شائبه نابودی کشاورزی ایران بعد از بالا رفتن قیمت نفت

اخنصاصی اقتصاددان – فریدون مهدوی : ببینید شما باید اقتصاد ایران را قبل از افزایش [قیمت] نفت [سال] ۱۹۷۳ ارزیابی کنید یکی هم بعد از افزایش [قیمت] نفت. چیزی که ما خوب می‌دانیم این است، حالا چند تا رقم برای اینکه بحث روشن بشود، اگر ارقام شهرنشینی را در [سال] ۴۲ بگیریم که موقع اصلاحات ارضی است اگر اشتباه نکنم در حدود ۱۲ میلیون ما شهرنشین داریم و ۱۲ میلیون ده‌نشین…

قبل از اینکه افزایش نفت مطرح بشود چه ازنظر تورم- تورمش یک تورم خیلی معقول تمام دورۀ ۱۹۷۳، قبل از ۱۹۷۳ مثلاً تا ۱۹۶۰ از ۱۹۶۵ بگیرید تا ۱۹۷۲، یک تورم خیلی معقولی بود. تعادل اقتصادی ایران با هم می‌خواند. یعنی شما یک رشد نسبی اقتصادی دارید در این چارچوب یک نرخ رشد کشاورزی نسبی هم دارید.

به‌عبارت‌دیگر ارقام واردات شما از نظر کالای کشاورزی آن‌جور به چشم نمی‌خورد که چیز با نشد. شما در حدود هفتصد هشتصد هزارتن گندم دارید، گمان می‌کنم سالیان خوب روغن نباتی شهرنشینی افزایش داد، دانه‌های روغنی که ما نداریم، آن را وارد می‌کنیم، پنبه مرتب افزایش پیدا کرده، چغندر شما یعنی شکر شما همه‌چیز افزایش پیدا کرده؛ یعنی یک تعادلی در خودش هست. بحثی که شما کردید از یکجا شروع می‌شود، بعد از ۷۳، ۷۴.

این بحث آخر یعنی چه؟ اولاً چه اتفاقی افتاد، درآمد نفت شما از دو میلیارد رفت به بیست میلیارد؛ یعنی اقتصادی که بخش نفتش دو میلیارد می‌داد یک‌دفعه بیست میلیارد داد و سیاست اقتصادی چه بود؟ که این بیست میلیارد را خرج کند … به دلیل اینکه من بیست میلیارد پول ریختم تو اقتصاد ایران مصرف گوشت من از، فرض کنید، سیصدهزارتن رفته به چهارصد هزارتن، مصرف میوه من یک‌دفعه دو برابر شده برای اینکه پول دست مردم خرج کردند، این‌که استدلال نمی‌شود که کشاورزی نابود شده این معنی ندارد. یعنی در هیچ جای دنیا در هیچ شرایطی افزایش تولید کشاورزی نمی‌تواند همگام افزایش درآمدی باشد که از محل نفتتان به دلیل چند برابر شدن قیمت در یک کشور رسیده.

http://www.eqtesaddan.ir

پس بنابراین اگر می‌خواهید بحث این را با من بکنید که کشاورزی نابود شده من فقط حاضرم روی رقم‌ها بحث بکنم ولی نه رو این حرف‌ها که ما کسری آوردیم، ما حتماً کسری می‌آوریم. اگر فردا درآمد نفت از بیست می‌رفت چهل ما باز این را می‌ریختیم تو اقتصاد خب، مصرف سیب و گلابی و همه‌چیز می‌رفت بالا، قند و این‌ها، همه این‌ها رفت بالا، بنابراین شما این مسئله ببینید خیلی مهم است این افزایش درآمد. این ازنظر اداره مملکت فوق‌العاده مهم بود.

شما [در] یک تجارتخانه اگر در سال دو میلیون حجم کار داشته باشید یک‌دفعه بیست میلیون بشود با همان مدیریت نمی‌توانید اداره‌اش کنید. باید مدیریتتان را تطبیق بدهید، آدم‌هایتان را تطبیق بدهید. اقتصاد ایران هم مسئله‌اش چه از نظر اقتصادی، چه از نظر سیاسی، چه از نظر اجتماعی این بود که یک مملکت دو میلیاردی یک‌دفعه بیست میلیارد پول ریختند تو اقتصاد. خب معلوم است که ما واردکننده کالاهای کشاورزی شدیم… پس بنابراین باز تکرار می‌کنم از کسری مواد کشاورزی استدلال نابودی کشاورزی را نمی‌شود کرد. همه‌چیز مساوی بله ولی نه در یک شرایطی که با ۱۹۷۳، ۱۹۷۴ شما درآمدتان ده برابر می‌شود و این را می‌ریزید تو اقتصاد.

ببینید، من یک رقم به شما می‌دهم اصلاً این از هر رقمی گویاتر است اگر یکجا بحث شد. [درباره] واردات برنج ایران. ما در حدود نهصد هزار تن [در سال] برنج مصرف می‌کردیم، همان ۱۹۷۴ قبل از این‌که این پول برود تو اقتصاد ایران ماکزیمم هم پنجاه هزار تن برنج وارد می‌کردیم، قیمت برنج هم معقول بود همه‌جا هم بود همان پنج شش تومان. یک‌سال بعد از اینکه من در وزارت بازرگانی بودم وقتی این پول‌ها، چون وقتی من آمدم این پول‌ها خرج شده بود، شروع شده بود تو اقتصاد، یک‌سال بعد من مجبور شدم چهارصدهزار تن برنج بیاورم تا بتوانم [قیمت‌ها را حفظ کنم] – با اینکه تولیدمان هم رسید به نزدیک یک‌میلیون تن – تا بتوانم قیمت‌ها را حفظ کنم. حالا این چون من چهارصد هزار تن وارد کردم این دلیل اینکه کشاورزی نابود شده با دلیل شده که تقاضا را من خودم بردم بالا اگر می‌خواهم قیمتش را نگه دارم باید تأمین کنم. این برنج در تمام این کالا[ها]یی که من گفتم صدق می‌کند.

حالا شما بگوئید در کشاورزی بیشتر می‌شود کار کرد و می‌توانستیم نرخ آن رشدمان را بیشتر بکنیم، توجه درست نکردید، این‌ها همه درست ولی دیگر راجع به نابودی کشاورزی جنبه شوخی دارد اگر با ارقام بحث بخواهیم بکنیم.

مصاحبه فریدون مهدوی با پروژه تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد،