چرا قیمت بنزین جهش خود را ادامه می دهد؟

با توجه به اینکه قیمت بنزین در آغاز فصل گرما به بالاترین سطح خود رسیده است – حدود ۵.۶۰ دلار به طور متوسط در کالیفرنیا – از پروفسور حامد قدوسی که اقتصاد بازارهای انرژی و کالا را مطالعه می‌کند، پرسیدیم که چه عواملی باعث افزایش قیمت می شوند – و مصرف کنندگان چه کار می توانند در مورد آن انجام دهند.

اقتصاددان: حامد قدوسی اقتصاددان ایرانی مقیم آمریکا و استاد اقتصاد مالی دانشگاه ایالتی پلی تکنیک کالیفرنیا اخیرا در گفت‌وگویی با یک نشریه دانشگاهی دلایل افزایش قیمت بنزین را مورد بررسی قرار داده است که مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

چه چیزی باعث افزایش شدید اخیر قیمت بنزین شده است؟

بسیاری از مردم به درستی بلافاصله به جزء پایه یعنی قیمت نفت خام فکر می‌کنند که به ۱۱۰ دلار در هر بشکه جهش کرده است. ما در سال ۲۰۰۸ قیمت‌های مشابهی برای نفت داشتیم. با این حال، اگر به قیمت بنزین و به ویژه در کالیفرنیا نگاه کنید، این عدد کاملا بی سابقه است.

بخشی از این افزایش که ممکن است برای مصرف کنندگان پنهان باشد، چیزی است که به عنوان «کرک اسپرد»، یعنی حاشیه سود پالایش بنزین شناخته می‌شود. از نظر تاریخی، این حاشیه سود معمولا حدود ۷ تا ۱۰ دلار در هر بشکه است. من در حال حاضر این حاشیه سود را ۲۸ دلار در هر بشکه محاسبه می‌کنم. به این دلیل که گاز طبیعی در پالایش نفت مورد استفاده قرار می‌گیرد و قیمت آن هم افزایش یافته است. در مجموع هزینه پالایش نسبت به سال گذشته تقریبا ۲ برابر شده است.

همه اینها همزمان با حمله روسیه به اوکراین است؛ آیا این را می‌توان به عنوان یک عامل در نظر گرفت؟

قطعا این یک عامل علی است. با این حال، حتی اگر تهاجم روسیه وجود نداشت، باز هم افزایش قیمت‌ها را تجربه می‌کردیم چرا که در طول شیوع کووید – ۱۹، صنعت نفت ایالات متحده برخی از ظرفیت‌های خود را از دست داد و همچنین تورم عامل دیگری بر این مساله است. اما اکنون علاوه بر آنها، به دلیل بحران روسیه، برخی کشورها هم گاز طبیعی و هم نفت خام روسیه را تحریم کردند. این بدان معناست که بخشی از عرضه از آنجا قطع می‌شود که اصطکاک بر بازارهای انرژی ایجاد می‌کند. روسیه یک تولید کننده عمده است – حدود ۱۰ درصد از بازار جهانی نفت، و بازار نفت خام به مسائل عرضه بسیار حساس است. اگر حتی اندکی از عرضه کم کنید، قیمت‌ها به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.

چه مدت ممکن است این وضعیت ادامه داشته باشد؟ و چه عواملی در نهایت می‌تواند منجر به کاهش قیمت‌ها شود؟

نوسانات عایدی قیمت معمولا کوتاه مدت هستند، چرا که علت اصلی معمولا یک مساله موقتی است – ترکیدن خط لوله در نقطه‌ای، مشکل در یک پالایشگاه و یا حتی وقوع کولاک – تفاوت در حال حاضر این است که ما با آنچه «شوک ساختاری» نامیده می‌شود، روبرو هستیم که کسری عرضه واقعی به دلیل جنگ جاری و مسائل مربوط به کووید را همچنان داریم و حتی اگر جنگ همین اکنون متوقف شود، بازسازی عرضه جهانی زمان می‌برد. این پدیده‌ای نیست که یک شبه از بین برود. اگر اوپک (سازمان کشورهای صادر کننده نفت) مایل به همکاری برای افزایش عرضه نفت خود به بازار جهانی باشد، ممکن است عامل کوچکی برای کمک باشد. من فکر می‌کنم که تغییر رویکرد اروپا از نفت و بنزین روسیه ادامه خواهد داشت و حداقل چند سال طول می‌کشد تا بتوانیم به وضعیت عادی برگردیم. من راه سریع یه شبه برای کاهش آن به ۵۰ یا ۶۰ دلار در هر بشکه نمی‌بینم.

برخی از کارهایی که دولت‌ها می‌توانند در حال حاضر برای کمک به کاهش فشار بر مصرف کنندگان انجام دهند، چیست؟

در برخی از کشورها، بخش بزرگی از قیمت پمپ از مالیات‌هایی است که دولت وضع می‌کند. این عدد در ایالات متحده حدود ۱۵ سنت در هر گالن و در کالیفرنیا این مالیات‌ها حتی بسیار بالاتر و در هر گالن حدود ۶۰ سنت بیشتر است. کالیفرنیا همچنین استانداردهای زیست محیطی بسیار بالاتری دارد که قیمت را باز هم افزایش می‌دهد. اکنون فشارهایی بر روی دولت‌ها وجود دارد که این مالیات‌ها و آن استانداردها را به صورت موقت کاهش دهند. دولت ایالات متحده همچنین صدها میلیون بشکه در ذخایر استراتژیک ملی دارد و تصمیم گرفته‌ بخشی از آن را به بازار بازگرداند. ما می‌توانیم با سایر کشورهای تولیدکننده نفت همکاری و ‌آنها را تشویق کنیم که برای افزایش عرضه تلاش کنند. همه این مانورها ممکن است عرضه را به صورت موثرتری به مصرف کنندگان برساند اما در نهایت مشکل اصلی، کمبود واقعی عرضه است.

آیا خود مصرف کنندگان می‌توانند کاری در این مدت انجام دهند؟

البته هر چیزی که مصرف را کاهش دهد مفید است. رانندگی کمتر، حمل و نقل عمومی بیشتر، دوچرخه سواری، استفاده از وسایل نقلیه کوچکتر و کارآمدتر در حد امکان از مواردی است که می‌تواند در این باره کمک کند. در طول شیوع کووید ما همچنین متوجه شدیم که برخی از افراد می‌توانند دورکاری کنند. آژانس بین‌المللی انرژی پیشنهاد می‌کند که دورکاری در شرایط فعلی هم می‌تواند مصرف بنزین را تا حدود نیم میلیون بشکه کاهش دهد. اما این راه حل‌ها ممکن است برای همه اجرایی نباشد. در این بین، تلاش برای حذف سفرهای غیرضروری می‌تواند کمی تقاضا را در سطح مصرف کننده کاهش دهد.

/پ