ایران و جنگ اکراین

حتی اگر همیشه با نظرات من مخالفید، این چند سطر را بدون پیشداوری بخوانید، پس از خواندن و تأمل وقت برای مخالفت بسیار است…

اقتصاددان: خطرهای جدیدی متوجه ایران است. برخلاف دوستان ملی‌گرا یا روس‌دوست که حملۀ روسیه به اکراین را به سود ایران می‌دانستند، از ابتدا هشدار می‌دادم که این جنگ به ضرر ماست و امروز نگرانی‌ام بیشتر شده است.

برداشت ایرانیان از توان روسیه درست نیست. روسیه گیر افتاده و وضعیتش دائم بدتر می‌شود. روسیه آن چیزی نیست که ما تصور می‌کنیم. بجز فصل پایانی جنگ جهانی دوم که روسیه با کمک‌های گستردۀ غرب موفق شد آلمانِ بی‌رمق را عقب براند، روسیه در ۱۲۰ سال اخیر در جنگ‌ها ضعیف عمل کرده است (تاریخ جنگ‌های روسیه از ابتدای قرن بیستم اصلاً افتخارآمیز نیست! شکست مفتضح در برابر ژاپن، شکست‌های پیاپی در برابر آلمان در جنگ جهانی اول و افتضاح جنگ ارتش سرخِ استالین در برابر فنلاند ــ جنگی که همه آن را فراموش کرده‌اند.)

روسیه نتوانست در اکراین به پیروز رعدآسا دست یابد. فکر نمی‌کرد چنین واکنش گسترده‌ای از سوی اروپا ببیند. افکار عمومی و جبهۀ سیاسی دولت‌ها به شدت علیه روسیه است. روسیه در بدترین دوگانه قرار گرفت: یا باید پا پس کشد و همین‌جا متوقف شود که در این صورت هیمنه‌اش فرومی‌ریزد و دستاورد ناچیزی خواهد داشت و اکراین هم احساس پیروزی می‌کند؛ یا باید حمام خون به راه اندازد و با ویران کردن کی‌یف بر بخش شرقی اکراین پیروز شود که این پیروزی نیز فاجعه‌ای در تاریخ روسیه خواهد بود و کم از بدترین یک شکست نخواهد داشت ــ و اصلاً بعید است بتواند کل اکراین را بگیرد. خطر شکاف در جامعۀ روسیه جدی است و جبهۀ ضدروسی اروپا هر روز راغب‌تر می‌شود روسیه را سر جایش بنشاند. اوضاع روسیه خوب نیست و بدتر این‌که روسیه تنهاست!

در چنین شرایطی روسیه روز‌به‌روز بیشتر تمایل می‌یابد جبهۀ جدیدی علیه غرب باز کند تا فشار را از روی خود کم کند. چین هوشیارتر از آن است که در چنین تله‌ای بیفتد. چین می‌داند کامیابی‌اش در تجارت است و محال است آن را فدای مناقشۀ تایوان کند (هر چند در زبان‌بازی و رتوریک چیز دیگری نشان دهد).

در این‌جا خوش‌ترین گزینه برای روسیه ایران است، به ویژه وقتی مدت‌هاست سطح تنش در خاورمیانه بالاست و بعید نیست نزاعی دربگیرد. هر گونه درگیری در خاورمیانه باعث پرواز قیمت نفت می‌شود و این همان چیزی است که فشار را بر غرب افزایش می‌دهد و لبخندی بر لبان روسیه می‌نشاند. خلیج‌فارس از چرخۀ تأمین انرژی خارج می‌شود و انرژی در جهان به مخاطره می‌افتد و اوضاع غرب سخت‌تر می‌شود. در چنین شرایطی، اسرائیلی هم هست که آماده است به بهانه‌ای به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند (چنانکه در ابتدای جنگ ایران و عراق به تأسیسات هسته‌ایِ اُسیراک در عراق حمله کرد). اگر اسرائیل بخواهد چنین کند، بعید نیست روسیه به او چراغ سبز نشان دهد.

حتی اگر برجام به سرانجام برسد، بعید نیست روسیه بکوشد ایران را در خاورمیانه درگیر جنگ کند. طبعاً بدون برجام، بهانه‌ها برای درگیری به مراتب بیشتر خواهد بود. اگر قرار بوده باشد روزی روزگاری ایرانیان هوشیارتر از همیشه باشند، قطعاً امروز همان روز مباداست. پس از احیای برجام نیز این خطر بیخ گوش ایران می‌ماند و به درایت فراوانی نیاز است. از همۀ مقامات سیاسی و نظامی کشور عاجزانه خواهش دارم، بیش از همیشه هوشیار باشند. سرنوشت ایران و ایرانیان در گرو هوشمندی شماست.

/پ