ضرورت باز اندیشی در کارکردها و پیام های سنتی ماه…

دکتر حسن دادخواه

بحث نظری و بنیادی “اصالت فرد یا اصالت جامعه یا اصالت فرد در جامعه ” ، در علم جامعه شناسی، در هر حال به دنبال تبیین میزان تاثیر فرد و جامعه در تعیین سرنوشت خویش است.

ماه روزه داری و بویژه شب های قدر نیز با توجه به تمرکز روزه داران بر عبادات فردی و جمعی و تاکید آنان بر تقویت معنویت، به نوعی آمیخته با اصل مهم “ضرورت نقش آفرینی افراد و جامعه در تعیین سرنوشت” خویش است.

از مجموعه آموزه های دینی پیرامون ارزشمندی ماه روزه داری برمی آید که فرض است در این ماه، نشانه های نیرومند شدن معنویت در جامعه و افراد، بیش از گذشته دیده شود و همه شهروندان شاهد نهادینه شدن علائم گسترش ارزش های معنوی باشند.

افزون بر این، فرض بوده است که در یک جامعه اسلامی و روزه دار، رفاه نسبی و متناسب با منابع در دسترس، برقرار شود و فرودست ترین اقشار جامعه از حداقل های زیست آبرومند، بتوانند برخوردار شوند.

اکنون پرسش مهم این است که پس از گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و روی کار آمدن دولت هایی با رویکردهای اسلامی و مدعی برقرار نمودن دستورات و آموزه های دین اسلام، آیا اهداف نهفته در ماه روزه داری پیاده و برآورده شده است؟

آیا شاخص های تقویت و گسترش و نهادینه شدن معنویت و اخلاق و فرهنگ انسانی و الهی در افراد و جامعه قابل مشاهده است؟آیا رفاه و عدالت نسبی در زیست و زندگانی مردم متناسب با منابع در دسترس است؟

پاسخ به این پرسش ها، بی گمان منفی و بسیار نگران کننده است.

به نظر می رسد که انتظارات از تکالیف و آموزه های دینی مانند روزه داری، بیرون از ظرفیت واقعی آنها است و در واقع زمینه های لازم برای تحقق جنبه های اجتماعی این تکالیف هنوز فراهم نشده است.

روشن است که میزان اثر بخشی تکالیف و آموزه های دینی حتی اجتماعی ترین آن، بدون برنامه ریزی کلان به نتیجه نمی رسد و کوشش های انفرادی و بریده بریده، چندان اثر بخش نیست از همین روست که با وجود حضور اشخاص و افراد متدین و دلسوز و والا در جامعه، نشانه های تقویت معنویت و شاخص های آن، کمرنگ است. به سخن دیگر، حلقه های گمشده و منقطع در این میان بسیار است.

به نظر می آید که در سراسر ماه روزه داری و به ویژه در شب های قدر، می توان از طریق شبکه های مجازی و شانه به شانه با مباحث مربوط به انتخابات ریاست جمهوری، به جستجوی پاسخ های قانع کننده ای در این باره پرداخت.

به هر حال، روشن است که بیش از هر زمان دیگر، جامعه دینی ما، نیازمند بازاندیشی در مناسک و ادعیه خوانی و عبادات فردی و جمعی و اعمال سنتی در این ماه است و گره های بسیاری از دردها و مشکلات رنگارنگ امروزین ما، از رهگذر باز اندیشی در تلقی ها و برداشت های سنتی از آیین های مذهبی، گشوده خواهد شد.

دو استکان چای داغ