انتصاب دولتمردان به جای دولت و حکمرانی خوب!

به گزارش اقتصاددان یک تحلیلگر مسائل اقتصادی در یادداشتی اختصاصی برای اقتصاددان نوشت:
یکی از مباحث مهمی که به عنوان کلید معمای توسعه و برنامه‌ریزی‌‌های مربوط به کاهش فقر‌، توزیع متوازن‌ درآمد و برابری فرصت‌ها مطرح شده، مفهوم حکمرانی خوب است. لاندل و میلر حکمرانی را چگونه حکومت کردن و فرمان دادن بر مردم و چگونگی اداره و تنظیم امور دولت معنا و شاید هم دقیق‌ترین تعریف حکمرانی در گزارش کمیسیون حکمرانی جهانی این‌گونه باشد: “حکمرانی مجموعه‌ای از ارزش‌های فردی و نهادی، عمومی و خصوصی است که امور مشترک مردم را اداره می‌کند (میدری، ۱۳۸۳)”. فارغ از شاخص‌ها و مولفه‌های روتین حکمرانی خوب و شاخص‌های کارآمدی دولت‌ها و رتبه‌بندی کشورهای مختلف منجمله کشور عزیزمان ایران و فارغ از کیفیت داده‌ها و آمار مبنای محاسبه این شاخص‌ها که توسط بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول هر سال منتشر می‌شود، شایسته است به تحلیل محتوای واژه یا حتی فراتر حوزه حکمرانی خوب در ایران و نقش دولت در این حوزه پرداخته شود. چیز قابل‌کتمانی نیست که اقتصاد ایران به نوعی وابستگی شدیدی به دولت و نهادهای خصولتی (عمومی غیردولتی با منشاها دولتی یا نظامی البته با آزادی عمل بیشتر نسبت به بخش دولتی) دارد. کافیست به تحلیل محتوای صحبت‌های خانوار ایرانی از طفل خردسال تا فرد کهنسال، کاسب و بقال، تاجر و دلال، کارآفرین، ژن‌های خوب و … نیم‌نگاهی شود، چند بار واژه مودبانه “دولت” یا موارد دیگری از این قبیل تکرار می‌شوند. به راستی چرا واژه دولت بایستی نقل محافل ایرانیان باشد از خانوار و راننده‌گان تاکسی تا کاسبان، کارآفرینان و ….؟!
چند تا سوال در این خصوص به ذهن هر فرد پرسشگری خطور می‌کند:
•آیا دولت (در معنا عام آن) که در اذهان عمومی، این قدر در مقام پاسخگو قرار می‌گیرد، از تفویض اختیار تام و حوزه مسئولیت کامل برخوردار می‌باشد؟
•اگر دولت‌ها از تفویض اختیار کامل برخوردار نمی‌باشد، چرا دولتمردان، این سطح از حوزه مسئولیت را می‌پذیرند ولو اینکه در عمل هم از پاسخگویی تمام و کمال نسبت به مردم ناتوان باشند؟!
•برای پی بردن به چرایی عدم تناسب واگذاری حوزه مسئولیت‌های دولت با حوزه پاسخگویی مورد انتظار، بد نیست نگاهی به پارادایم فکری (الگوی تبیینی) دولت‌ها انداخت. آیا بنظر نمی‌رسد پارادایم غالب در بخش عمومی بر دو شاکله “رجحان محتوا بر شکل” و “تضاد منافع و نفع شخصی، گروهی، حزبی و …” استوار است؟!
•با این حوزه اختیاراتی که در بالا به آن اشاره شد، آیا دولت‌ها از ساختار و سرمایه انسانی کارآمد و حائز شرایط برای حکمرانی خوب برخوردار می‌باشند؟
بنظر می‌رسد در چنین شرایطی، ساختارهای موازی و دارای قدرت بیشتری شکل می‌گیرد. با توجه به دور بودن این تمرکز قدرت از زندگی مردم کوچه و بازار، کانال‌های انتقال به این کانون‌های قدرت از اهمیت زیادی برخوردار می‌شوند. هر چقدر این کانال‌های انتقال اطلاعات با استقلال، رعایت بیشتر منافع عمومی و مردم و همچنین بدون تضاد منافع بیشتری عمل کنند خروجی آن باعث بهبود کیفیت حکمرانی و در نهایت کیفیت بالاتر زندگی مردم خواهد شد و بالعکس. در چنین ساختاری اگر نقش مشارکتی مردم کم‌رنگ باشد، نخبگان کشور به ناچار مجبور به مهاجرت می‌شوند. در صورت ادامه روند و کاهش محسوس کیفیت زندگی و افزایش فشارهای اقتصادی، انتظار افزایش خانوارهای فقیر ایرانی، دزدی، فساد و آشوب‌های اجتماعی دور از ذهن نخواهد بود. اگر هم با اعتراضات مسالمت‌آمیز که با نیت تغییر مثبت و تحول سازنده انجام شود برخورد قهری صورت پذیرد، بنظر می‌رسد موج آسیب به بنیان خانوارها و در سطوح بالاتر در خودکشی افراد متبلور خواهد شد. بنابراین شایسته است در نحوه حکمرانی، انتخاب افراد حائز شرایط در سیستم مدون انتخاب نظام راهبری و ارزیابی مستمر عملکرد این مدیران، تناسب بین واگذاری مسئولیت و پاسخ‌گویی دولتمردان، جلوگیری از تشکیل کانون‌های قدرت موازی و مشارکت فعال مردم در حکمرانی … اقدامات عاجلی انجام شود. امید است با بهره‌گیری از ظرفیت‌های نظام راهبری خوب با مشارکت فعال و سازنده مردم در کنار ارتقاء زیرساخت‌های توسعه‌ای، زمینه رشد و توسعه اقتصادی کشور بیش از پیش فراهم شود.

م.حاجی زاده