پیشنهاد موسویان به بایدن در آستانه سفر به اسرائیل و عربستان

سیدحسین موسویان، پژوهشگر دانشگاه پرینستون آمریکا و عضو سابق گروه مذاکره‌کننده هسته‌ای در مقاله‌ای که در میدل‌ایست‌‌آی منتشر شد، در آستانه سفر بایدن به اسرائیل و عربستان، پیشنهاد عملی برای حل مشکل تضمین آمریکا در مذاکرات جاری برجام ارائه داد و همچنین سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا را مورد نقد قرار داد. مشروح این مقاله در ادامه می‌آید:

بایدن رئیس جمهور آمریکا قرار است از اسرائیل و عربستان دیدار کند درحالی‌که کاملا روشن است که سیاست خاورمیانه‌ای او نسبت سیاست‌های ترامپ تغییر عمده نداشته به‌جز قصد اوبرای احیاء برجام. بایدن در مقاله اخیرش در واشنگتن پست تصریح کرد که به تلاش‌هایش برای احیاء برجام ادامه خواهد داد ضمن اینکه مدعی شد خاورمیانه در دوره ریاست جمهوریش امن تر و باثبات‌تر شده است.

ترامپ درسال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. بااین وجود ایران یکسال به اجرای کامل برجام ادامه داد و سپس به‌تدریج از تعهداتش در ربرجام فاصله گرفت و اکنون درشرایطی است که ذخیره کافی اورانیوم غنی شده برای ساخت یک بمب هسته‌ای در اختیار دارد. این وضعیت باعث افزایش تشنج در روابط اسرائیل با ایران شده که در نتیجه آن شاهد حملات سایبری و امنیتی وجنگ سایه بین دوطرف هستیم.

بایدن بعد ازانتخاب به سمت ریاست جمهوری، با آغاز مذاکرات غیرمستقیم با ایران، سعی کرده که با فرمول “اجراء درمقابل اجراء” به برجام برگردد. به نظر می‌رسد در ماه مارس ۲۰۲۲ پیش‌نویس توافق احیاء برجام نهایی شده بود و تنها دو موضوع تضمین آمریکا برای عدم خروج مجدد و خروج سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی آمریکا باقیمانده بود.

بعد از سه ماه توقف، مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا ۲۶ ماه جوئن در دوحه قطرانجام شد که راجع به هیچکدام از دو موضوع به نتیجه نرسیدند. انریکه مورا طی توئیتی بر تعهد اروپا به پیگیری مذاکرات تاکید کرد و آقای باقری مذاکره‌کننده ایرانی هم اطلاع داد که در حال تنظیم تاریخ گفتگوی بعدی با اروپا هستند. وزیر خارجه قطر نیز درسفر ۶ جولای به تهران بر پیگیری قطر برای حصول یک توافق مرضی الطرفین تاکید کرد.

پیشنهاد عملی برای حل مشکل تضمین آمریکا در مذاکرات جاری برجام

درحالی‌که دولت بایدن اعلام کرده که سپاه را از لیست سازمان‌های تروریستی خارج نخواهد کرد، یافتن یک راه حل برای موضوع “تضمین آمریکا” از اهمیت بیشتری برخوردارشده است. بایدن می‌گوید که قادر نیست که اختیارات قانونی رئیس جمهور بعدی را محدود کند.

بااین وجود راه حلی برای شکستن بن بست درموضوع تضمین وجود دارد و آن اینکه قدرت‌های جهانی بپذیرند که: درصورت خروج مجدد آمریکا از برجام، ایران نیز متقابلا حق خروج از برجام را خواهد داشت و مادامی‌که ایران عضو معاهده ان پی تی است و موافقتنامه پادمان و پروتکل الحاقی را اجراء کند، قدر‌ت‌های جهانی پرونده هسته ای ایران را مجددا به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع نخواهند داد و برنامه هسته ای ایران را تهدید صلح و امنیت جهانی تلقی نخواهند شد.

ثبات و امنیت در خاورمیانه در گروی ابتکارات تکمیلی چهار گانه

با شکست مذاکرات برجام، تنش‌های منطقه‌ای می‌تواند بیشتر گسترش یافته و تاثیرات منفی بر مقوله انرژی هم داشته باشد. در عین حال حتی احیای برجام نیز تضمینی برای یک امنیت پایدار در خاورمیانه نخواهد بود زیرا ثبات و امنیت در خاورمیانه به ابتکارات تکمیلی چهار گانه زیر درجهت کاهش سایر تشنجات نیازمند است:

اول : بهبود روابط ایران و اعراب که این پروسه می‌تواند با برقراری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان به‌عنوان قدرتمندترین کشورهای خلیج فارس کلید بخورد. تهران و ریاض پنج دور گفت‌وگو در بغداد داشته‌اند و در شرایطی هستند که در دور بعدی گفت‌وگوها می‌توانند به نتایج ملموس برسند. دو کشور عربستان و ایران باید به‌سمت کاهش تشنجات منطقه‌ای درسوریه و یمن و لبنان و عراق حرکت کرده و برای ثبات و امنیت انرژی همکاری کنند. دبیرکل سازمان ملل می‌تواند براساس بند ۸ قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل، وزرای هشت کشور حوزه خلیج فارس را برای گفت‌وگوهای همکاری و امنیت در منطقه خلیج فارس دعوت کند که چنین روندی می‌تواند به منطقه خلیج فارس عاری از سلاح‌های هسته‌ای و کشتار جمعی ختم شود.

دوم : کاهش تشنجات در روابط آمریکا با ایران. علاوه بر احیای برجام، روابط مردمی و امور انسان‌دوستانه ازجمله تبادل زندانیان، می‌تواند به کاهش خصومت کمک کند. درچهل سال گذشته موضوعات منطقه‌ای محور منبع اصلی خصومت بین دو کشور بوده است. نیروی سنتکام آمریکا و همتای ایرانی، نیروی قدس سپاه پاسداران، نقش مهمی درمسائل منطقه داشته و دارند. اما این خصومت‌ها را نمی‌توان به‌طور ابدی غیرقابل اجتناب فرض کرد. پیروزی سال ۲۰۰۱ در جنگ علیه ترور در افغانستان عمدتا مدیون همکاری نیروهای نظامی سنتکام آمریکا با نیروی قدس سپاه پاسداران ایران بود. اما متاسفانه ترامپ با قرار دادن نام سپاه پاسداران ایران در لیست سازمان‌های تروریستی، هرگونه شانس برای رفع خصومت‌های منطقه‌ای را غیرممکن کرده است.

سوم : جنگ سایه جاری اسرائیل با ایران باید مهار شود. کاهش خصومت اسرائیل با ایران نقش مستقیم در کاهش خصومت‌های آمریکا با ایران خواهد داشت.

چهارم : موضوع فلسطین است. در غیاب حل بحران فلسطین، خاورمیانه شاهد صلح و امنیت نخواهد بود. اسرائیل ممکن است برای مدتی بتواند با بزرگنمایی موضوع ایران، افکار عمومی را از موضع فلسطین منحرف کند اما این فرمول راه حل بحران فلسطین نیست چون موضوع فلسطین ما در بحران‌های خاورمیانه است.

ادامه سیاست‌های ترامپ توسط بایدن مسابقه تسلیحات هسته‌ای در منطقه را کلید می‌زند

بایدن عازم عربستان است و موضوع چتر امنیتی برای کشورهای عربی متحد آمریکا شامل سیستم دفاع هوایی در دستور کار او است. سیاست کور آمریکا مبنی بر اتحاد با اسرائیل و عربستان برای مقابله با ایران، راه حل تأمین امنیت و ثبات نیست. بایدن باید به این سیاست کور آمریکا خاتمه دهد. جنگ عربستان در یمن، صدور تفکر بنیادگرایی توسط عربستان، اشغال فلسطین و استعمارگرانه غربی توسط اسرائیل از دلائل اساسی بی‌ثباتی خاورمیانه است.

ترامپ اتحاد مثلث “اسرائیل-آمریکا-متحدین عرب” علیه ایران را با “سیاست فشار حداکثری علیه ایران” آزمود و ایران هم متقابلا توانمندی‌های هسته‌ای را گسترش داد و از متحدین منطقه‌ای‌اش بیشتر حمایت کرد و شرایط به جایی رسید که تعداد حملات علیه نیروهای آمریکا در عراق ۴۰۰درصد افزایش یافت.

ادامه سیاست‌های ترامپ توسط بایدن نیز نتیجه معکوس خواهد داد و می‌تواند مذاکرات صلح ایران و عربستان را از ریل خارج کند؛ مسابقه تسلیحات هسته‌ای در منطقه را کلید بزند و شانس همکاری‌های جامع ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را از بین ببرد که چنین روندی می‌تواند به تقابل فراگیر درمنطقه ختم شود.

برای دستیابی به صلح و امنیت پایدار، آمریکا باید نقش یک واسطه صادق برای ایجاد صلح و تعامل و همکاری بین کشورهای منطقه را ایفاء کند و بدین منظور به برجام برگردد و از مذاکرات صلح تهران و ریاض حمایت کند.