تفکر سیستمی و نوآوری باز

سندروم دگماتسیم اکتسابی

 تعریف سندروم دگماتیسم

وقتی انسان در حوزه‌ای تخصص زیادی دارد، در مرور زمان فکرش بسته می‌شود و منجر به اثری می‌شود که «دگماتیسم اکتسابی» یا «خشک ‌اندیشی کسب شده» نام دارد. هرقدر بیشتر خود را محدود به حوزه خاصی کنیم، بیشتر احساس داشتن علم، دانش و مهارت داشته باشیم، خطر ابتلا به این اثر بیشتر می‌شود.

مثال

«بیل گیتس» خالق مایکروسافت و یکی از ده ثروتمند جهان سالی ۲ بار برای ۱ هفته تمام، جایی دور از دفتر کارش می‌رفت و تنها به مطالعه مطالب گوناگون پرداخته و به ایده‌های جدید و آینده‌اش فکر می‌کند. او نام آن دو هفته را «هفته تفکر» گذاشته است.

تفکر و نوآوری باز

مفاهیم دیگری بنام «تفکر باز» و «نوآوری باز» وجود دارند. این دو مفهوم سعی دارند به ما بگویند که ایده‌ها ممکن است از هر جایی برخیزند. مثلاً در گذشته سازمان‌ها میلیاردها دلار صرف تحقیق و توسعه می‌کردند اما اکنون می‌گویند این کافی نیست. ممکن است ایده نوآورانه از دل مشتریان یا شرکای تجاری شما جوانه بزند. بنابراین تفکر باز می‌گوید اگر می‌خواهید در دام خشک اندیشی اکتسابی نیفتید، سازوکاری را فراهم کنید تا تمام ایده‌ها چه از بیرون یا از درون خود، سازمان یا جامعه‌تان بجوشد.

دگماتیسم‌در؛زندگی|سازمان|کشور

کسی از دگماتیسم در امان نیست. هرقدر باهوش باشیم تحصیلات، تجربه کاری و سن‌مان بیشتر باشد، خطر ابتلا به این بیماری بیشتر می‌ شود. مثلا افراد خانواده معتقدند یکدیگر را درک نمی‌کنند، حرف هم را نمی ‌فهمند و… در کسب‌وکار، مدیران بخش‌ های مختلف هر کدام ایده خود را دارند و سازمان در کشاکش ایده‌های مختلف یک کشتی سرگردان است. در جامعه و کشورداری نتایج اسف بارتر است. نخبگان قدرت و ثروت هر کدام تصویری از آینده آرمانی جامعه خود دارند و دیگرانی که مانند آنان فکر نمی‌کنند را خائن، غرب‌زده و سنتی می‌دانند. فرصت‌ها می‌گذرد اما دریغ از تفاهم روی موضوعات و اقدامات استراتژیک. زندگی/سازمان/کشور در «تفکر بسته» می‌پوسد و مرداب می‌شود!

 راه‌حل رهایی از دگماتسیم‌

تفکر و نوآوری باز راه مناسبی است. «تفکر باز» از شنیدن هرگونه ایده جدید و متفاوت آغاز می‌شود. در تفکر باز آنچه اهمیت دارد، کاربردی‌بودن آن ایده برای اهداف ماست نه اینکه چه کسی آنرا گفته است. نشریه معتبر فوربس اخیراً مطلبی در این رابطه منتشر کرده و در آن چند پیشنهاد برای بهبود این مهارت مطرح می‌کند:
با افرادی که اختلاف نظر داریم فعالیت‌های مشترک تعریف کنیم.
زمان‌ کوتاهی را به مطالعه مطالبی بی‌ربط با حوزه فعالیت‌مان اختصاص دهیم. فراموش نشود هرقدر متخصص‌تر، خشک‌اندیش‌تر!
جلسات غیررسمی داشته باشیم؛ مثلا با همکاران، جلسات هفتگی کوتاه، اما غیرکاری داشته باشیم.

نتیجه گیری

خداوند بارها خطر خشک‌اندیشی را هشدار داده است به ویژه آن‌جا که صحبت از پیروی کورکورانه از گذشتگان می‌شود. زندگی شخصی، سازمان و کشور ما نیازمند تفکر تازه و باز و در نتیجه تفاهم و تعامل است. پنجره ذهن فروبسته خود را باز کنیم و بگذاریم نسیم «دیگری» در ذهن ما جاری شود.

ع