حکومت سلاطین اقتصادی بر ایران

بنده معتقدم اقتصاد دولتی و رانتی زمینه بروز و ظهور این افراد را فراهم کرده است.در یک اقتصاد غیرشفاف که بخش بزرگی از اداره اقتصاد از طریق توزیع رانت انجام می‌شود، طبیعی است اشخاص حقیقی یا حقوقی محل جمع‌آوری رانت‌ها می‌شود و انباشت ثروت در این بخش‌ها رخ می‌دهد. هم عدم شفافیت به این موضوع کمک می‌کند و هم سازورکار اقتصاد وابسته به توزیع رانت.

اقتصاددان: همه سلاطینی که در اقتصاد متولد می‌شوند، محصول دو اصل یکسان هستند؛ یکی عدم شفافیت و دیگری وجود انحصار و رانت در اقتصاد.  نکته اصلی این است که سلاطین دیگری که در اقتصاد هستند و دهه‌هاست فعالیت می‌کنند، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند و با آنها برخوردی نمی‌شود. اما در ماجرای سکه چنین برخورد می‌کنند و حتی ماجرای اعدام خریداران ارز و سکه مطرح می‌شود.

اما نکته من این است که نفس خریدن سکه مهم نیست بلکه، سازوکار تامین مالی معامله باید مورد توجه قرار بگیرد. به موجب قانون خرید و فروش سکه در کشور ما ممنوع نیست و محدودیتی برای آن وضع نشده است.

پس خرید یک عدد یا هزاران عدد سکه نه از نظر اقتصادی مشکلی دارد نه قانونی. اما اگر قانون برای خرید و فروش سکه مرزی اعلام کند، زیرپا گذاشتن این حد می‌تواند جرم محسوب شود و باید با مجرم برخورد کرد. اما وقتی منعی وجود ندارد فرد می‌تواند سرمایه خود را وارد بانک کند، خانه بخرد یا آن را صرف خرید هزاران عدد سکه کند. بررسی این مساله مشروط به این است که منشأ پول مشخص باشد و پولی که معامله می‌شود به اصطلاح تمیز باشد.

اما اگر منبع پولی که معامله می‌شود، تمیز نباشد و پول حاصل رانت و قاچاق باشد، در هر بازاری که وارد شود جرم است. چه با آن سکه بخریم، چه ارز، چه خانه، چه سهام و چه آن را در بانک سپرده کنیم. پس مساله منشأ پول است .

ما در حوزه کالاهای مختلف سلاطین بسیاری داریم. در هر حوزه صنعت یک گروه مافیایی وجود دارد. در حوزه دارو، شکر، دانه‌های روغنی، فولاد و… ما در هر بخشی از اقتصاد این کشور می‌توانیم افراد زیادی را نام ببریم که هر کدام از رانت‌هایی برخوردارند و هر تغییری در فضای اقتصاد ایران هم به گونه‌ای انجام می‌شود که منافع این گروه‌ها و افراد را تامین کند.من معتقدم در چهار دهه گذشته و از اول انقلاب اقتصاد ما به یک اقتصاد کاملاً دولتی تبدیل شد و دولت در همه امور و شئون اقتصاد دخالت کرد.

بنگاه‌های خصوصی همه دولتی شدند و چون ما در شرایط خاص انقلاب و پس از آن شرایط جنگ بودیم، مدام به سمت دولتی کردن همه چیز پیش رفتیم.  در یک اقتصاد رقابتی و شفاف، خودبه‌خود حجم رانت کاهش پیدا می‌کند و اگر جایی سود غیرنرمالی وجود داشته باشد، بخش‌های دیگر اقتصاد هم وارد می‌شوند.

البته این مساله یک پیش‌فرض بسیار مهم دارد. آن هم اینکه به طور کلی نهادهای وابسته به حاکمیت از کسب‌وکار خارج شوند. اصولاً افراد سعی می‌کنند به حوزه‌هایی وارد شوند که سود بیشتری دارد. دوره کنونی دوره وجود انتظارات تورمی است. در این دوره کالاهای دارای قابلیت سرمایه‌گذاری سود بیشتری دارند. در نتیجه افراد به این سمت می‌آیند.

اما با عبور از این دوره تورمی و حرکت به سمت شرایط غیرتورمی این افراد قطعاً منابع مالی خود را به سمت کالاهای مصرفی می‌برند. پس حضور این افراد در اقتصاد وابسته به شرایط اقتصادی است. در شرایط متلاطم آنها به سمت کالاهای سرمایه‌ای می‌روند و در شرایط باثبات‌تر به سمت کالاهای مصرفی شیفت می‌کنند. اما باید مشکل اقتصاد را حل کرد و با ایجاد شفافیت و حرکت به سمت فضای رقابتی، فضای رانت را از بین برد.

/پ