تحقق شعار سال، نیازمند مدل سازی است

هدف گذاری سال ۱۴۰۱ تحت عنوان «تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین» به عنوان مهم ترین ماموریت سال، نیازمند توجه به یک راه حل جامع به جای راه حل های بخشی نگر است. اما غفلت نظام تصمیم ساز و تصمیم گیر و همچنین مقام ناظر از توجه به مبانی تئوریک در سیاست گذاری و ریل گذاری اقتصادی در نیم قرن اخیر باعث انحرافات زیادی در تخصیص منابع شده است. ما برای تبیین مفهوم «شعارهای سال مقام معظم رهبری» نیازمند مبانی نظری هستیم تا مطمئن شویم برداشت تمام بازیگران این حوزه از این مفهوم به انحراف کشیده نمی شود. بنابراین برای شناسایی راه حل ها و قبول مسئولیت برای نقش آفرینی «مسئولان سه قوه» و «عموم ظرفیت های نیروی انسانی کشور» برای تقویت حداکثری تولید در کشور با تاکید بر مزیت های نسبی کشورمان در حوزه های مختلف تولید، نیازمند طراحی و تبیین مدل مفهومی به نام «تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین» هستیم. بر این اساس موضوع «تولید» را باید در یک گستره بزرگ تر یعنی حوزه بازار بین الملل جست وجو کنیم. به طور مثال وقتی در تولید محصولات جدید در دنیا سالی یک میلیون و ۲۰۰ هزار نوع محصول جدید تولید می شود و سهم ما کمتر از هزار نوع محصول است، یعنی ما متناسب با بازار جهانی حرکت نمی کنیم. یا وقتی تعداد عناوین کسب وکار در دنیا بیش از سه ونیم میلیون شناسایی شده و در ایران تنها سه هزار کسب وکار موجود است، یعنی سرعت ما با سرعت کسب وکارهای جهانی فاصله معنا داری پیدا کرده است. یا در زمانی که درآمد ناخالص از حوزه علوم انسانی یا صنایع خلاق در دنیا تقریبا پنج هزارو ۵۰۰ میلیارد دلار در سال است ولی درآمد کشورمان در این حوزه تقریبا صفر است. آن گاه به خوبی متوجه می شویم که چرا چهار سال پی درپی شعارهای سال با محوریت تولید نام گذاری می شود. برای تحقق شعار سال جاری اختصاصا در حوزه اقتصاد نیازمند شناسایی و تفکیک عوامل (پیش نیازهای) اقتصادی، از عوامل (پیش نیازهای) غیراقتصادی هستیم:

۱- عوامل (پیش نیازهای) اقتصادی، شامل همان مواردی است که در کتب اقتصادی معمولا طرح می شوند: کار، زمین و سرمایه یا به صورت روشن تر عبارت اند از نیروی انسانی (شامل نیروی کار، مدیریت و نوآوری و ابداع)، زمین شامل منابع زیر، سطح و بالای زمین و سرمایه شامل سرمایه های فیزیکی و مالی.

۲- عوامل (پیش نیازهای) غیراقتصادی، شامل عواملی است که تصمیمات و رفتارهای افراد (ازجمله تصمیمات و رفتارهای اقتصادی) را شکل می دهد. این عوامل عبارت اند از قوانین، فرهنگ، سنت، تحولات تاریخی، اقلیم و… .

به گزارش اقتصاددان به نقل از روزنامه شرق  ،  آنچه در شرایط فعلی کشور جاری است و عامل بروز مشکلات عمیق و ریشه داری برای معیشت و رفاه اقتصادی مردم شده است، به دلیل فقدان پیش نیازهای اقتصادی (کار، زمین و سرمایه) نیست؛ زیرا کشور ایران از منابع خدادادی فراوان و بعضا کم نظیری برخوردار بوده و هست که تکرار آنها دیگر ضرورت ندارد. به جز نفت که از ۱۲۸۷ هجری شمسی در کشور (مسجدسلیمان) کشف شده و روز به روز نقش پررنگ تری در اقتصاد کشور پیدا کرده است، منابع متعدد و ارزشمند دیگری در جغرافیای گسترده کشور وجود دارند که بالقوه قادر به رانش کشور به یک اقتصاد پویا و پیشرفته هستند. به علاوه وجود انبوه نیروهای جوان، تحصیل کرده، وطن دوست، انقلابی و باانگیزه، در کنار سرمایه های فیزیکی و مالی فراوانی که به یمن فروش نفت و سرمایه گذاری های زیربنایی قبل و بعد از انقلاب، تامین پیش نیازهای (عوامل) اقتصادی در کشور را تضمین کرده است. بنابراین می توان گفت ناکامی های اقتصادی کشور در سه دهه گذشته پس از جنگ، ناشی از کمبود یا نبود عوامل اقتصادی نبوده و نیست، بلکه دلیل ناکامی های اقتصادی کشور را باید در نبود پیش نیازهای غیراقتصادی که در بالا به آنها اشاره شد، جست وجو کرد. در واقع می توان گفت متغیرهای فعال و تاثیرگذار بر شاخص های اقتصاد در شرایط فعلی کشور، عمدتا عوامل غیراقتصادی هستند نه اقتصادی. با این توضیحات می توان گفت اگرچه اغلب مشکلات فعلی کشور نمود اقتصادی دارند (رشد پایین و بعضا منفی، بی کاری، فقر، نابرابری، تورم، کاهش سطح سرمایه گذاری های مولد و…) اما چون ریشه های آنها عموما غیراقتصادی است، با فرمول ها، تئوری ها و توصیه های صرفا اقتصادی قابل حل نیستند. به همین دلیل در سه دهه گذشته، تقریبا اغلب قریب به اتفاق فرمول و تئوری های اقتصادی که اقتصاددانان بلد بوده اند، توصیه و در بسیاری موارد در کشور تجربه و اجرا شده و حاصل آن شرایط فعلی شده است. در واقع در نبود عوامل یا پیش نیازهای غیراقتصادی، نتایج به کارگیری فرمول های صرفا اقتصادی هم کم دامنه، کوتاه مدت و موقت بوده است. همین کج بینی در برخورد با مشکلات اقتصادی باعث شده تا در سه دهه گذشته نه تنها جریان پیشرفت و رفاه اقتصادی کشور بر ریلی پایدار قرار نگیرد، بلکه موجب فرصت سوزی و اتلاف منابع انسانی، مالی، فیزیکی و طبیعی فراوانی در کشور نیز شده است.

لازم به ذکر است ناکامی نسخه های صرفا اقتصادی الزاما به معنای غلط یا ناسازگاربودن این فرمول ها نبوده و نیست، بلکه این تئوری ها و فرمول ها زمانی اثربخش خواهند بود که پیش نیازهای غیراقتصادی لازم برای پیشرفت اقتصادی وجود داشته باشند. وجود پیش نیازهای غیراقتصادی، منجر به ایجاد بسترها و ساختارهای لازم برای تاثیرگذاری فرمول های اقتصادی خواهند شد. با این توصیف، در صورت توجه به ضرورت اصلاح ساختارهای غیرتولیدی و غیرتوسعه ای موجود، می توان نیل به افزایش تولید را در یک برنامه میان مدت و بلندمدت برنامه ریزی کرد تا فرصت تغییرات و اصلاحات ساختاری لازم برای پیشرفت و رفاه اقتصادی در حوزه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و… فراهم شود. اگر این باور (ضرورت اصلاح پیش نیازهای غیراقتصادی) در تصمیم گیران و تصمیم سازان کشور ایجاد شود، نقطه آغازین حرکت به سوی توسعه ای پایدار که رفاه اقتصادی برای همه مردم جزئی از آن است، خواهد بود. یقینا ما در حوزه نظامی در لبه بازدارندگی قرار گرفته ایم ولی برخی از کارشناسان به شوخی می گویند که بله این واقعیت است. ولی ما در حوزه اقتصاد متاسفانه در لبه پرتگاه قرار گرفتیم این دو لبه، دو لبه متفاوت هستند که قرارگرفتن در هر یک از این دو موقعیت، بستگی به نوع مدیریت کردن آنها در صحنه عملیات داشته و دارد. اما انتخاب مجدد شعار سال با محوریت تولید در شرایط جنگ اقتصادی می تواند حامل یک پیام مهم هم باشد؛ زیرا در جنگ اقتصادی مانند یک جنگ نظامی برای به دست آوردن پیروزی می بایست همه ارکان جامعه درگیر آن شوند و اگر بپذیریم مهم ترین سلاح ما در مقابل دشمن «آرایش مناسب نظام تولید» در کشور است، بنابراین همه ارکان نظام، شبکه نخبگان و عموم مردم باید به طور جدی در این حوزه ورود کنند و متناسب با مسئولیت خود در آن سهم بردارند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع