حال خوب اقتصاد موقتی است

هفته‌نامه اکونومیست در سرمقاله شماره چهارم نوامبر سال ۲۰۲۳، با عنوان «خوب‌تر از آن است که واقعی باشد» به بررسی وضعیت کنونی اقتصاد جهانی پرداخته است. به تعبیر اکونومیست، با تهدیدهای فراوانی که اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند، شرایط مطلوب فعلی پایدار نخواهد ماند.
این هفته‌نامه معتبر انگلیسی در حوزه اقتصاد نوشته است: حتی با طغیان جنگ‌ها و تاریک شدن شرایط ژئوپلیتیکی، شرایط کنونی اقتصاد جهانی مایه خوشحالی بوده است. فقط یک سال پیش همه موافق بودند که نرخ‌های بهره بالا به‌زودی باعث رکود خواهد شد. حالا حتی افراد خوشبین هم گیج شده‌اند. اقتصاد امریکا در سه ماهه سوم رشد قابل توجهی کرده و رقم خیره‌کننده ۴٫۹ درصد را ثبت کرد. در سرتاسر جهان، تورم در حال کاهش است، بیکاری عمدتاً پایین مانده است و بانک‌های مرکزی در اقتصادهای بزرگ ممکن است سیاست‌های پولی انقباضی خود را متوقف کنند. به نظر می‌رسد چین که دچار بحران املاک و مستغلات شده است، از سیاست‌های محرکی که در پیش گرفته بود، فعلا سود می‌برد. اما متأسفانه این شادی بادوام نخواهد بود. پایه‌های رشدهای امروز ناپایدار به نظر می‌رسد.

 به جلو نگاه کنید؛ تهدیدها فراوانند

به گزارش اقتصاددان به نقل از اکونومیست، به نظر می‌رسد که نرخ‌های بهره، گرچه دیگر به سرعت افزایش نمی‌یابد، اما کاهش چندانی نیز نخواهد داشت. در هفته گذشته بانک مرکزی اروپا و فدرال‌رزرو نرخ بهره را ثابت نگه داشته‌اند. بانک انگلستان نیز همانطور که انتظار می‌رفت در تاریخ ۲ نوامبر، همین روند را دنبال کرد. بر این اساس بازده اوراق قرضه بلندمدت به‌شدت افزایش یافته است. دولت امریکا اکنون باید ۵ درصد برای اوراق قرضه ۳۰ ساله بپردازد، در حالی که این نرخ در رکود دوران کرونا ۱٫۲ درصد بود. حتی اقتصادهایی که به نرخ‌های پایین معروف هستند، افزایش شدیدی داشته‌اند. در زمانی نه چندان دور هزینه‌های استقراض در آلمان منفی بود. اکنون بازده اوراق قرضه ده ساله آن نزدیک به ۳ درصد است. بانک مرکزی ژاپن نیز از وعده خود مبنی بر میخکوب بازده اوراق قرضه دولتی ۱۰ ساله به ۱ درصد صرفنظر کرده است. برخی از افراد، از جمله جانت یلن، وزیر خزانه‌داری امریکا، می‌گویند این نرخ‌های بهره بالاتر چیز خوبی است. اما در واقع آنها منبع خطر هستند. از آنجایی که نرخ‌های بالاتر احتمالاً تداوم خواهند داشت، سیاست‌های اقتصادی امروز و رشدی که آنها ایجاد کرده‌اند، شکست خواهند خورد. برای اینکه بفهمید چرا شرایط خوب امروزی نمی‌تواند ادامه یابد، یکی از دلایلی را که به خاطر آن اقتصاد امریکا بهتر از حد انتظار عمل کرده است، در نظر بگیرید. مصرف‌کنندگان در امریکا پولی را که در طول همه‌گیری از کمک‌های مالی دولت و در خانه ماندن، جمع‌آوری کرده‌اند، خرج می‌کنند. انتظار می‌رفت که این پس‌اندازهای اضافی تاکنون تمام شده باشند اما داده‌های اخیر نشان می‌دهد که هنوز یک تریلیون دلار برای خانوارها باقی مانده است. هنگامی که این پس‌اندازهای اضافی تمام شود، نرخ‌های بهره بالا اثرات خود را نشان خواهند داد و مصرف‌کنندگان را مجبور می‌کند با آزادی کمتری خرج کنند. همانطور که اکونومیست توضیح می‌دهد، اگر نرخ‌ها برای مدت طولانی‌تری در سطوح بالا بمانند، مشکلات در سرتاسر اقتصاد جهان پدیدار خواهد شد. در اروپا و امریکا ورشکستگی شرکت‌های تجاری در حال افزایش است. حتی شرکت‌هایی که با صدور اوراق بدهی‌های بلندمدت به نرخ‌های پایین میخکوب شده‌اند، به مرور زمان با هزینه‌های تامین مالی بیشتری روبرو خواهند شد. قیمت مسکن، حداقل در شرایط تعدیل شده با تورم، در واکنش به وام‌های مسکن گران‌تر، کاهش خواهد یافت. بانک‌هایی که دارای اوراق بهاداربلندمدت- با پشتوانه وام‌های کوتاه‌مدت – هستند، باید یا سرمایه خود را افزایش دهند یا ادغام شوند تا حفره‌های ایجاد شده توسط نرخ‌های بهره بالاتر را در ترازنامه‌هایشان را پر کنند. به گفته صندوق بین‌المللی پول، کسری بودجه بریتانیا، فرانسه، ایتالیا و ژاپن احتمالاً در سال ۲۰۲۳ به حدود ۵ درصد تولید ناخالص داخلی برسد. در ۱۲ ماه منتهی به سپتامبر، کسری بودجه امریکا، ۲ تریلیون دلار یا ۷٫۵ درصد از تولید ناخالص داخلی بود یعنی تقریباً دو برابر بیشتر از آنچه که در اواسط سال ۲۰۲۲ انتظار می‌رفت. در مجموع، بدهی دولت- به عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی- در جهان ثروتمند اکنون بالاتر از هر زمانی پس از جنگ‌های ناپلئونی است.

دولت‌ها در مقابل بانک‌های مرکزی

زمانی که نرخ بهره پایین بود، حتی بدهی‌های بزرگ قابل مدیریت بود. اکنون که نرخ‌ها افزایش یافته است، قبوض بهره در حال خالی کردن بودجه هستند. بنابراین «نرخ بهره بالاتر، برای مدت طولانی‌تر» این خطر را به دنبال دارد که دولت‌ها را در مقابل بانک‌های مرکزی که به دنبال پایین آوردن تورم هستند، قرار دهد. پیش از این، خانم یلن استدلال کرده بود که اوراق خزانه‌داری‌ هیچ صرف ریسکی (risk premium) ندارند ولی جروم پاول، رییس فدرال‌رزرو، اصرار داشته است که بانک او هرگز نرخ‌های بهره را کاهش نخواهد داد و اجازه نمی‌دهد تورم افسار پاره کند فقط برای اینکه فشار بر بودجه دولت کاهش یابد. اما فارغ از هر چیزی که آقای پاول می‌گوید، یک دوره «نرخ بهره بالاتر، برای مدت طولانی‌تر» باعث می‌شود سرمایه‌گذاران وعده‌های دولت‌ها را برای پایین نگه داشتن تورم و همچنین پرداخت بدهی‌های خود زیر سوال ببرند. حتی زمانی که بازدهی اوراق قرضه دولتی ژاپن در سال گذشته مقدار ناچیز ۰٫۸ درصد بود، ۸ درصد از بودجه ژاپن صرف پرداخت بهره شد. تصور کنید اگر نرخ بازده حتی به سطوح نسبتاً متوسط آلمان برسد، چه اتفاقی خواهد افتاد. در نتیجه برخی از دولت‌ها می‌خواهند که سر کیسه را سفت نگه دارند اما انجام این کار ممکن است درد اقتصادی به همراه داشته باشد.

آینده اقتصاد جهانی

این فشارها درک اینکه چگونه اقتصاد جهانی می‌تواند بسیاری از چیزهایی را که بازارها در حال حاضر از آن انتظار دارند را انجام دهد دشوار می‌کند: رکود اقتصادی طفره‌رفته، تورم پایین، بدهی‌های سنگین و نرخ‌های بهره بالا، همه در یک زمان. احتمال بیشتری وجود دارد که خود «نرخ بهره بالاتر، برای مدت طولانی‌تر»، با ایجاد ضعف اقتصادی، خودش را از بین ببرد. احتمال امیدوارکننده‌تر این است که شاید به لطف هوش مصنوعی مولد، رشد بهره‌وری افزایش یابد. افزایش درآمدها و عایدی‌های حاصل از آن، نرخ‌های بهره بالاتر را قابل تحمل خواهد کرد.

پتانسیل هوش مصنوعی برای افزایش بیشتر بهره‌وری ممکن است توضیح دهد که چرا «نرخ بهره بالاتر، برای مدت طولانی‌تر» تاکنون بازارهای سهام را نابود نکرده است. اگر به خاطر ارزش‌گذاری‌های رو به افزایش هفت شرکت فناوری از جمله مایکروسافت و انویدیا نبود، شاخص اس‌اندپی ۵۰۰ سهام‌های امریکا امسال کاهش می‌یافت. با این حال، در مقابل این امید، دنیایی وجود دارد با تهدیدهایی برای رشد بهره‌وری. دونالد ترامپ وعده داده است که در صورت بازگشت به کاخ سفید، تعرفه‌های جدیدی را اعمال خواهد کرد. دولت‌ها به‌طور فزاینده‌ای بازارها را با سیاست‌های صنعتی منحرف می‌کنند. مخارج دولتی به عنوان سهمی از اقتصاد با افزایش سن جمعیت، افزایش انرژی سبز و درگیری‌ها در سراسر جهان که مستلزم هزینه‌های بیشتر برای دفاع است، در حال افزایش است. در چنین شرایطی؛ هر کسی که شرط می‌بندد که اقتصاد جهانی می‌تواند ادامه دهد، در حال انجام یک قمار بزرگ است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع