صیانت از فضای مجازی و بحران حل مسئله

سعید عبدالملکی ـ روان‌شناس و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

✍️ فضای مجازی به‌عنوان یک موضوع مهم و اثرگذار در سال‌های اخیر همواره یکی از دغدغه‌های اصلی مردم و مسئولان بوده است. این فضا به‌مانند شمشیر دولبه است. به‌ویژه برای جامعه‌ای که در تقاطع گذار از سنت به مدرنیته قرار دارد به همان اندازه که خیروبرکت دارد به همان اندازه نیز ویرانی به بار می‌آورد.

یکی از موارد آسیب‌زایی این فضا، اینستاگرام است. اینستاگرام به دلیل نشر تصاویر، کلیپ‌ها و عکس نوشته‌های پورنو گرافی و مستهجن موجب کنجکاوی و بیداری جنسی در کودکان و بلوغ زودرس در نوجوانان و به تأخیر افتادن هویت‌یابی در نوجوانان و جوانان شده است. به‌گونه‌ای که شاهد بحران هویت هستیم. اکنون در کشور ما هویت‌یابی در ٢٣ سالگی اتفاق می‌افتد درحالی‌که استاندارد آن ١۵ سالگی است که یکی از عمده عوامل آن فضای مجازی است که ذهن و روان نوجوانان و جوانان ما را به تسخیر خود درآورده است.از طرفی؛ محلی برای ترویج اباحه‌گرایی، بی‌هدفی، پوچی، خیانت در زوجین، افزایش آمار طلاق، آموزش مصرف مواد مخدر، تخریب هوش اخلاقی بزرگ‌سالان، و درمجموع افزایش آسیب‌های اجتماعی و بحران سرمایه‌ی اجتماعی و بحران سلامت روان شده است که در درازمدت خسارات غیرقابل جبرانی به بار می‌آورد. علاوه برموارد مذکور، چالش‌های امنیتی، یکی دیگر از وجوه تهدیدات فضای مجازی بی‌دروپیکر است.

با این وصف؛ هر عقل سلیمی می‌داند که چاره‌ی کار در تعطیل کردن و یا حذف این فضا نیست. از طرفی هم نمی‌توان از کنار آسیب‌های آن به‌راحتی گذشت. پس چاره‌ی کار کجاست؟!

متأسفانه به‌جای ملاحظه این امر به‌مثابه یک مسئله مهم ملی و ارائه راه‌کار متناسب برای آن، شاهد موضع‌گیری‌های هیجانی و غیرمنطقی افراد و طیف‌های مختلف سیاسی و اجتماعی هستیم. عده‌ای به طرح صیانت از فضای مجازی یا سیاهِ سیاه می‌نگرند و یا سفیدِ سفید و این نگاه صفر و صدی خودش یک آسیبِ قابل‌بررسی است. عده‌ای به دنبال پاک کردن صورت‌مسئله هستند و با راه‌اندازی کارزار مردم را تشویق و تحریک به مخالفت با این طرح می‌کنند و عده‌ای نیز مخالفان را منافق خطاب می‌کنند که هر دو رویکرد ناصواب است. ما نه می‌توانیم دور کشور دیوار بکشیم و نه منطقی است که برای هجوم آسیب‌های فضای مجازی فرش قرمز پهن کنیم.

متأسفانه به دلایل گوناگون تبدیل به یک جامعه‌ی خسته شده‌ایم که نه‌تنها توده مردم، بلکه بخش عظیمی از نخبگان اجتماعی و سیاسی و مسئولان اسبق، سابق و کنونی نیز دچار سوء ادراک و بحران حل مسئله شده‌اند و در برابر مسائل مهم ملی کنش عاطفی، هیجانی و انفعالی از خود نشان می‌دهند و وقایع را به دید مسئله نمی‌نگرند. به‌گونه‌ای که جناح‌ها، گروه‌ها و افراد سیاسی هر کس گوشه‌ای از لحاف را در دست گرفته و به سمت خود می‌کشد. اما؛ واقعیت این است که؛ در شرایطی نیستیم که با اغراض سیاسی و تشکیلاتی و حزبی و لج و لجبازی بتوانیم برای مسائل مهم ملی و اجتماعی راه‌حل ارائه کنیم.

چه در سطح خرد و چه کلان، نیازمند حل مسئله هستیم. متأسفانه گروه‌های مرجع صاحب صلاحیت یا ساکت‌اند و یا در حاشیه امن به سر می‌برند. به‌راستی چه می‌شد اگر این قبیل تصمیمات مهم و سیاست‌گذاری‌های کلان به دست طیفی از افراد می‌افتاد که درک درستی از واقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی داخلی و بین‌المللی دارند؟! بدون شک ادامه این روش هیجانی و تخریبی به دوقطبی اجتماعی، یاس و ناامیدی نسبت به آینده دامن می‌زند و بیم آن می‌رود که منجر به فروپاشی اجتماعی و اخلاقی شود.

بنابراین؛ ضروری است، طیفی از عالمان علوم انسانی، اجتماعی و سیاسی که درک منطقی از هویت ملی، دینی و واقعیت‌های عمیق فرهنگی جامعه‌ی ایران دارند و از طرفی در چارچوب اسناد و قوانین بالادستی مثل قانون اساسی، سند چشم‌انداز، برنامه‌های توسعه و گام دوم که بدون حب و بغض نگاه خیرخواهانه دارند زمام سیاست‌گذاری فرهنگی و اجتماعی را به عهده گیرند.