ضامن ادامه جهش بورس

 یکی از نگرانی‌ها و موضوعات مهمی که این روزها از سوی کارشناسان و اهالی بازار مطرح می‌شود، این است که در بازار پول نیست و ارزش معاملات بازار بسیار پایین است. به همین دلیل به بررسی نسبت ارزش معاملات تجمیعی سهام بورس و فرابورس با احتساب معاملات خرد و بلوکی از سال ۹۰ تا ۲۸ آذر ۱۴۰۰ به پارامتر پول در اقتصاد پرداختیم. نکات جالب توجهی مشاهده می‌شود و شاید مهمترین موضوع تغییر پارادایم در سهم بورس از کل پول کشور است. با این حال نسبت به سال گذشته شاهد افت محسوس این نسبت هستیم.

چند روز کاری اخیر شاهد این هستیم که بازار سهام در وحله اول به تعادل نسبی رسیده است. به ویژه اینکه امروز هم شاهد رشد ۱.۳۰ درصدی بازار و در مدار مثبت قرار گرفتن بخش عمده‌ای از نمادهای معاملاتی بازار سهام هستیم. اما حلقه گمشده این رشد را می‌توان عدم رشد ارزش معاملات بازار دانست. چراکه ناظر بر صحبت‌هایی که با بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ انجام می‌شود یکی از معیارهایی که موجب می‌شود اقدام به ورود به بازار نکنند پایین بودن ارزش معاملات است. در ادامه به بررسی جزئی‌تر این موضوع و صحت سنجی خواهیم پرداخت.

هسته مذاب نقدینگی

نقدینگی موجود در کشور به دو بخش پول و شبه‌پول تقسیم می‌شود. شبه پول به بخشی از نقدینگی اطلاق می‌شود که به نوعی در سپرده‌های بلند مدت محبوس شده است و به آن سود تعلق می‌گیرد. به طور کلی به تمامی وجوهی که در اختیار شبکه بانکی قرار دارد تحت عنوان سپرده بلند مدت قرار دارد و امکان مدیریت آن با بانک است گفته می‌شود. یکی از مواردی که برای این پارامتر اقتصادی گفته می‌شود این مطلب است که پارامتر شبه‌پول بالفعل در کوتاه‌مدت تورم‌زا نیست. چرا که صاحبان این دارایی‌ها در کوتاه‌مدت امکان و علاقه خرج کردن و هزینه آن را ندارند و از این امر منصرف شده‌اند.

بخش دیگر نقدینگی که پارامتر پول آن را شامل می‌شود به آن بخش از نقدینگی اتلاق می‌شود که در سپرده‌های کوتاه مدت و وجوه نقد در اختیار مردم است. به طور کلی آن بخش از نقدینگی که قابلیت سیالیت بالایی دارد و سود بلندمدت به آن تعلق نمی‌گیرد پول می‌گویند.

یک نسبت تاریخی مهم

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان، بنابراین مقایسه ارزش معاملات بازار سهام و پارامتر پول بیان‌کننده چند نکته است. اول آنکه به صورت تاریخی چند درصد از پول کشور روزانه در بازار سهام معامله می‌شود. دوم اینکه در برهه‌های مختلف تاریخی این درصد چه تغییراتی پیدا کرده است. در نهایت با توجه به این دو داده می‌توان این برداشت را داشت که وضعیت حال نسبت به گذشته و میانگین‌های تاریخی چه جایگاهی دارد. با تحلیل این داده می‌توان قضاوتی صحیح در رابطه با صحت گفته کارشناسان مبنی بر پایین بودن ارزش معاملات بازار سهام داشت.

در محاسبه ارزش معاملات بازار سهام ارزش معاملات روزانه هر دو بازار بورس و فرابورس با احتساب معاملات خرد و بلوکی آنها به صورت روزانه جمع‌آوری شده و میانگین هر ماه آن آورده شده است. پارامتر پول را هم از سال ۹۰ به صورت ماهانه جمع‌اوری کرده و ماهانه نسبت ارزش معاملات به پول را محاسبه کرده‌ایم.

لازم به تاکید است که بانک مرکزی آمار پولی بانکی تفکیک‌شده خود که پارامتر پول را در بردارد، تا شهریورماه منتشر شده است. با توجه به اینکه از ابتدای امسال تا شهریور ماه به طور میانگین ۴.۳۳ درصد افزایش پول را داشته‌ایم، رشد ۴ درصدی برای ۳ ماه آتی آن در نظر گرفته شده است. به موجب این موضوع، میزان پول برای ماه‌های آذر و آبان به ترتیب ۸۸۳ و ۹۱۸ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

آیا پول در بازار کم است؟

به صورت میانگین شاهد آن هستیم که این نسبت از سال ۹۰ تا آذر ۱۴۰۰ ، در سطح ۰.۴۵ درصدی قرار گرفته است اما باید این موضوع را داشته باشیم که اتفاقاتی که در سال‌های ۹۸ و ۹۹ رخ داد موجب شد که از میانگین‌های تاریخی فاصله قابل توجهی پیدا کنیم. اگر این دو سال را که به نوعی داده پرت محسوب می‌شود از مجموعه داده‌ها خارج کنیم، میانگین تاریخی به سطح ۰.۱۹ درصدی باز می‌گردد. این نسبت در آذر ماه به ۰.۳۲ درصد رسیده است.

همانطور که مشاهده می‌شود بر اساس داده‌های بدست آمده، سطوحی که در حال حاضر در آن قرار داریم نسبت به میانگین بلند مدت بدون درنظر گرفتن تحولات سال‌های ۹۸ و ۹۹ بالاتر است اما با احتساب آن پایین‌تر است. پس می‌توان اینگونه در نظر گرفت که شرایط بازار براساس داده‌های تاریخی عادی است و جای نگرانی شاید نداشته باشد.

اما اگر بخواهیم نسبت کنونی را نسبت به سال گذشته مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که نسبت سطوح ۳.۵ درصدی وضعیت بسیار وخیم است. اما آیا اینگونه قضاوت کردن صحیح است؟ ویا می‌توان اتفاقات دو سال گذشته را داده‌ای پرت درنظر گرفت؟

چگونه اعتماد ایرانی‌ها به بورس جلب می‌شود؟

در آخرین نظرسنجی که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) صورت گرفته است، نشان می‌دهد که تنها ۱.۲ درصد از ایرانیان تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار سهام را دارند. باید به این اشاره کنیم که اتفاقاتی که سال گذشته رخ داد سبب شد که اعتماد ایرانیان به سرمایه‌گذاری در بازار سهام خدشه‌دار شود. فلذا اگر سیاست‌گذار قصد هدایت مردم به سرمایه‌گذاری در بخش مولد اقتصاد و بازار سرمایه را داشته باشند باید بر ترمیم اعتماد مردم متمرکز شود و سعی در بهبود آن داشته باشند. دلیل اینکه اصحاب بازار سرمایه این مطالبه را از سیاست‌گذار طلب می‌کنند این است که به گفته کارشناسان حدود مدیریت ۸۰ درصد از بورس تهران متعلق به نهادهای عمومی است. یعنی در اصل مردم در زمین بازی دولت در حال بازی هستند. البته برخی کارشناسان نیز عنوان می‌کنند که اتفاقا بهترین عملکرد دولت در شرایط کنونی دخالت حداقلی در اقتصاد و همچنین بورس است. دولت اگر به دنبال جلب اعتماد عمومی است باید میزان دخالت خود را در اقتصاد کشور به شدت کاهش دهد.

موضوع دیگر اینکه سهم قابل توجه از معاملات هر روزه بازار سهام توسط حقیقی‌ها (مستقیم و غیرمستقیم) انجام می‌شود و سیاست‌گذار برای اینکه بتواند جذابیتی ایجاد کند که افرادی که خارج از این بازار هستند سرمایه خود را وارد این بازار کنند.