گنجی پنهان در شرق ایران

ظرفیت‌های متعدد اقتصادی در کنار موقعیت ویژه ژئوپلتیک و ژئواکونومیک این منطقه به نحوی است که به‌خوبی می‌تواند چابهار را به یک قطب بزرگ اقتصادی تبدیل کند. سیاست‌گذاری صحیح و ایجاد ساختار‌های مناسب امری ضروری به‌نظر می‌رسد تا چابهار را از مهم‌ترین رقیب خود یعنی بندر گوادر متمایز کند.

اهمیت ترانزیتی سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان کیلومتر‌ها مرز آبی با دریای عمان دارد و ازسوی دیگر مرز مشترک قابل توجهی با کشور‌های پاکستان و افغانستان را در برمی‌گیرد، بنابراین در ترانزیت کالا جایگاه ویژه‌ای دارد. در این‌میان بندر چابهار باتوجه به ویژ‌گی‌های منحصربه‌فرد خود می‌تواند نقشی پررنگ در اقتصاد منطقه و جهان ایفا نماید.

ظرفیت ترانزیتی بندر چابهار

بندر چابهار در شرق تنگه هرمز و در مسیر خطوط اصلی کشتیرانی به آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد. این بندر بهترین مسیر برای اتصال اقتصاد هند به کشور‌های آسیای میانه است. کشور‌های آسیای میانه نظیر تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان، افغانستان و غیره سرزمین‌هایی محصور در خشکی هستند که خواسته یا ناخواسته برای انتقال کالا‌های خود به کشور‌هایی با مرز‌ آبی وابسته می‌شوند. ازسوی دیگر این بندر در مسیر کریدور شمال- جنوب قرار دارد و می‌تواند اقتصاد هند را به روسیه و شرق اروپا برساند. چابهار در انتقال انرژی هم می‌تواند تاثیرگذار باشد. طرح توسعه صنعتی سازمان ملل متحد(UNIDO) دریای عمان را نزدیک‌ترین مسیر انتقال انرژی بین قاره‌ای معرفی می‌کند. همچنین بندر چابهار می‌تواند به محلی برای سوختگیری کشتی‌ها تبدیل شود و از این طریق از کشتی‌های عبوری از خلیج فارس و تنگه هرمز منتفع گردد.

این ویژگی‌های منحصربه‌فرد کشور‌های مختلف جهان از هند و عمان گرفته تا حتی کشوری محصور در خشکی نظیر ارمنستان را به سرمایه‌گذاری در بندر چابهار را ترغیب کرده ‌است.

  به گزارش اقتصاددان به نقل از پرسون ،   عمق زیاد آب دریا و شرایط جوی پایدار در بندر چابهار امکان پهلو‌گیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما و شناور‌های سنگین را فراهم می‌کند. همچنین همجواری با منطقه آزاد چابهار تسهیلات ویژه‌ای را به این منطقه اختصاص می‌دهد، اما با وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر چابهار تا تبدیل شدن به یک هاب ترانزیتی فاصله زیادی دارد. نبود زیر‌ساخت‌های لازم مانند کمبود اسکله و بارانداز تخصصی، نبود تجهیزات بارگیری و تخلیه مدرن، فقدان تعمیرگاه برای تعمیر تجهیزات و سرعت کم بارگیری شاخص عملکرد بندر چابهار را پایین آورده‌ است.

به‌علاوه بندر چابهار فاقد خطوط راه آهن مستقیم و جاده‌های مناسب و تنها فرودگاه این منطقه فرودگاه نظامی کنارک است که به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیاز‌های تجاری این بندر باشد. چنین شرایطی در کنار کمبود مراکز خدمات رفاهی، بازاریابی و توزیع ضعیف و غیره بندر چابهار را از جایگاه واقعی خود در تجارت جهان دور کرده؛ جایگاهی که با رفع موانع و ایجاد زیرساخت‌های مناسب در دسترس است.

در این راستا می‌توان از سرمایه‌گذاری سایر کشور‌ها نظیر هند، عمان و غیره بهره برد و با به‌کارگیری نیرو‌های بومی به افزایش سهم اشتغال در استان محروم سیستان و بلوچستان پرداخت.

مهم‌ترین رقیب بندر چابهار، بندر گوادر پاکستان است که با سرمایه‌گذاری‌های مناسب به‌سرعت در حال توسعه است، این درحالی است که به‌علت مشکلات سیاسی بین هند و پاکستان، هند به صورت طبیعی مایل است تا از خدمات بندر چابهار بهره ببرد و آن را به بندر گوادر ترجیح می‌دهد.

سایر ظرفیت‌های بندر چابهار

سواحل مکران در کنار ویژگی‌های ذکر شده از ظرفیت‌های بی‌نظیر گردشگری نیز بهره‌مند است. این سواحل به‌علت همجواری با اقیانوس می‌تواند محل جذب توریست‌ از کشور‌های اطراف و مکانی برای ورود گردشگر به ایران باشد. جاذبه‌های طبیعی نظیر دریاچه صورتی لیپار، سواحل درک، سواحل صخره‌ای بریس، کوه‌های مریخی و غیره در کنار فرهنگ خاص مردم سیستان و بلوچستان فرصتی برای جذب گردشگر است که به ایجاد زیرساخت مناسب نیاز دارد.

دریا در کنار مواهب گوناگون خود امکان بهره‌مندی بیشتر از شیلات و گسترش صنعت آبزیان دارد. علاوه‌بر مطالب ذکر شده این ناحیه به جهت قرارگیری در کناردریا انتخاب مناسبی برای تاسیس صنایع آب‌بر نظیر پتروشیمی است. کشاورزی و برداشت محصولاتی نظیر خرما و وجود معادن آهک و گرانیت و غیره از دیگر فرصت‌های موجود سرمایه‌گذاری در این منطقه است.

جمع‌بندی

بندر چابهار به جهت موقعیت خاص جغرافیایی خود ظرفیت بالایی در ترازیت و اتصال اقتصاد‌های بزرگ جهان دارد. این بندر از یکسو در مسیر کریدور شمال- جنوب است که اقیانوس هند را به روسیه و شرق اروپا می‌رساند و از سوی دیگر بهترین مسیر تجاری ممکن برای انتقال کالا از اقیانوس هند به کشور‌های محصور در خشکی آسیای میانه است.

همچنین در مسیر عبور کشتی‌هایی است که از خلیج فارس و تنگه هرمز می‌گذرند. این شرایط ویژه می‌تواند چابهار را به هاب ترانزیتی منطقه تبدیل کند. فرصتی که تا به امروز به‌علت کمبود زیرساخت‌های مناسب در بندر چابهار مانند فقدان فرودگاه، نبود خطوط ریلی مستقیم و غیره مقدور نشده‌است. از سوی دیگر این ناحیه ظرفیت بالایی در حوزه‌ی گردشگری، شیلات، کشاورزی، پتروشیمی و حتی معدن دارد که همگی نیازمند سرمایه‌گذاری و توسعه هستند.

ظرفیت‌های وسیع بندر چابهار موجب شده ‌است تا کشور‌های مختلف مایل به سرمایه‌گذاری در این ناحیه باشند. این تمایل به سرمایه‌گذاری، فرصت مغتنمی است که با رفع تحریم‌ها و برداشتن موانع اداری می‌تواند به کمک ایجاد زیرساخت‌های لازم بیاید و خطر رقیبانی نظیر بندر گوادر پاکستان را برطرف کند.

توسعه چابهار مردم بومی این ناحیه را منتفع می‌کند و ضریب امنیت سیستان و بلوچستان را ارتقا می‌دهد، از طرفی تبدیل شدن چابهار به هاب ترانزیتی منطقه بر جایگاه بین‌المللی کشور می‌افزاید و حفظ امنیت ایران را در روابط بین‌الملل به امری ضروری تبدیل می‌کند. بنابراین توجه به بندر چابهار و سیاست‌گذاری صحیح برای بهره‌مندی از این گنجینه‌ شرقی ایران امری ضروری است.