شُکوه یک اندیشه با شکوه

اعضای یک تعاونی پسته در اوایل دهه ۸۰ توصیه‌نامه‌ای از رئیس‌جمهور وقت به صندوق ذخیره ارزی آورده بودند که برای برداشت غیرمجاز از صندوق به آنها «مساعدت» شود؛ اما رئیس صندوق ذخیره ارزی زیر نامه رئیس‌جمهوری نوشته بود: «بایگانی شود»! رئیس صندوق ذخیره ارزی آن سال‌ها، بایزید مردوخی است؛ اقتصاددان و استاد پیش‌کسوت برنامه‌ریزی توسعه در ایران که دیروز غروب جمعی از اقتصاددانان برای بزرگداشت مقام علمی او گرد‌هم آمدند. در این مراسم که در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، اقتصاددانان ایران به تلاش‌های ارزنده این چهره علمی برای توسعه ایران اشاره کرده و او را دانشمندی اخلاق‌مدار و وطن‌پرست توصیف کردند که با وجود موانع نظام اداری کشور، تلاش کرده است به اصول علمی و اخلاقی پایبند بماند. استاد مردوخی در این مراسم مهم‌ترین عامل توسعه ایران را به رسمیت شناختن حاکمیت مردم بر کشورشان دانست و بر اصلاح ساختارهای قانونی و اداری و تمرکز‌زدایی در توزیع منابع تأکید کرد و گفت بدون پایبندی به اخلاق و شرافت در تک‌تک اجزای جامعه نمی‌توان به بهبودی شرایط امید داشت. در این مراسم همچنین از کتاب «روایت مردوخی از توسعه ایران» رونمایی شد. در این مراسم جعفر خیرخواهان، عضو هیئت‌مدیره انجمن اقتصاد ایران هم با اشاره به مقالات علمی استاد بایزید مردوخی به تأکید ایشان بر اصلاحات ساختاری اقتصاد کشور و آینده‌نگری برای توسعه اشاره کرد و گفت ایشان در سال ۶۸ مقالاتی در باب مالیات بر کربن نوشت و چالش‌های محیط زیستی را پیش‌بینی ‌کرد و تأکید داشت که باید برای مصالح آیندگان تلاش شود زیرا آنها مدافع و سخنگویی  در حال حاضر ندارند.

اخلاق‌مداری   حلقه   گمشده   ساختار   اداری

به گزارش اقتصاددان به نقل از شرق  ،   این کارشناس ادامه داد که استاد مردوخی اعتقاد دارند که یک اقتصاددان شبیه طبیب است که بهداشت و سلامت جامعه برایش دغدغه است اما سلطه منافع و قدرت دخالت می‌کند و دغدغه‌های کارشناسی دچار مشکل می‌شود.‌

محمد ستاری‌فر، دیگر اقتصاددان با ارسال بیانیه‌ای به این مراسم اخلاق‌مداری را ویژگی ارزنده مردوخی دانست و گفت وقتی چهره‌های علمی و مدیریتی کشور اخلاق‌مدار باشد می‌تواند ذخیره انسانی ارزشمندی برای توسعه ایران باشد. این اقتصاددان تأکید کرد که بایزید مردوخی بدون تأثیرپذیرفتن از سمت‌و‌سوهای سیاسی تلاش کرده است کارشناسانه برای مسائل و چالش‌ها، راه‌حل‌های جامع ارائه دهد.

به گفته ستاری‌فر مردوخی در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ که مسئولیت حفاظت از صندوق ذخیره ارزی را مقابل تشنگان دلارهای نفتی بر عهده داشت، توانست ۲۴ میلیارد دلار ذخیره ارزی برای کشور تأمین کند و با ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بجا رشد ۱۰ درصد و ۱۲ درصدی اقتصادی را رقم بزند و کوشش ارجمندی برای تدوین سند چشم‌انداز ۲۰ساله داشته باشد اما رئیس دولت‌های نهم و دهم این برنامه را یک سند آمریکایی خواند و آن را به بایگانی تاریخ برد و به جای آن برنامه‌ای نداد! به گفته این اقتصاددان برنامه‌گریزی باعث توزیع رانت و فساد شد و ۷۲۰ میلیارد دلار پول نفت را که می‌توانست صرف توسعه کشور شود، به هدر رفت. در ادامه مراسم غلامحسین فیروزفر، عضو هیئت علمی انجمن خبرگان برنامه‌ریزی پیامی از مسعود نیلی، اقتصاددان در ستایش مقام علمی بایزید مردوخی قرائت کرد.

مدیری   که   دستور   رئیس‌جمهوری   را   بایگانی   کرد!

زهرا کریمی، استاد اقتصاد دانشگاه مازندران هم در این مراسم پیامی از بهروز هادی‌زنوز، اقتصاددان قرائت کرد که در آن به تجلیل از مقام علمی مردوخی پرداخته و تصمیمات کارشناسی، پایبندی به روش‌های علمی، صداقت و شجاعت اخلاقی این مقام علمی را ستوده و تأکید کرده بود که در جامعه‌ای که گرفتار آفت دروغ است، شجاعت استاد مردوخی برای بیان حقایق علمی تحسین‌برانگیز است. در ادامه زهرا کریمی درباره ویژگی‌های شخصیت علمی بایزید مردوخی به سخنرانی پرداخت و گفت که «ایشان سال‌هاست بر ضرورت اصلاح نظام اداری تأکید دارد و معتقد است که اقتصاد کشور گرفتار معضلات ریشه‌ای است و برنامه‌های توسعه‌ای را به بن‌بست رسانده است. به عقیده مردوخی به صرف تصویب قوانین و مقررات نمی‌توان به توسعه رسید و مشکلات اقتصادی کشور را حل کرد و نیاز به تغییرات بنیادی است».

در ادامه کریمی خاطره‌ای از دوران همکاری با مردوخی بیان کرد و گفت به خاطر می‌آورد که در زمان دولت اصلاحات یک تعاونی پسته تصمیم داشت برای خرید وانت از صندوق توسعه ملی برداشت کند و برای این کار توصیه‌نامه‌های مختلفی از سوی مسئولان متعدد گرفته بود تا آنجا که آقای خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت هم در نامه‌ای درخواست مساعدت کرده بود اما دکتر مردوخی به عنوان متولی صندوق ذخیره ارزی نامه رئیس‌جمهوری وقت را گرفته و پای آن نوشته بود بایگانی شود!».

این اقتصاددان تأکید کرد: دکتر مردوخی هرگز حاضر نشد که رفتار غیرعلمی و غیرکارشناسی را ولو با تقاضای مقامات عالی انجام دهد. کریمی همچنین گفت: متأسفانه ایران در شرایطی است که برای به‌کارگیری کارشناسان برجسته تقاضایی وجود ندارد و کارشناسان بد کارشناسان خوب را از جریان خارج کرده‌اند.

حذف  افراد  شایسته، چالش  توسعه

در ادامه این نشست یکی از دانشجویان محسن رنانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان، بیانیه‌ای رنانی را در ستایش مقام علمی استاد مردوخی برای حاضران روخوانی کرد.

رنانی در این بیانیه به ۷۰ سال تلاش ایرانیان برای دستیابی به حکمرانی خوب اشاره کرده و گفته بود که افراد شایسته در پست‌های مدیریتی جایگاهی درخور شأن نداشته‌اند و این مسئله برای دانشمندی مانند بایزید مردوخی دشواری بیشتری ایجاد کرده و او در جایگاه شایسته خود قرار نگرفت. استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه مردوخی و دانشمندانی امثال او سرمایه نمادین کشور هستند، تأکید کرد که ایشان به دلیل تنگ‌نظری‌های ایدئولوژیک در سال ۸۴ به‌صورت اجباری بازنشسته شد و حذف افراد شایسته از ساختار اداری  یک چالش اساسی  برای توسعه ایران است.

توسعه   ایران   و   فقر   اندیشه

محمد بحرینیان، کارشناس توسعه در پایان این مراسم نکاتی در باب موانع توسعه کشور گوشزد کرد و گفت که ایران گرفتار درماندگی نظری و فقر اندیشه در توسعه است.

او با اشاره به جایگاه علمی افرادی مانند مردوخی و موانع به‌کارگیری نخبگان در ساختار  کشور گفت که نظام اداری ایران گرفتار کارشناس‌نماهایی شده است که حاضر نیستند از جایگاه‌های مدیریتی کناره بگیرند و در مقابل افراد دانشمند و متعهد به حاشیه رانده شده‌اند و جایی برای رانت‌خواران و کاسبان باز شده است.

بحرینیان در انتها تأکید کرد که اگر ایران تاکنون سر پا مانده محصول سختی‌ها و مرارت دانشمندان و ایرانیان متعهد است و سرانجام آنها هستند که ایران را از کژراهه‌ها و کوره‌راه‌هایی که گرفتار آن است، به توسعه می‌رسانند.

رانت، مانع  توسعه

فرشاد مؤمنی، اقتصاددان نهادگرا هم در این مراسم مردوخی را صاحب تشخیص‌های راهبردی توصیف کرد و گفت: در فلسفه علم این بحث مطرح است که ما با یک واقعیت و بی‌شمار نظریه برای توضیح آن واقعیت مواجه هستیم و در اینجا قدرت تشخیص اهمیت راهبردی دارد و بایزید مردوخی جزء انسان‌های کم‌نظیر و ذخایر علمی کشور است. او تأکید کرد: هیچ جامعه‌ای توسعه پیدا نمی‌کند مگر اینکه مسائل خود را به درستی تشخیص دهد و اگر در حال حاضر ایران با بحران فقر، نابرابری، بحران محیط زیست و ناترازی و… مواجه است، به آن علت است که از دانش و فناوری دور شده‌ایم. این اقتصاددان ادامه داد: با رانت نمی‌توان به توسعه رسید و مردوخی جزء یکی از مهم‌ترین استادانی است که چالش توسعه ایران را غفلت صنعتی و ترویج بساط رانت و فساد  و قاچاق می‌دانست.