کاربران معترض، یکپارچه علیه طرح ضد اینترنت مجلس

محمد رهبری⁩

آمار و ارقام در خصوص واکنش کاربران فضای مجازی به تصویب طرح «صیانت از حقوق کاربران» چه می‌گوید؟مجلس شورای اسلامی در روز چهارشنبه با بررسی طرح صیانت از اینترنت در روز چهارشنبه موافقت کرد و بر این اساس کمیسیون فرهنگی مجلس می‌تواند این طرح را که در ذهن بسیاری از فعالان فضای مجازی به طرح محدودسازی استفاده از اینترنت معروف شده، بدون نیاز به مصوبه در صحن مجلس اجرای آزمایشی آن را مصوب کند.

به دنبال این مصوبه مجلس در روز چهارشنبه، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی از گرایش‌های مختلف اعم از اصولگرا و اصلاح‌طلب، و حتی بسیاری از کاربران عادی و غیر سیاسی نسبت به اجرای این طرح اعتراض کردند. نگاهی به داده‌های توئیتری و اینستاگرامی نشان می‌دهد که روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه، فضای کلی توئیتر و اینستاگرام متأثر از اعتراضات کاربران به این طرح بوده است.

در توئیتر و در روز ۶مرداد ماه و همزمان با این طرح، بیش از ۸۶۳هزار توئیت منتشر شده است. این تعداد توئیت در مقایسه با روزهای قبل از آن به طور میانگین حدود ۱۵۰هزار توئیت بیشتر بوده که همان‌طور که در نمودار زیر مشخص است، نشان می‌دهد اعتراضات به این طرح تا چه حد در توئیت‌های کاربران فراگیر بوده است.

مطابق با داده‌های به‌دست‌آمده در این روز حداقل ۱۳۲هزار کاربر یکتا نیز توئیت زده‌اند که در به نسبت روزهای پیش از آن به طور میانگین حدود ۲۰هزار کاربر بیشتر بوده است؛ یعنی آنکه در توئیتر فقط ۲۰هزار کاربر نسبتا ساکت، در اعتراض به این طرح توئیت‌زده و صدای اعتراضشان را بلند کرده‌اند. این در حالی است که فضای توئیتر در هفته‌های گذشته که فضای کشور متأثر از التهابات خوزستان بوده تا این حد ملتهب نشده بود و همین امر نشان می‌دهد که اعتراضات به این طرح مجلس بسیار فراگیرتر است. در یکی از پرلایک‌ترین توئیت‌های منتشر شده در این طرح، یکی از کاربران در توئیتی که از حدود ۲۲هزار لایک گرفته نوشته است:
۸۵ میلیون ایرانی مخالف، ۱۲۱ایرانی موافق :))

در اینستاگرام اوضاع کمی متفاوت بوده است؛ موج اعتراضات به این طرح با یک روز تأخیر به اینستاگرام رسیده و اوج اعتراضات کاربران به این طرح در روز ۵شنبه بوده است و میزان محتوای تولید شده در فضای اینستاگرام در این روز نسبت به روزهای پیش از آن بسیار افزایش یافته است. بررسی صدها هزار صفحه‌ی پابلیکِ اینستاگرامی نشان می‌دهد که در روز ‌‍پنج‌شنبه حداقل ۲۱۹هزار پست در صفحات عمومی منتشر شده که تعداد آن به طور میانگین بیش از ۸۰هزار پست نسبت به روزهای قبل بیشتر بودهاست و در این روز شاهد فعالیت تعداد به مراتب بیشتری از صفحات اینستاگرامی بوده‌ایم.

یافته‌های به‌دست‌آمده حاصل از داده‌کاوی نشان می‌دهد که حدود ۵۰هزار صفحه‌ی اینستاگرامی که در روزهای پیش از آن چندان فعال نبوده‌اند، در روز پنج‌شنبه و به دنبال افزایش اعتراضات به طرح محدودیت اینترنت، فعال شده‌اند و در این روز به نیم‌میلیون کامنت اینستاگرامی در این صفحات بیش از روزهای قبل داشته‌ایم که تعداد کامنت قابل توجهی است که به نوعی حجم اعتراضات به طرح مجلس را نشان می‌دهد. این درحالی است که داده‌های صفحات خصوصی و داده‌های میلیون‌ها استوری که در اینستاگرام حتی بیشتر از پست‌ها دیده می‌شود در این تحلیل گردآوری و در نتیجه تحلیل نشده است و قابل حدس است که حجم اعتراضات در استوری‌ها به مراتب بیشتر باشد.

در میان کامنت‌های منتشر شده در صفحات مختلف، این اعتراضات پررنگ است. به طور مثال، خبر مربوط به تصویب طرح صیانت از اینترنت در صفحه خبرگزاری فارس که یک خبرگزاری اصولگرا محسوب می‌شود، بیش از ۷هزار کامنت دریافت کرده است. تحلیل محتوای کمّی این کامنت‌ها نشان می‌دهد که اعتراض مخاطبان این خبرگزاری اصولگرا به این طرح مجلس فراوان بوده است. در این کامنت‌ها کلمات مربوط به کلیدواژه «مردم» ۱۴۳۲ بار تکرار شده که در آن‌ها نگرانی نسبت به وضعیت مردم بیان شده است. کلمات مجلس، طرح و انقلابی نیز به ترتیب ۹۶۳بار، ۸۳۹ بار و ۴۲۱ بار تکرار شده است.

اما تحلیل کامنت‌های خبرگزاری فارس حاوی نکات قابل توجه‌تری نیز هست. در ۳۶۷ کامنت، کلمه «کره‌شمالی» تکرار شده که این امر نشان می‌دهد که حتی مخاطبان خبرگزاری فارس نگران آن هستند که ایران وضعیتی شبیه به کشور کره‌شمالی پیدا کند. کلمه «شفافیت» نیز در ۲۲۸ کامنت تکرار شده که حاکی از آن است که مطالبه شفافیت آرای نمایندگان مجلس که خواسته برخی از نیروهای اصولگرا نیز بود اجرا نشده و حال این طرح جدید مجلس به صورت غیر شفاف در حال تصویب است و کاربران اصولگرای خبرگزاری فارس به آن معترض هستند.

اعتراضات فقط محدود به اینستاگرام و توئیتر نبوده است. بیش از ۸۳۴هزار نفر تاکنون کارزار مخالفت با طرح مجلس را امضا کرده‌اند که عدد بی‌سابقه‌ای است. تحلیل فراگیری اعتراضات به طرح مجلس پیچیدگی آنچنانی ندارد. اینترنت به بخشی از زندگی عموم ایرانیان تبدیل شده و هر عملی که آن را محدود کند باعث اعتراض آنان خواهد شد. مطابق با آخرین نظرسنجی ایسپا، ۷۱درصد از مردم ای واتس‌اپ و ۵۳درصد از آن‌ها از اینستاگرام استفاده می‌کنند و در این در حالی است که بسیاری از ایرانیان نیز از خدمات و امکانات گوگل استفاده می‌کنند. در اینستاگرام ده‌ها هزار کسب و کار آنلاین وجود دارد و بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در دوران کرونا در فضای آنلاین صورت می‌گیرد.

بنابراین در شرایطی که اکثریت ایرانیان از اینترنت و اپلیکیشن‌های آن استفاده می‌کنند، طبیعی است که هر طرحی که احتمالِ محدودسازی آن را افزایش دهد با اعتراض فراگیر ایرانیان موجه خواهد شد. اینترنت به بخشی از زندگی ایرانیان تبدیل شده و نمی‌توان جلوی استفاده از آن را گرفت. این طرح مجلس شبیه به آن می‌ماند که کسی بخواهد استفاده از حمّام را ممنوع کند و ایرانیان را مجبور به استفاده از خزینه کند! حال آن که حمام به بخشی طبیعی از زندگی ایرانیان تبدیل شده است و به طور طبیعی در برابر این ممنوعیت مقاومت صورت می‌گیرد؛ خصوصا اگر ایرانیان احساس کنند پشت چنین ممنوعیتی نه فقط جهل، که منفعت خزینه‌داران لحاظ شده است تا سود بیشتری به جیب ببرند!