چالش تیم دیپلماسی ایران در دور هفتم مذاکرات وین

دور هفتم مذاکرات وین در حالی دیروز آغاز شد که به نظر می‌رسید دو طرف هرچند تمایل به آغاز گفت‌وگو دارند، اما کماکان بر مواضع سرسختانه خود پافشاری می‌کنند. مذاکرات از نقطه متوقف‌شده خردادماه آغاز شد، با این‌حال ایران بر موضع رفع کامل تحریم‌ها استوار است و در مقابل آمریکا اعلام کرده تحریم‌های مرتبط به توافق برجام ۲۰۱۵ را لغو می‌کند، اما به شرط آنکه ایران به تعهدات هسته‌ای خود پایبند باشد. حتی در آخرین اظهارات در مورد مذاکرات وین، دیپلمات‌های اروپایی در گفت‌وگو با رویترز مدعی شده‌اند تاکنون در مذاکرات وین ۷۰ تا ۸۰ درصد از پیش‌نویس مربوط به متن توافق نوشته است. با این حال او تآکید کرده است که آنچه بر سر آن توافق صورت گرفته، نهایی نیست و احتمال دارد تغییر کند. تا اینجا به نظر توافقی نسبی برقرار است، همانگونه که دوره‌های قبلی مذاکرات برقرار بود، اما مشکل اصلی در جای دیگری است. با این همه شاید بتوان آخرین توییت میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی را خلاصه‌ای از سطح کنونی مذاکرات وین دانست.

اولیانوف: شیطان در جزئیات است

او در توییتی نوشته: «ایالات متحده آمادگی خود را برای لغو تمامی تحریم‌های مغایر با برجام در ازای بازگرداندن ایران به پایبندی کامل به برجام تایید می‌کند. اما در دیپلماسی چندجانبه، شیطان در جزئیات است. فهرست ملموس تحریم‌هایی که قرار است لغو شوند، منوط به مذاکره است.»

این توییت به خوبی نشان می‌دهد که هرچند طرفین در کلیات به نظر به یکدیگر نزدیک شده‌اند و دور هفتم مذاکرات در دولت رئیسی، با پذیرش تمامی مذاکرات شش دور قبل دنبال می‌شود و آمریکا نیز پذیرفته که تحریم‌های مرتبط با برجام را لغو کند، اما جزئیات، محل اختلاف اصلی است.

درحالی‌که امروز صبح، اولیانوف شروع مذاکرات وین را موفقیت‌آمیز توصیف کرده بود و گفته بود «در آغاز دور هفتم مذاکرات اعضای برجام تصمیم گرفتند بدون تعلل روند تهیه پیش‌نویس را در دو کارگروه -رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای- ادامه دهند. این اقدام فورا آغاز می‌شود.» اما به مرور اختلافات دوباره روی میز آمد.

پیام مهم ابراهیم رئیسی به آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان،  ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور با اشاره به گفت‌وگوی خود با رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در وین و چشم‌انداز روشن حل مسائل خاطر نشان کرد: «اگر آمریکایی‌ها تحریم‌ها را بردارند و اروپایی‌ها هم به تعهدات خود عمل کنند به هیچ عنوان نگران انجام تعهدات از جانب ایران نباشید. با این حال رئیسی در این گفت‌وگو تأکید کرده که «شرایط فعلی نتیجه عمل نکردن آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به تعهدات خود در برجام است.»

در این میان، توافق موقت که چندی پیش از آغاز دور هفتم مذاکرات وین بر سر زبان‌ها افتاده بود و گفته شد که ایده آمریکایی‌ها برای نتیجه‌بخش بودن مذاکرات بود، کماکان با مخالفت ایران همراه است.

ایران توافق موقت در وین را رد کرد

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه امروز در نشست خبری خود با اشاره به روز دوم مذاکرات که در سطح کارشناسی برای لغو تحریم‌ها دنبال می‌شود، اعلام کرد: «تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای برای اطمینان از رفع تحریم‌ها وارد وین شده است و آنچه در وین اتفاق می‌افتد تمرکز بر رفع تحریم‌هاست. آنچه که در وین اتفاق می‌افتد، تمرکز بر رفع تحریم‌هاست. چیزی نه کمتر از این را می‌پذیریم و نه بیشتر از آنچه در برجام در حوزه هسته‌ای آمده است، تعهدی می‌دهیم و موضوعاتی مانند مذاکرات گام به گام و تعهدات جدید هیچ جایگاهی در گفت‌و‌گوی ما ندارد.»

او گفته: «دولت با عزم جدی با یک هیات کاملا آماده وارد مذاکرات وین شده تا اطمینان پیدا کند آنچه در وین اتفاق می‌افتد رفع تحریم‌هاست. البته اگر طرف‌های مقابل هم به جای وقت‌کشی، تطویل و بهانه‌گیری‌های بچه‌گانه با نیتی درست برای رفع تحریم‌ها وارد وین شده باشند، می‌توانیم بگوییم مذاکرات در مسیر درست قرار دارد.»

این تنها واکنش طرف ایرانی در لابه‌لای مذاکرات نبود. یک مقام مسئول ایرانی در حاشیه مذاکرات وین در گفت‌و‌گو با الجزیره گفت: «توافق موقت در وین را رد می‌کنیم، زیرا با منافع ما تناقض دارد و برنامه هسته‌ای ما را محدود می‌کند. پیشرفت در مذاکرات وین به دادن ضمانت‌های واقعی درباره تحریم‌ها بستگی دارد و در صورت شکست مذاکرات، ایران گزینه‌های دیگری دارد و دیگر طرف‌ها هم از این مسئله آگاه هستند.»

این مقام ایرانی تأکید کرده: «بعضی طرف‌های غربی در وین تلاش می‌کنند پرونده‌هایی را باز کنند که ارتباطی به توافق‌نامه هسته‌ای ندارد. هیچ بحثی درباره پرونده‌های سیاسی و امنیتی در وین مطرح نیست و اولویت، لغو تحریم‌هاست.»

نکته جالب آنجاست که در طرف مقابل نیز فشارهایی از داخل آمریکا بر مذاکرات وجود دارد. با اینکه پیشنهاد آمریکا برای مذاکره مستقیم با ایران رد شده و ایران به همراه ۱+۴ پای میز مذاکره نشسته، اما کماکان چهار کشور حاضر در مذاکرات، نگاه جدی مشورتی به طرف آمریکایی نیز دارند و در تلاشند نظر آنها را جلب کنند.

در این میان حتی اگر آمریکا از مواضع سرسختانه خود علیه ایران کوتاه بیاید نیز با به نظر مشکل روبرو خواهد شد. تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی امروز اعلام کرد که «اگر جمهوری‌خواهان قدرت بگیرند، دوباره توافق با ایران را پاره می‌کنند.» او با دیدی تندخویانه به مذاکرات وین در دوره جو بایدن گفته: «توافق هسته‌ای بایدن-ایران حتی از آنچه قبلا حاصل شده بود بدتر خواهد بود و وقتی جمهوری‌خواهان در آمریکا قدرت بگیرند، دوباره پاره خواهد شد.»

ادعای نیویورک تایمز درباره هشدار ایران به طرف‌های مذاکره‌کننده

همچنین نیویورک‌تایمز مدعی شد مذاکره‌کننده ایران هشدار داده است در صورتی که خواسته‌هایش در مذاکرات وین برآورده نشود، ایران برنامه هسته‌ای خود را تشدید می‌کند.

این روزنامه آمریکایی نوشت: «یک مقام ارشد اروپایی که خواست نامش فاش نشود گفت مذاکره کننده ایران در این نشست گفت در صورتی که خواسته‌های ایران برآورده نشود، ایران برنامه هسته‌ای خود را تشدید خواهد بخشید».

پایگاه خبری آکسیوس نیز شامگاه دوشنبه در گزارشی نوشت که دو منبع آمریکایی اعلام کردند که رژیم صهیونیستی دو هفته پیش اطلاعاتی را با متحدان آمریکایی و اروپایی به اشتراک گذاشته که نشان می‌دهد ایران گام‌های فنی برای آماده‌سازی غنی‌سازی اورانیوم تا غنای ۹۰ درصد را برداشته است.

بر اساس اطلاعاتی که توسط رژیم صهیونیستی با آمریکا به اشتراک گذاشته شده، ایران مقدماتی را فراهم کرده که به این کشور اجازه می‌دهد در صورتی که تصمیم بگیرد طی چند هفته غنی‌سازی ۹۰ درصد را آغاز کند.

کارشناسان اطلاعاتی صهیونیستی ارزیابی کرده‌اند که ایران می‌تواند این گام را با هدف دستیابی به اهرم فشاری در گفت‌وگوهای وین، اتخاذ کند.

منابع اطلاعاتی رژیم صهیونیستی مدعی شده‌اند که ایران به یک یا دو سال برای دستیابی به نیازمندی‌های فنی اضافی برای ساخت سلاح هسته‌ای فاصله دارد.

ایران بارها اعلام کرده که برنامه هسته‌ای خود را با مقاصد صلح‌آمیز پیگیری می‌کند و بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون بارها از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید کرده‌اند اما هرگز مدرکی که نشان دهد برنامه صلح آمیز انرژی هسته‌ای این کشور به سمت مقاصد نظامی انحراف داشته باشد، پیدا نکرده‌اند.

چالش اصلی ایران در مذاکرات چیست؟

باید در نظر داشت که برجام یک قرارداد یا موافقتنامه نبود، بلکه قرار بود از نگاه شورای امنیت، برنامه هسته‌ای ایران را طی هشت سال صلح‌‌آمیز کند. کشورهای طرف مذاکره ایران هم نه از موضع کشور خود بلکه از موضع شورای امنیت پای میز مذاکره آمدند. همین موضوع هم سبب شد تا برجام یک توافق الزام‌آور برای آمریکایی‌ها، اروپایی‌ها و حتی روس‌ها و چینی‌ها نباشد، بلکه این فقط ایران بود که برای رهایی از تحریم‌های شورای امنیت متعهد بود به توافق پایبند باشد تا از زیر یوغ قطعنامه‌های شورای امنیت خارج شود. بنابراین هیچ‌گاه نمی‌توان اطمینان داشت که طرف مذاکره ایران به آنچه امروز توافق می‌کند پایبند بماند، زیرا برجام اساساً یک برنامه داوطلبانه بود. البته باید در نظر داشت که همه قراردادهای بین‌المللی براساس آنچه پایداری شرایط خوانده می‌شود پیش می‌روند و اگر شرایط تغییر کند ممکن است که آن توافق نیز بشکند و با چالش روبه‌رو شود. مگر اینکه در توافقات اشاره شود که اگر یک طرف توافق را بشکند یک داوری وجود داشته باشد که نسبت به آن نظر دهد. هر چند که در برجام چنین چیزی وجود نداشت که داوری ثالثی وجود داشته باشد و در ارتباط با آن تصمیم بگیرد. بنابراین باید تیم مذاکره‌کننده جدید با توجه به این نکات به مذاکره اقدام کند و خارج از این چارچوب که عدم تحقق آن از پیشتر معلوم است، اظهارنظری نکند.

در حال حاضر با اخباری که از این دوره مذاکرات به گوش می‌‌آید به نظر می‌رسد این دوره مذاکره که تیم جدیدی از سوی دولت رئیسی که گفته می‌شود تعداد زیادی از آنها مترجم هستند، صرفا از باب آشنایی دو طرف با یکدیگر است و قرار نیست نتیجه‌ای ویژه داشته باشد و اگر با دیدی مثبت به آن بنگریم می‌توان به دورهای بعدی مذاکرات برای حصول به نتیجه امیدوار بود.