اف‌ای تی اف ایرانی!

در شرایطی که عدم پیوستن ایران به گروه مالی اف‌ای‌تی‌اف باعث شده در سال‌های گذشته نام ایران در فهرست سیاه این گروه قرار گیرد و با وجود نامه اخیر وزیر اقتصاد و اعمال دستور جدید در این حوزه همچنان ایران در کنار تعداد محدودی از کشورهای دیگر به عضویت این گروه در نیامده، حالا رییس کل بانک مرکزی می‌گوید که باید برای مبارزه با پولشویی و استفاده از خدماتی مانند سوییفت به سمت راهکارهای داخلی حرکت کنیم.
هرچند مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال‌های گذشته نظر قطعی و نهایی خود درباره لوایح اف‌ای‌تی‌اف را صادر نکرده اما به نظر می‌رسد که لااقل در کوتاه‌مدت پیوستن ایران به این گروه در ردیف اولویت‌های تصمیم‌گیران قرار ندارد. هرچند بسیاری از فعالان اقتصادی در سال‌های گذشته عضویت در این گروه را به عنوان یک اولویت مهم در مسیر توسعه تجارت کشور در نظر گرفته‌اند اما به نظر می‌رسد که همچنان نظر مخالفان عضویت در آن قدرت بیشتری را در میان تصمیم‌گیران دارد.
به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل  ، در چنین شرایطی رییس کل بانک مرکزی می‌گوید که باید به سمت استفاده از ایده‌های بومی در این حوزه حرکت کرد. هرچند فرزین تاکید کرده که انتقال فرآیندهای اقتصادی از غرب به سمت شرق دشوار است اما در عین حال تاکید کرده که این ایده همچنان در دولت پیگیری می‌شود. محمدرضا فرزین در مراسم اختتامیه دهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی که امروز در بانک مرکزی برگزار شد، با بیان اینکه به‌ عنوان بانک مرکزی هدف‌مان تقویت ریال است، گفت: کشور ما یک کشور باز از نظر شاخص‌های اقتصادی است. سهم حجم صادرات و واردات‌مان در GDP و مراودات مالی ما با دنیای خارج بالاست. از آنجا که یک کشور باز هستیم دائما تحت تاثیر نرخ ارز بر اقتصاد کشور قرار می‌گیریم. وی ادامه داد: قبل از تحریم، فعالیت‌های تجاری خود را بدون مشکل انجام می‌دادیم و به جای مراودات مالی، مراودات تجاری بالایی با سایر کشورها داشتیم و تراز ما مثبت بوده است، تحریم‌ها باعث شد نقشه تجاری ما تغییر کند و نظام تجاری ما از غرب به شرق رفت؛ نقل و انتقال ارزی ما هم به‌دلیل تحریم‌ها از نظام بانکی خارج شده و برنامه‌ریزی برای آن سخت‌تر شده است؛ اما نظام مالی ما همچنان در غرب است. رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه برای تقویت حکمرانی ارزی باید ابزارهای لازم برای نقل و انتقال ارزی را تقویت کنیم، گفت: تلاش ما این بوده که از این ابزارها برای حفظ سهم تجارت خود استفاده کنیم. البته ارزیابی کلی نشان می‌دهد که چندان بد عمل نکردیم. سال گذشته نزدیک به ۲۰۰ میلیارد دلار تجارت ما به‌صورت رسمی و غیررسمی بوده که با توجه به تحریم عدد خوبی است؛ اما هنوز نتوانستیم حضور تخصصی حرفه‌ای و نهادی مالی خود در غرب را به شرق ببریم. البته شرایط ما تحریمی است و اینکه بخواهیم نظام رسمی مالی خود را به شرق ببریم دشوار است. فرزین گفت: ما با غرب مراودات سیاسی هم نداریم اما نیروهای مالی ما در آنجا حضور دارند. چشم‌انداز ما نشان نمی‌دهد که در آینده تجارت خود را با غرب افزایش دهیم یا مراودات مالی خارج از تجارت داشته باشیم. کشورهای شرقی از جمله چین و هند تجارت خود را گسترش دادند و ما می‌توانیم با این کشورها تجارت کنیم. اکنون به‌دلیل تحریم‌ها به جای سوئیفت از ابزارهای دیگری استفاده می‌کنیم و ابزار مالی خودمان را داریم، چه اشکالی دارد که FATF خودمان را هم داشته باشیم؟
وی با بیان اینکه بخش عمده تجارت با کشورهای همسایه است، افزود: ما هم با توجه به تاکید دولت سیزدهم و رییس‌جمهور بر تقویت ارتباط با کشورهای همسایه، باید روابط مالی و تجاری خود را با کشورهای همسایه حوزه شرق بیشتر کنیم. این یکی از لازمه‌های تقویت حکمرانی ارزی ماست. رییس کل بانک مرکزی با اشاره به نرخ ارز در بازار غیررسمی اظهار کرد: امیدوارم کاری کنیم اینکه دائما کانال‌هایی نرخ‌سازی می‌کنند و هرچه می‌گذرد هم این کانال‌ها بیشتر می‌شود، از بین برود و در بانک مرکزی مرجعیت ارز باشد. از زمان راه‌اندازی مرکز مبادله طلا و ارز هدف ما این بوده که تابلوهای آن مرجع باشد و تجار ما براساس نرخ‌های مرکز مبادله، معاملات خود را انجام دهند؛ اما هنوز با این هدف فاصله داریم. فرزین اظهار کرد: ما با ایده‌آل فاصله داریم اما با توجه به دانش موجود در تیم اقتصادی کشور، این کار ممکن است. شرایط اقتصادی کشور امروز باعث شده مدیران و صاحب‌نظران خوبی داشته باشیم و اگر بتوانیم از دانش همه آنها استفاده کنیم، می‌توانیم بسیاری از مسائل کشور را حل کنیم. در حوزه ارز دایما در تحریم و تهدید بودیم و کارشناسان و دانش خوبی شکل گرفته و اتفاقات خوبی می‌تواند بیفتد.
وی ادامه داد: درحوزه تجارت هم همین است. اینکه توانستیم در شرایط تحریمی سهم تجارت خود را بالا نگه داریم، یک موفقیت است. اگرچه باید نقاط ضعف خود را برطرف کنیم اما نقاط قوت خوبی هم داریم. در حال حاضر ۵۰ شعبه بانک در سراسر جهان داریم، در لندن سه شعبه داریم و با وجود هر عامل محدودکننده، به‌دنبال رفع مشکلات هستیم. ما دنبال توسعه هستیم و نمی‌خواهیم مرز بکشیم؛ از این رو هرچه روابط مالی و بین‌المللی خود را توسعه دهیم می‌توانیم در جهت منافع کشور استفاده کنیم. رییس کل بانک مرکزی با اشاره به حکمرانی ریال گفت: جریانی در کشور شکل گرفته که دایما حکمرانی ریال را تضعیف می‌کند. ارزهای کشورها هم جانشین زیادی پیدا کردند که می‌تواند تهدید کند. برای مثال رمزارزها می‌توانند جایگزین پول ملی یک کشور باشند و این یک تهدید است. این موضوع باعث می‌شود که مبادله با ریال پرهزینه باشد و ریال ما آسیب می‌بیند. ما نباید از حکمرانی ریال غافل باشیم، پول ما ریال است و اگر ریال تضعیف شود، اقتصاد ما تضعیف می‌شود و کل نظام مالی ما آسیب می‌بیند، به همین دلیل حکمرانی ریال بسیار با اهمیت است. فرزین با بیان اینکه ما با برخی کشورها می‌توانیم با ریال مبادله کنیم، افزود: باید ریال را تقویت کنیم. ما مرزبان ریال هستیم نه دلار. ریال امروز جایگزین پیدا کرده است؛ اینکه صنفی برای مبادلات از طلا دلار و رمزارز استفاده کند، درست نیست. کسی اجازه ندارد برای مبادلات کشور از ارز دیگری جز ریال استفاده کند. صحبت کردن از ارز باعث تضعیف ریال شده است. اگر ریال حاکم باشد می‌توانیم مالیات بگیریم، احکام توسعه‌ای را دنبال کنیم و در دنیا سطح تجارتمان را توسعه دهیم؛ بنابراین باید ریال را تقویت کنیم.
در کنار آن اما در رابطه با آینده اقتصاد ایران، همچنان یک چالش جدی که به جای خود باقی مانده نقش صندوق توسعه ملی و نحوه حمایت دولت از آن است. در سال‌های گذشته محدودیت‌هایی که در مسیر بازگشت درآمدهای حاصل از فروش نفت وجود داشته باعث شده که دولت‌ها بعضا با دریافت مجوزهایی سهمی کمتر از قوانین بالا دستی را به صندوق توسعه واریز کنند، با این وجود اما رییس این صندوق اعلام کرده که سهم صندوق از درامد نفتی باید بیش از ۵۰ درصد باشد. مهدی غضنفری ضمن تشریح رویکردهای سالانه صندوق توسعه ملی اظهار کرد: ۲۵۰۰ هزار میلیارد تومان در اپراتور هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری خواهیم کرد. وی با اشاره به تجربیات جهانی بر ورود صندوق توسعه ملی بر حوزه فناوری، گفت: این سرمایه‌گذاری با همکاری معاونت علمی – فناوری ریاست‌جمهوری صورت می‌گیرد و در همین زمینه هم جلساتی با وزارت اقتصاد داشته‌ایم. غضنفری با اشاره به نقش صندوق توسعه ملی در بازار ارزی بیان کرد: صحبت‌های من شامل سه بخش می‌شود؛ جریان نقدی صندوق در ۱۰ سال گذشته، ایده‌ها و طرح‌ها برای حوزه نفت و فناوری‌های نوپدید که صندوق‌های جهانی این روزها خیلی سراغش رفتند و مصرف ارز و ارزآوری آنها هم بالاست.
وی با اشاره به منابع و مصارف صندوق توسعه ملی طی ۱۲ سال گذشته بیان کرد: ۵٠ تا ۶٠ درصد از درآمد نفتی وارد صندوق توسعه ملی می‌شود. از سال ١٣٨٩ تا ماه دهم ١۴٠٢ صندوق توسعه ملی ٢٠ میلیارد دلار جریان نقدی را در کشور مدیریت کرده‌ است و این عدد نسبت به اعداد مورد مدیریت بانک مرکزی عدد کوچکی نیست. جمع کلی ورودی‌های ما ۱۶۰ و جمع کلی خروجی‌ها از صندوق از سال ۱۳۸۹ معادل ۱۳۲ میلیارد دلار بوده است. مجموع رفت و برگشتی‌های صندوق ۳۰۰ میلیارد دلار تراکنش است که حدود ۳۰ میلیارد دلار تراکنش‌های سالانه می‌شود و تاثیر زیادی بر بازار ارز دارد؛ از این رو صندوق باید سیاست‌های خود را با بانک مرکزی هماهنگ کند. رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی با اشاره به حضور صندوق توسعه ملی و برنامه‌ریزی برای بالادست نفت، بیان کرد: دولت با ما همکاری دارد که بدهی‌های ما از میادین نفتی از روش سرمایه‌گذاری به صندوق برگردد. مجلس با ماده ۳ برنامه هفتم به صندوق اجازه داده به‌ عنوان نهاد مالی ظاهر شود و امیدواریم عده‌ای با این موضوع مخالفت نکنند، زیرا در این حرکت علم نیست؛ اینکه یک نهاد مالی بگوید می‌خواهد منابعش را به سمتی ببرد که جریان ارز به سمت کشور افزایش پیدا کند، مخالفت با آن از سر علم نیست. غضنفری با بیان اینکه دنبال این هستیم که برای این نسل و نسل بعد ثروت‌آفرینی کنیم، افزود: می‌توانیم بدون بنگاه‌داری یک میلیون بشکه نفت در روز به تولید فعلی اضافه کنیم که برای این کار در مجموع در پنج سال باید ۳۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کنیم و نزدیک به ۲۲ میلیارد دلار در دو سال اول باید سرمایه‌گذاری شود. در پایان پنج سال، ۵۱ میلیارد دلار جریان نقدی رفت و برگشتی خواهیم داشت. وی با اشاره به فناوری‌های نوپدید بیان کرد: همانند صندوق توسعه ملی در ایران، صندوق‌های ثروت در جهان وجود دارد که به دلیل پتانسیل بالا و بازگشت مناسب سرمایه، سرمایه‌گذاری‌های زیادی در حوزه هوش مصنوعی کرده‌اند. صندوق‌های ثروت در جهان منابع خود را از املاک و مستغلات به سمت فناوری برده‌اند؛ برای مثال صندوق ثروت نروژ ۱۳۸ میلیارد دلار در حوزه فناوری و هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است. صندوق توسعه ملی کشور ما هم نباید از این روند جا بماند. البته تاکید می‌کنم که بنا نداریم بنگاه‌داری کنیم و به عنوان نهاد ملی باقی می‌مانیم. رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی با اشاره به حوزه‌های هدف تامین مالی طرح‌ها توسط صندوق توسعه ملی (ISP) گفت: ۶۰ تا ۷۰ درصد از سبد تامین مالی به حوزه نفت، گاز و پتروشیمی، ۲۰ درصد به حوزه معدن شامل زنجیره‌های معدنی و فلزات اساسی و ۱۰ تا ۲۰ درصد به حوزه‌های دیگر از جمله صنایع صادرات‌محور و صنایع با تکنولوژی بالا اختصاص می‌یابد. غضنفری بیان کرد: در این سال‌ها، ۱۴۰۱ شروع سرمایه‌گذاری صندوق، ۱۴۰۲ ورود صندوق به حوزه بالادست نفت بوده و ۱۴۰۳ شروع سرمایه‌گذاری صندوق در حوزه فناوری‌های نوپدید و هوش مصنوعی خواهد بود. آقای دهقانی فیروزآبادی در معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری به ما گفتند مبلغ لازم برای سرمایه‌گذاری ‌پنج هزار میلیارد تومان است؛ ما هم وعده دادیم ۲.۵ هزار میلیارد تومان در اپراتور هوش مصنوعی کشور سرمایه‌گذاری می‌کنیم. در واقع در جلسه‌ای که با آقایان خاندوزی و سبحانیان داشتیم، ۲.۵ هزار میلیارد تومان بخشش مالیاتی برای ما در نظر گرفتند که ما هم آن را اپراتور هوش مصنوعی اختصاص دادیم.
رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی تاکید می‌کنم که برنامه برای ورود به حوزه فناوری‌های نوپدید بنگاه‌داری نیست و قصد سرمایه‌گذاری داریم. نه اینکه برخی می‌گویند صندوق باید فقط وام بدهد و اگر هم وام را پس ندادند، سکوت کند یه نباید در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کند. در حالی که اساسنامه صندوق این اجازه را به ما می‌دهد تا در حوزه‌های جدید سرمایه‌گذاری انجام دهیم. غضنفری با اشاره به وام‌دهی صندوق به حوزه‌های بی‌ارتباط تاکید کرد: در سال‌های گذشته صندوق به مجموعه آرد سفید اکبری در حوزه آسیابانی وام ارزی داده است که این مجموعه نتوانسته وام را پس دهد. برای جبران آن ٣٣ درصد سهام بانک سینا به صندوق تعلق گرفت و حالا عده‌ای نسبت به این موضوع انتقاد دارند. ما هم باید تصمیم بگیریم که به آرد سفید اکبری وام دهیم یا به هوش مصنوعی و اساسنامه هم این اجازه را داده که وارد مسیرهای جدید شویم و در این برهه نباید غفلت کنیم. وی خاطرنشان کرد: اثر صندوق توسعه ملی بر تراکنش‌های ارزی کشور این است که ۴۰ درصد از تولید حاصل از نفت وگاز به صندوق توسعه ملی برمی‌گردد و به پروژه‌های توسعه‌ای کشور اختصاص می‌یابد. بازگشت منابع تسهیلاتی و سرمایه‌گذاری صندوق در ‌پروژه‌های توسعه‌ای، سرمایه‌گذاری در میادین جدید و مشترک نفت و گاز کشور در پنج سال آتی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوپدید و هوش مصنوعی از دیگر برنامه‌های صندوق است که در نهایت به جذب سرمایه‌گذاری خارجی منجر خواهد شد.
با در کنار هم قرار دادن این صحبت‌ها به نظر می‌رسد که دولت همچنان قصد دارد به جای آنکه اولویت نخست را به کنار زدن محدودیت‌ها بدهد راهکارهایی را برای دور زدن آنها پیدا کند، موضوعی که باید دید که آیا سرانجام در زمین واقعیت می‌تواند ماجرا را تغییر دهد یا همچنان چالش‌ها به جای خود باقی خواهند ماند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع