوان رییس جدید پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور نیست که او اینگونه دست به افشاگری نیز زده است: «متأسفانه مواد فرهنگی کاوش‌ها پس از انجام پروژه رها می‌شوند. در حالیکه بر طبق قانون اداره کل موزه‌ها، باستان‌شناس یک ماه فرصت دارد یافته‌ها را بعد از مستندنگاری به امین اموال تحویل دهد و اگر خواست دوباره به مدت سه تا پنج سال امانت بگیرد. اما این روند انجام نمی‌شود و باستان‌شناسان گاهی سفال‌ها را به تهران می‌آورند و خبر دارم که برخی از یافته‌ها را به دلیل آن که در خانه‌شان جا نداشتند داخل سطل زباله ریخته و دور می‌ریزند. در حالیکه هم باستان‌شناس و هم استان باید مسئولیت را بپذیرند و پاسخگو باشند و این باید طبق سازوکار برنامه‌ریزی و اصلاح شود.»

گشودن ۵۰ هزار گور باستانی و راه ندادن باستان شناسان خارجی

این باستان‌شناس که حالا ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری را برعهده دارد در بخش دیگری از سخنانش آمارهای عجیبی نیز مطرح می‌کند. مثلا می‌گوید: «در حوزه تشخیص دی.ان.ای باستانی و کهن هنوز موفق نشدیم کاری انجام دهیم و آزمایشگاه هم نداریم.طی ۸۰ سال گذشته حداقل ۵۰هزار گور باستانی در ایران باز کردیم. ولی دریغ از اینکه یک آرشیو از هزار اسکلت داشته باشیم. در حالی که این اسکلت‌ها جزو ذخایر زیستی کشور است و خیلی از موضوعات را می‌توان از آن‌ها استخراج کرد.»

ده‌پهلوان اما یک خبر عجب دیگر نیز داده است. رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری از راه ندادن پژوهشگران و باستان شناسان خارجی به کشور سخن گفت و افزود: «باستان‌شناسان ایتالیایی، ژاپنی و… که به کار کردن در محوطه‌های تاریخی ایران تمایل دارند ریجکت شده‌اند و نتوانسته اند وارد ایران شوند و در حالی که هدف ما ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی در کشورهای خارجی است، خیلی از کرسی‌های ایران‌شناسی در جهان تعطیل شده و جهان عرب، ترک و چین دارند دنیا را می‌گیرند و با این کار خیلی از فرصت‌ها را داریم پس می‌زنیم.»

قاچاقچیان آثار تاریخی باستان شناس‌ها را مسخره می‌کنند

مصطفی ده‌پهلوان از آن دسته باستان شناسان و مسئولین دغدغه‌مندی است که در نخستین نشست خبری خود با رسانه‌ها به جای مجیزگویی از دولت و وزارتخانه و وزیر و وکیل سعی کرده است صادقانه و با شفافیت مشکلات مرتبط با حوزه کاری خود را به گوش مسئولین کشور برساند. تا اینجای کار او یکی از مدیران متعهد در کشور است. این که آیا رییس جدید پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بتواند با این روحیه قابل تقدیر در شرایط فعلی به کار خود ادامه دهد یا نه؟ موضوع این گزارش نیست اما افشاگری بدون ملاحظه او از وضعیت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری کمک بزرگی در مسیر تلاش برای برطرف ساختن مشکلات مغز متفکر وزارت میراث فرهنگی و گردشگری است.

او به موضوع استرداد اشیای تاریخی کشور و لزوم ورود پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به موضوع استرداد آثار تاریخی اشاره و و ابراز امیدواری کرده است که «این پژوهشگاه بتواند در آینده در این حوزه ورود کند.» چون به گفته او، «پژوهش در شرایطی که بحث جعل و قاچاق آثار تاریخی در ایران بیداد می‌کند و مجموعه‌داران و قاچاقچیان باستان‌شناسان و اهل فن را به سخره گرفته و می‌گویند شما توان اصالت سنجی ندارید می‌تواند کمک بزرگی باشد.»

رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، اعلام کرد: «بیش از ۵۰درصد از آثاری که در فضای مجازی دست به دست می‌شود جعلی است و چون فضای مجازی تهی از اطلاعات علمی حوزه میراث‌فرهنگی است و کلاهبرداران زمینه را برای تاختن فراهم دیده‌اند.»

/پ