گرانی و کمبود روغن در بازار

کمبود روغن در بازار اگرچه از نگاه برخی مسوولان شایعه‌ای بیش نیست اما شواهد نشان می‌دهد که روغن در برخی شهرهای ایران کمیاب و گران شده است. به عنوان مثال روغن به کالایی نایاب یا حداقل کمیاب در استان سیستان‌و‌بلوچستان تبدیل شده و این موضوع در دو شهرستان چابهار و ایرانشهر جدی‌تر از دیگر نقاط است. در این باره اهالی چابهار اعلام می‌کنند که از اواخر اسفندماه سال گذشته روغنی به چابهار نمی‌آید و اگر هم می‌آید دقیقا مشخص نیست در کدام مغازه و چطور به فروش می‌رسد. البته در این باره گفته می‌شود که علاوه بر سوء‌مدیریتی که در رابطه با تنظیم بازار روغن وجود دارد، روغن از شهرهای جنوبی به کشورهای همسایه هم قاچاق می‌شود.
در تهران نیز شرایط به گونه‌ای است که شرکت‌های پخش تنها به شرط خرید کیک، تن ماهی، رب گوجه فرنگی و حتی بعضا باتری نیم‌قلمی از سوی واحدهای بنکداری به آنها روغن با نرخ مصوب می‌دهند. اما روغن به طور کلی با اختلاف زیادی بین بهای مصوب و آزاد عرضه می‌شود به طوری که روغن ۱۶ کیلویی که نرخ مصوب آن ۲۵۸ هزار تومان است، در بازار به نرخ ۳۵۰ هزار تومان فروخته می‌شود. البته کمبود روغن در کشور با توجه به تحولات بین‌المللی چندان جای تعجب هم ندارد و مسلم است که با ایجاد مشکل در کشورهای دیگر دنیا در این حوزه، ایران نیز به مشکل بخورد اما آنچه جای تامل دارد این است که برخی مسوولان به هیچ عنوان حاضر به پذیرش مشکلاتی که مردم با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند نیستند. در این باره چندی پیش حسین فضلی معاون توسعه بازرگانی جهاد کشاورزی استان همدان در واکنش به کمبود روغن در این استان اعلام کرده بود: کمبود روغن در بازار شایعه است و روغن به وفور در بازار وجود دارد.
این در حالی است که بررسی‌ها و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد احتمال افزایش بیشتر نرخ روغن نیز وجود دارد، چراکه تغییراتی در حوزه بین‌المللی ایجاد شده که به طور حتم بازار ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نخست اینکه روسیه و اوکراین ۵۵ درصد از تولید جهانی روغن آفتابگردان و ۷۶ درصد از صادرات جهانی را تشکیل می‌دهند. از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در ماه فوریه، محموله‌های این منطقه کاهش یافته است و انتظار می‌رود تولید امسال در اوکراین مختل شود. از سوی دیگر شاهد این هستیم که روغن سویا با ممنوعیت صادرات روغن پالم اندونزی، به رکورد بالایی رسید.

افزایش قیمت جهانی و کاهش میزان تجارت روغن

قیمت روغن سویا در روز جمعه به بالاترین حد خود رسید زیرا تصمیم اندونزی برای ممنوعیت صادرات روغن پالم نگرانی‌ها در مورد عرضه جهانی روغن‌های گیاهی جایگزین را تشدید کرد. از طرفی شاهد این هستیم که از دست دادن محموله‌ها از اوکراین، بزرگ‌ترین تامین‌کننده روغن آفتابگردان در جهان و خشکسالی در آرژانتین، بزرگ‌ترین صادرکننده روغن سویا در جهان، باعث افزایش شدید قیمت جهانی روغن نباتی شده است.
این در حالی است که به نظر می‌رسد کمبود جهانی روغن آفتابگردان، به ایران هم رسیده است چنان که در سطح بسیاری از خرده‌فروشی‌ها روغنی یافت نمی‌شود. آن‌طور که بعضی از شهروندان می‌گویند برخی از مغازه‌داران هم به ترفندهای جدیدی روی آورده‌اند. به طور مثال تعدادی از فروشگاه‌های شهر آباده در استان فارس، در ازای فروش یک عدد روغن مشتریان را مجبور به خرید یک تن ماهی هم می‌کنند.
در همین خصوص امیرهوشنگ بیرشک، دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران، درباره تاثیر بحران اوکراین بر بازار روغن گفت: جنگ روسیه و اوکراین نه‌تنها در کشور ما، بلکه در تمام دنیا تاثیر خود را گذاشت، چراکه اوکراین یکی از تامین‌کنندگان عمده روغن آفتابگردان بود. او افزود: این جنگ باعث افزایش قیمت جهانی و کم شدن میزان تجارت روغن شد.

روغن با نرخ مصوب به فروش نمی‌رسد

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان صنعت ،  در این باره همچنین دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی گفت: روغن با قیمت آزاد در بازار وجود دارد اما مشکل اینجاست که روغن با نرخ مصوب به فروش نمی‌رسد. قاسمعلی حسنی گفت: شرکت‌های پخش به شرط خرید کیک، تن ماهی، رب‌گوجه‌فرنگی و حتی بعضا باتری نیم‌قلمی حاضر به اختصاص سهمیه روغن به واحدهای بنکداری با نرخ مصوب هستند.
دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران از فروش روغن به قیمت‌های بالاتر از نرخ مصوب خبر داد و گفت: معمولا روغن با قیمت‌های مصوب از سوی شرکت‌های پخش با محدودیت عرضه می‌شود. به عنوان مثال وقتی واحد بنکداری قصد خرید ۱۰۰ کارتن روغن را دارد مجبور است که در کنار آن ۵۰ کارتن جنس‌هایی همچون تن ماهی، کیک، رب گوجه فرنگی و بعضا باتری نیم‌قلمی را بخرد. فروش این اجناس که معمولا از مارک‌های متفرقه هم است به سختی صورت می‌گیرد. به همین دلیل واحدهای بنکداری تمایلی به ورود به خرید و فروش روغن با قیمت‌های مصوب ندارند.
او همچنین با بیان اینکه هیچ کمبودی در عرضه روغن در استان تهران وجود ندارد، گفت: در حال حاضر روغن با نرخ مصوب در فروشگاه‌های زنجیره‌ای موجود است. ضمن اینکه روغن با قیمت‌های آزاد هم در واحدهای بنکدارای و هم در واحدهای صنفی به فراوانی یافت می‌شود.دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی در پاسخ به این سوال که اختلاف نرخ روغن با بهای مصوب و آزاد چقدر است، گفت: این اختلاف نرخ بیشتر در محصولاتی که مصرف صنعتی و صنفی دارند، مشاهده می‌شود. به عنوان مثال روغن ۱۶ کیلویی که نرخ مصوب آن ۲۵۸ هزار تومان است، در بازار به نرخ ۳۵۰ هزار تومان فروخته می‌شود.
این فعال صنفی در پاسخ به این سوال که توزیع روغن با قیمت‌های آزاد در بازار توسط چه بخشی انجام می‌شود، گفت: این روغن‌ها که از آسمان به بازار نیامده‌اند. به طور قطع همین شرکت‌های پخش آنها را توزیع می‌کنند.

در صنعت روغن دولت همه‌کاره است

این فعال صنفی همچنین درباره چرایی کمبود روغن در برخی از استان‌های جنوبی و مرزی کشور گفت: بارها به دولت اعلام کرده‌ایم که اجازه دهد بخش خصوصی با ارز آزاد نسبت به واردات روغن اقدام کند تا با افزایش عرضه جلوی هرگونه تخلف و کمبود این بخش گرفته شود، اما موافقت نشده است. در حال حاضر در صنعت روغن دولت همه‌کاره است؛ از واردات مواد اولیه گرفته تا تولید و توزیع همگی توسط خود دولت انجام می‌شود و بخش خصوصی عملا نقش چندانی ندارد.
حسنی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا نرخ روغن در سال جاری تغییری کرده است، گفت: در حال حاضر درخواست‌هایی برای افزایش نرخ وجود دارد ولی هنوز به تصویب نرسیده است. او همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به افزایش نرخ جهانی روغن در بازارهای جهانی به دنبال تنش بین روسیه و اوکراین گفت: روسیه و اوکراین ۵۵ درصد از تولید جهانی روغن آفتابگردان و ۷۶ درصد از صادرات جهانی را تشکیل می‌دهند. از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در ماه فوریه، محموله‌های این منطقه کاهش یافته است و انتظار می‌رود تولید امسال در اوکراین مختل شود. با توجه به این شرایط احتمال افزایش نرخ روغن در هفته‌های آینده وجود دارد.

چالش روغن در شهرهای جنوبی

در این میان شاهد این هستیم که روغن در برخی از شهرهای جنوبی ایران کمیاب شده است. برخی از فعالان بازار علت کمبود روغن را جنگ روسیه و اوکراین و افزایش قیمت جهانی عنوان کردند. در همین زمینه عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان روغن گفت: قیمت روغن و دانه‌های روغنی در سطح جهانی بین ۷۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است. به گفته علی فاضلی، چنانچه دولتمردان، در مورد روغن افزایش قیمت را اعمال نکنند، در بازار داخل با چالش جدید روبه‌رو می‌شویم.
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان روغن درباره برخی گزارش‌ها مبنی بر اینکه روغن در شهرهای جنوبی کمیاب شده، توضیح داد: ممکن است روغن از این شهرها به کشورهای همسایه قاچاق شود.
بنا بر توضیحات او، هر چند تولید روغن هرساله در فروردین ماه به دلیل تعطیلی و اورهال شدن کارخانه‌ها نسبت به اسفندماه (یعنی ماه قبل خود) کاهش پیدا می‌کند، اما این کاهش تولید هنوز چشمگیر نیست. فاضلی با بیان اینکه نه تنها ایران بلکه جهان در بحث تامین غذا و تهیه روغن با مشکل جدی روبه‌رو شده است، بیان کرد: نرخ جهانی روغن گران شده و واردات روغن اندکی کم شده است.
در این باره همچنین گفته می‌شود اختلاف قیمت روغن خوراکی میان ایران با پاکستان و افزایش حجم قاچاق این کالای اساسی موجب نایاب شدن آن در جنوب سیستان‌وبلوچستان و گلایه مردم از شرایط موجود شده است.

بازارهای جهانی روغن خوراکی به جوش آمدند؟

از طرفی می‌بینیم که ممنوعیت صادرات روغن پالم اندونزی، بازارهای جهانی روغن‌های خوراکی را که در سال جاری به قیمت‌های بی‌سابقه‌ای رسیده بودند، شوکه کرد و زنگ خطری را در میان واردکنندگان عمده این محصول ایجاد کرد.
روغن پالم پرمصرف‌ترین روغن گیاهی در جهان است و در ساخت بسیاری از محصولات از جمله بیسکویت، مارگارین، مواد شوینده لباسشویی و شکلات استفاده می‌شود. این روغن با اختلاف، بیشترین میزان تولید، مصرف و مبادله روغن خوراکی در جهان را دارد و تقریبا ۴۰ درصد از عرضه چهار روغن خوراکی محبوب شامل روغن پالم، روغن سویا، روغن کلزا و روغن تخمه آفتابگردان را شامل می‌شود.
بر اساس اعلام وزارت کشاورزی ایالات‌متحده انتظار می‌رود حدود ۷۷ میلیون تن روغن پالم در سال جاری تولید شود. اندونزی بزرگ‌ترین تولیدکننده، صادرکننده و مصرف‌کننده روغن پالم است که حدود ۶۰ درصد از کل عرضه را به خود اختصاص داده است. مالزی با حدود ۲۵ درصد سهم عرضه جهانی، دومین تامین‌کننده بزرگ است.
طبق گزارش وزارت کشاورزی آمریکا، انتظار می‌رود در سال جاری حدود ۲۹ میلیون تن روغن کلزا عمدتا در اروپا، کانادا و چین تولید شود. چین و ایالات‌متحده واردکنندگان اصلی هستند. خشکسالی در سال ۲۰۲۱، باعث کاهش برداشت کانادا از کلزا شد و اروپا نیز متحمل خسارت به محصول شد که باعث کاهش عرضه روغن برای سال ۲۰۲۲ شد.
انجمن تولیدکنندگان دانه‌های روغنی کانادا اعلام کرد که کانادا در سال گذشته حدود ۷۵ درصد از روغن کانولای مورد استفاده را صادر کرده است که ایالات‌متحده ۶۲ درصد و چین ۲۵ درصد آن را به خود اختصاص داده‌اند. هند، بزرگ‌ترین واردکننده روغن خوراکی، امسال رکورد محصول کلزا را داشت.
بر اساس گزارش رویترز، چین، هند و اروپا واردکنندگان اصلی روغن آفتابگردان هستند اما خریداران در آنجا همگی در حال تلاش برای یافتن روغن‌های جایگزین هستند. بیش از ۹۰ درصد روغن آفتابگردان وارداتی هند معمولا از اوکراین و روسیه می‌آید.

قیمت روغن سویا به بالاترین حد خود رسید

در این میان همچنین قیمت روغن سویا در روز جمعه به بالاترین حد خود رسید، زیرا تصمیم اندونزی برای ممنوعیت صادرات روغن پالم نگرانی‌ها در مورد عرضه جهانی روغن‌های گیاهی جایگزین را تشدید کرد.
از دست دادن محموله‌ها از اوکراین، بزرگ‌ترین تامین‌کننده روغن آفتابگردان در جهان و خشکسالی در آرژانتین، بزرگ‌ترین صادرکننده روغن سویا در جهان، باعث افزایش شدید قیمت جهانی روغن نباتی شده است.
تشدید عرضه روغن نباتی در حالی اتفاق می‌افتد که کاهش محدودیت‌های بیماری کووید۱۹ باعث افزایش تقاضا برای مواد غذایی و سوخت‌های زیستی شده است. در حالی که کارخانه‌های سنگ‌شکن دانه‌های روغنی برنامه‌هایی را برای گسترش ظرفیت پردازش اعلام کرده‌اند اما اکثر تاسیسات جدید حداقل تا یک سال در دسترس نخواهند بود.قیمت روغن سویا در بازار معاملات شیکاگو در روز جمعه به اوج ۲۱/۸۳ سنت در هر پوند افزایش یافت که ۵/۴ درصد در روز افزایش یافت و رکوردی بی‌سابقه داشت. در حال حاضر قیمت‌ها تقریبا ۵۰ درصد در سال جاری افزایش یافته است.
اندونزی، بزرگ‌ترین تولید‌کننده و صادرکننده روغن پالم در جهان، از ۲۸ آوریل، صادرات خود را برای مقابله با افزایش قیمت‌های داخلی متوقف خواهد کرد. به نظر می‌رسد این حرکت به افزایش تورم مواد غذایی در سایر نقاط دامن بزند. تورم مواد غذایی پس از تهاجم روسیه به اوکراین، صادرکننده عمده گندم، ذرت، جو، روغن آفتابگردان و روغن کلزا، به یک نگرانی بزرگ در سراسر جهان تبدیل شده است. آژانس غذای سازمان‌ملل در اوایل این ماه گزارش داد که قیمت مواد غذایی در ماه مارس نزدیک به ۱۳ درصد افزایش یافته و به رکورد جدیدی رسیده است.
آرژانتین، پیش از برزیل و ایالات‌متحده، بزرگ‌ترین تامین‌کننده سویای فرآوری‌شده در جهان، در اواسط ماه مارس، پیش از افزایش نرخ مالیات صادراتی، فروش جدید روغن و کنجاله سویا را در خارج از کشور متوقف کرد تا تورم داخلی مواد غذایی را کاهش دهد.
وزارت کشاورزی ایالات‌متحده پیش‌بینی کرده که کارخانه‌های سنگ‌شکن سویا در ایالات‌متحده رکورد ۶۰ میلیون و ۲۸۲ تن دانه سویا را در سال جاری پردازش خواهند کرد که ۵/۳ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.

واردات دانه روغنی جایگزین کنجاله سویا شد

لازم به ذکر است با تصمیم وزارت جهاد کشاورزی، شرکت پشتیبانی امور دام بخشی از ذخایر راهبردی کنجاله را از طریق واردات دانه‌های روغنی تامین می‌کند. براساس اعلام انجمن صنفی صنایع روغن‌کشی ایران، در راستای تامین ذخایر راهبردی کشور و اجرای سیاست‌های کلان دولت سیزدهم مبنی بر توسعه اشتغال و افزایش تولید داخل و همچنین ایجاد ارزش‌افزوده برای کشور مقرر شد شرکت پشتیبانی امور دام به جای واردات کنجاله با استفاده از پتانسیل کارخانجات روغن‌کشی، دانه روغنی سویا وارد کشور کند.بر اساس این طرح، کنجاله استحصالی از واردات دانه از طریق شرکت پشتیبانی امور دام در سامانه بازارگاه توزیع شده و روغن استحصالی نیز در اختیار شرکت بازرگانی دولتی قرار خواهد گرفت تا ضمن تامین ذخایر راهبردی، بخشی از نیاز بازار روغن نباتی از این طریق تامین شود.
بنابر این گزارش در جلسه کارگروه تنظیم بازار دولت قبل در خرداد ماه ۱۴۰۰ تصویب شد تا ۳۰۰ هزار تن دانه روغنی سویا توسط شرکت بازرگانی دولتی برای تامین ذخایر راهبردی روغن خام و کنجاله سویا وارد کشور شود که متاسفانه تاکنون این مصوبه اجرایی نشده بود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع