آرزوی توسعه روستا به قلم سید ابوالفضل میرقاسمی

اقتصاددان :  در تقویم ملی، روز ۱۵ مهر ماه بعنوان ” روز روستا و عشایر ” انتخاب شده است. هدف از انتخاب این روز، جلب توجه بیشتر مردم و مسئولین نسبت به جوامع روستایی و عشایری است (آشنایی بیشتر مردم و مسئولین با ظرفیت‌ها و قابلیت‌های جوامع روستایی و عشایری و نقش مهم ایشان در تحقق توسعه ملی).

جوامعی که در گذشته تا حدود زیادی خودکفا بودند و نقش بسیار مهمی در تولید محصولات کشاورزی و دامی داشتند (البته هنوز هم تا حدودی این نقش مهم تولیدی را دارند اما با چالش‌های زیادی مواجه هستند).

ریشه کلمه روستا از رُستن و رویش و سرسبزی است و به نوعی فعالیت‌های کشاورزی و باغداری را تداعی می کند ولی امروزه بعضی روستاها فقط نقش خوابگاه را برای کارگرانی دارند که در شهر کار می‌کنند ولی توان اجاره یا خرید مسکن در شهر را ندارند لذا باتفاق خانواده خویش به روستاهای حومه شهرها پناه برده اند و نه تنها در تولید محصولات کشاورزی و دامی و لبنی نقشی ندارند بلکه تمام آذوقه و مواد مورد نیاز زندگی خویش را از شهر و یا فروشگاه‌های داخل روستا تهیه می کنند ( وابستگی کامل به شهر و تولیدات صنعتی ).

به بهانه های مختلف، بیش از ۵۰ دستگاه اجرایی و یا نهاد حاکمیتی در روستاها مداخله می‌کنند و علاوه بر آنها، برخی موسسات خیریه و یا تشکل‌های مردم نهاد (NGO) و یا افراد مشهور (سلبریتی‌ها) نیز با نیت خیر، در حال کمک رسانی به روستاهای کمتر برخوردار (مناطق محروم در سطح کشور) هستند. هر نهاد و موسسه ای نیز راهبرد و شیوه کاری خاص خودش را دارد و معمولا توجهی به مداخلات دیگر بازیگران این عرصه ندارد.
بدیهی است، این قبیل اقدامات جزیره‌ای و بخشی نگر (توجه صرف به یک موضوع نظیر آموزش و یا بهداشت و یا درمان و یا تهیه مسکن و یا ساخت مدرسه، راه، کتابخانه، درمانگاه و یا تامین آب شرب و یا اشتغال‌زایی و یا پرداخت تسهیلات کم بهره و یا …) که بدون هماهنگی با دستگاه‌های ذیربط و بعضا بصورت موازی کاری و پراکنده کاری و یا دوباره کاری اجرا میشوند، عمدتا اثربخشی کمی دارند و نه تنها به رشد و پیشرفت جوامع روستایی و عشایری کمکی نمی کنند بلکه سبب وابستگی بیشتر جوامع روستائی و عشایر به کمک‌ها و حمایت‌های نهادهای بیرونی میشود.

جالب آن است که اکثر مداخله کنندگان در حوزه توسعه جوامع روستایی و عشایری، شعارهای بسیار زیبا و پرمفهومی را مطرح می‌کنند و یکی از اهداف و آرمان‌های آنها، تحقق توسعه درون زا و پیشرفت همه جانبه جوامع روستایی و عشایری است ولی نتیجه کار ایشان، چیزی جزء اقدامات مقطعی و کم بازده نیست (که بیشتر نقش مُسَکِّن را دارند).

بنظر میرسد که ضرورت دارد این قبیل مداخلات پراکنده متوقف شده و یک سازوکار جامع و هماهنگ جدید و اثربخش مطرح شود.

پیشنهاد میشود که در هر روستایی با محوریت شورای اسلامی روستا و با حمایت دهیار روستا، یک ” کارگروه توسعه روستا ” (Village Development Group) با حضور نمایندگان اقشار مختلف فعال در سطح روستا (کشاورزان، دامداران، باغداران، زنبورداران، فعالان حوزه گردشگری روستایی، تولیدکنندگان صنایع دستی و یا محصولات فرآوری شده روستایی و دیگر فعالان در عرصه تولید روستایی) ایجاد شود.
جهت غنای فکری جلسات کارگروه توسعه روستا، از امام جماعت ساکن روستا، معتمدین محلی، معلم و یا مدیر مدرسه روستا، بهورز روستا، فارغ التحصیلان بیکار و دغدغه مند ساکن در روستا و نیز روستازادگانی که در شهر و یا حتی خارج از کشور زندگی می‌کنند (با استفاده از ظرفیت فضای مجازی جهت برگزاری جلسات مشورتی آنلاین) دعوت شود جهت همفکری و هم اندیشی و چاره اندیشی برای حل مشکلات و مسایل روستا.

در جلسات کارگروه توسعه روستا (که به نوعی اتاق فکر توسعه روستاست و بستر گفتگو و همفکری و هم اندیشی را فراهم می کند) متناسب با موضوع جلسه، دهیار روستا از مسئولین محلی ذیربط دعوت می‌کند جهت شرکت در جلسه و توجیه ایشان جهت حمایت و همراهی با اهالی روستا برای پیاده شدن ایده‌های مطرح شده در کارگروه توسعه روستا.
البته خود مردم محلی هم متناسب با توان و ظرفیت‌هایی که دارنددر جهت پیاده شدن آن ایده مصوب کارگروه مشارکت می‌کنند (بصورت مشارکت و خودیاری مالی و یا نیروی انسانی و یا تامین مصالح و یا تامین ابزارآلات و تجهیزات مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر).

در جلسات ابتدایی کارگروه توسعه روستا، مسایل و مشکلات روستا، شناسایی و اولویت بندی میشوند سپس چاره اندیشی میشود برای حل تک تک آنها (به ترتیب اولویت و اهمیتی که دارند). پس از مشخص شدن برنامه اقدام توسعه روستا، دهیار و اعضای شورای اسلامی روستا و نیز سایر اعضای کارگروه توسعه روستا تلاش می‌کنند برای حمایت طلبی و مطالبه گری از دستگاه‌های اجرایی و نهادهای ذیربط برای اجرایی شدن آن برنامه اقدام.
بدین ترتیب، انتظار میرود که هم توسعه درون زا محقق شود و هم برخوردهای سلیقه ای دستگاه‌ها و نهادهای مداخله گر در سطح روستا کاهش یافته و هماهنگی و هم افزایی در بین آنها افزایش یابد.

مطمئنا کسب موفقیت‌های کوچک در سطح جوامع روستایی و عشایری سبب افزایش روحیه خودباوری و خود اتکایی ایشان شده و امید آفرینی می‌کند برای حفظ هویت و اصالت جوامع روستایی و عشایری و همچنین طراحی و اجرای اقدامات بزرگتر بعدی.

پس از اعتمادسازی و تقویت سرمایه اجتماعی ، روستائیان میتوانند تشکل مناسبی (نظیر شرکت تعاونی روستایی ) ایجاد کنند برای تکمیل زنجیره تامین و ارزش محصولات روستایی و تلاش برای شبکه سازی و مشارکت بیشتر در افزایش تولید و بهره وری و بهبود معیشت جوامع روستایی و عشایری.

یکی دیگر از سازوکارهای مناسب برای تحقق توسعه روستایی درون زا، ایجاد صندوق توسعه روستا است که منابع آن از محل مشارکت خود روستائیان و نهادهای حمایتی و یا افراد خَیِّر تامین میشود و منابع آن با صلاحدید کارگروه توسعه روستا (برای اجرای ایده های مصوب کارگروه) مصرف میشود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع