پشت‌پرده‌ ممنوعیت سنی تزریق آسترازنکا

نجات واکسن‌های داخلی با کنترل عرضه خارجی‌ها

مهدیه بهارمست- هفته گذشته خبرهایی درباره متوقف شدن تزریق واکسن آسترازنکا در بعضی مراکز بهداشتی به گوش رسید که در ابتدا دلیل آن را کمبود ذخایر این واکسن مطرح کردند، اما اخیرا با دست به ‌دست شدن پیامی در فضای مجازی که منتسب به یعقوب مظفری مدیر شبکه بهداشت و درمان چناران در خراسان رضوی بود، زوایای دیگری از قضیه توقف تزریق این واکسن عیان شده است. مظفری در این پیام از مرگ دختر ۲۴ساله‌اش بر اثر تزریق واکسن آسترازنکا خبر داده و نوشته بود: «علاوه بر فرزندش دو دختر ۱۹ساله و ۲۲ساله دیگر هم بر اثر تزریق واکسن آسترازنکا در بیمارستان قائم مشهد جان خود را از دست داده‌اند.»
البته از همان ابتدا شرکت سازنده واکسن آسترازنکا اعلام کرده بود که در هر یک میلیون نفر، یک تن دچار عوارضی از جمله ایجاد لخته در ارگان‌ها و بافت‌های بدن می‌شودکه منجر به سکته مغزی یا آمبولی در قلب و بعضی مشکلات خودایمنی خواهد شد. با این حال از آنجا که بعضی کشورها صدور ویزا را منوط به تزریق چند واکسن از جمله آسترازنکا کردند، میزان تقاضا برای تزریق این واکسن هم بالا رفت و با وجود عوارض احتمالی، عده‌ای ناچار به تزریق این واکسن برای انجام سفرهایشان شدند. آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که از بیش از ۱۳۱ میلیون واکسن تزریق شده، ۱۱ میلیون دوز، سهم آسترازنکا بوده و تاکنون ۱۶ میلیون و ۷۵۴ هزار و ۶۱۰ دوز از این واکسن وارد ایران شده است. تا چند ماه پیش، این واکسن برای زنان زیر ۵۰ سال توصیه نمی‌شد، اما با باز شدن مرزها و آغاز سفرهای خارجی، تقاضا برای این واکسن هم بالا رفت. اما آیا مشکل واقعی، عارضه واکسن آسترازنکا است یا کمبود آن؟!
با این حال مسوولان وزارت بهداشت می‌گویند عوارض آسترازنکا از همان ابتدا اطلاع‌رسانی شده بود با این حال خیلی‌ها تمایل به تزریق این واکسن دارند. محمدمهدی گویا رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت هم با بیان اینکه آسترازنکا عارضه نادری دارد که ممکن است باعث لخته ‌شدن خون در بعضی از عروق حیاتی و مهم بدن همچون عروق مغز، قلب و اندام‌ها شود، گفت تمام عوارض مربوط به واکسن‌های کرونا در ایران در سطح استانی و کشوری جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل می‌شوند و اگر عارضه‌ای بیش از حد مورد انتظار رخ داده باشد، کمیته کشوری با بررسی عوارض واکسن در این‌باره تصمیم‌گیری می‌کند.همچنین دکتر گویا پیش از این هم گفته بود با وجود در اختیار داشتن محموله واکسن آسترازنکا، سازمان غذا و دارو هنوز مجوز استفاده از این محموله را به مراکز تزریق نداده و گفته بود: «اکنون واکسن آسترازنکا در اختیار ما قرار دارد اما هنوز مدارک و مستندات آن به سازمان غذا و دارو تحویل داده نشده است. به محض اینکه مدارک و مستندات تحویل سازمان غذا و دارو شود و آنها تایید کنند، اجازه توزیع واکسن داده خواهد شد تا در اختیار هموطنان قرار گیرد.»
به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان صنعت ،   از آنجایی که محموله واکسن آسترازنکا به صورت اهدایی از کشورهای یونان، ژاپن و اسپانیا وارد شده، این مشکل اداری چیست که سازمان غذا و دارو اجازه تزریق آن را به ایرانیان نداده است؟ هنوز پاسخ قانع‌کننده‌ای درباره کمبود این واکسن در کشور از سوی مقامات مسوول ارائه نشده است ولی آن‌طور که سرپرست روابط‌عمومی و اطلاع‌‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفته است این محموله اهدایی ۱۰ میلیون دلاری برای تزریق به مهاجران اهل افغانستان است و احتمالا ایرانیان از آن سهمی نخواهند برد. آن‌طور که دارایی – رییس سازمان غذا و دارو- هم گفته محموله‌های وارداتی اخیر آسترازنکا تماما اهدایی سایر کشورها است و مقامات وزارت بهداشت تمایلی برای خرید این نوع واکسن از بازارهای جهانی ندارند. در این رابطه دارایی با اشاره به بازار واکسن‌های تولید داخل اظهار کرد: «از روزی که آمده‌ام، یک سنت هم بابت واکسن آسترازنکا نداده‌ایم و آنچه می‌آید، واکسن‌های اهدایی و از محل سبد کوواکس است.»
اما نکته قابل تامل اینجاست که همان مساله همیشگی پیش می‌آید، آیا کمبود این برند خاص از واکسن و تشویق مردم به عدم استفاده از آن، دلایل علمی دارد یا مساله تنها رقابت تجاری بر سر خرید واکسن ایرانی و خارجی است؟
از سر اجبار آسترازنکا تزریق شد!
دکتر علیجان تبرایی رییس انجمن ویروس‌شناسی ایران درخصوص طرح ممنوعیت سنی تزریق واکسن آسترازنکا به «جهان‌صنعت» گفت: واکسن آسترازنکا از همان روزهای ابتدایی که در کشورهای اروپایی تزریق می‌شد، هنوز مجوز تزریق آن به افراد زیر ۵۰ سال داده نشده بود. اما به مرور این واکسن به تمامی سنین در کشورهای مختلف تزریق شده است. اخیرا یک زن در ایران به دلیل تزریق دوز دوم واکسن آسترازنکا فوت کرده است. همین امر نگرانی‌های زیادی را در وزارت بهداشت برانگیخته است. ضمن اینکه با توجه به فراوانی واکسن‌های مختلف موجود در بازار به افراد زیر ۵۰ سال توصیه می‌کنیم از واکسن‌های داخلی استفاده کنند!
وی افزود: زمانی که واکسن آسترازنکا به ایران رسید ما از عوارض آن برای گروه سنی پایین آگاه بودیم ولی به دلیل شرایط موجود و کمبود واکسن دریافت دسترس‌ترین واکسن بهترین راه بود و چاره‌ای جز تزریق واکسن آسترازنکا وجود نداشت. وگرنه از همان روزهای ابتدایی به وزارت بهداشت توصیه کردیم که این واکسن را برای سنین بالای ۵۰ سال تزریق کند. با این حال تزریق این واکسن عمل خلافی نبوده بلکه ترجیح بر شرایطی دیگر بوده است. همچنین درخصوص کرونا الزاما تصمیمات علمی گرفته نمی‌شود بلکه تصمیمات اجرایی متناسب با شرایط است. بنابراین در زمانی که واکسن‌های دیگری وجود نداشت ضرورت بر واکسنی بود که تایید جهانی داشت. دکتر تبرایی در پاسخ به اینکه چرا یک سال عوارض واکسن آسترازنکا را نادیده گرفتند، بیان کرد: هیچ واکسنی بدون عوارض نیست. اما میزان عوارض و اثربخشی واکسن‌ها در گروه‌های مختلف متفاوت است. وقتی در پیک پنجم، واکسیناسیون سرعت بخشید قدرت انتخاب افراد در تزریق واکسن‌ها محدود بود. به همین دلیل کمتر به عوارض واکسن‌ها توجه شد. در حال حاضر تنوع در واکسن‌های داخلی هم زیاد است بنابراین افراد برای تزریق واکسن قدرت انتخاب دارند. البته بنده با اینکه واکسن آسترازنکا برای افراد زیر ۵۰ سال ممنوع شود، موافق هستم. در هر صورت عوارض واکسن آسترازنکا برای مردان زیر ۵۰ سال بسیار محتمل است.
دیر واکسیناسیون را شروع کردیم؛ حالا برای تهیه آن بهانه نیاورید!
دکتر مسعود یونسیان دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کرونا نیز در مورد طرح ممنوعیت سنی برای تزریق واکسن آسترازنکا به «جهان صنعت» ‌گفت: واکسن آسترازنکا بر ۲۰ هزار تن بررسی شده است. بعد از عرضه این واکسن در بازار ۱۰۰ هزار نفری مشخص شد که یک زن دچار عارضه لخته خون شده است. اگرچه بعد از مطالعات معلوم شد اگر واکسن تزریق نشود، ویروس کرونا هزاران نفر را می‌کشد. چه بسا براساس گزارش‌ها قرص ضدبارداری هم عوارض لخته خون را در زنان ایجاد می‌کند. به همین دلیل کشورهای اروپایی برای زنان جوان واکسن‌های دیگر را توصیه کرده‌اند، اما ممنوعیتی برای تزریق زنان جوان نداشتیم. البته مدتی پیش وزارت بهداشت به اشتباه چنین مساله‌ای را بازگو کرد، اما بلافاصله حرفش را پس گرفت. وی افزود: در هر صورت زنان جوانی که در معرض عارضه لخته خون هستند، بهتر است از واکسن‌های دیگر همانند سینوفارم استفاده کنند. منتهی باید بدانند که اثربخشی واکسن سینوفارم کمتر است. البته براساس مطالعات زنان کمتر درگیر کرونا حاد می‌شوند. ابتدای واکسیناسیون وزارت بهداشت سابق اشتباهاتی داشتند. دبیر کمیته اپیدمیولوژی در پاسخ به اینکه چرا بحث ممنوعیت دوباره مطرح شده است؟ بیان کرد: شواهد علمی یک بحث است، اما آنچه در فضای مجازی منتشر می‌شود مساله‌ای دیگر است. در فضای مجازی خبری منتشر شده مبنی بر اینکه یک زن جوان متعاقب تزریق واکسن آسترازنکا دچار لخته شده و فوت می‌کند. اما نباید یادمان برود که وقتی در قله پیک پنجم بودیم روزانه ۱۰۰۰ نفر بر اثر کرونا فوت می‌کردند که البته آمارهای رسمی ۶۰۰ نفر آنها را اعلام می‌کرد. این در حالی است که می‌دانیم حدود یک و نیم برابر تست‌های منفی کاذب بود و افرادی که تست نمی‌دانند فوت می‌کردند. بنابراین اگر واکسن کرونا را زودتر به افراد جامعه تزریق می‌کردند، فوتی‌های روزانه ۱۰۰۰ نفر که چندین هفته هم طول کشید و به طور تقریبی ۹۰ هزار مرگ اضافه داشتیم حداقل ۶۰ درصدشان کاهش پیدا می‌کرد و در اصل از ۵۰ هزار مرگ جلوگیری می‌شد.او ادامه داد: حال به ازای هر ۱۰۰ نفر یک نفر دچار عارضه لخته خون می‌شود، اما هیچ فردی نمی‌تواند ادعا کند یک واکسن هیچ عارضه‌ای نداشته باشد، چراکه دارویی که عارضه جزئی نداشته باشد هیچ تاثیری هم ندارد، زیرا خاصیت و ذات دارو این است که تغییراتی در بدن ایجاد می‌کند که این تغییرات در برخی از افراد منجر به عارضه می‌شود. در نتیجه هر فردی که ادعا می‌کند از داروی گیاهی‌ای استفاده می‌کند که خاصیت و عوارضی ندارد ناآگاه است.دکتر یونسیان درباره دلیل طرح ممنوعیت تزریق برای سنین زیر ۵۰ در مشهد هم گفت: به نظرم تصمیمی که در این خصوص گرفته شده به دلیل فروکش کردن هیجانات جامعه است، چرا که خبر فوت یک زن به دلیل عارضه لخته خون در فضای مجازی دست به دست می‌شود. به نظرم مسوولین نیز تحت تاثیر جو موجود قرار گرفتند و به همین دلیل مجبورند هیجانات جامعه را کاهش دهند. در هر صورت به نظرم واکسن آسترازنکا بی‌خطر است، زیرا فایده‌های این واکسن در مقایسه با عوارض آن هیچ است.وی افزود: در هر صورت بسیار دیر واکسیناسیون عمومی را شروع کردیم و حالا نباید به هر دلیل فایده و اثربخشی مطلوب واکسن آسترازنکا را نادیده گرفت. صد‌ها میلیون نفر در جهان این واکسن را تزریق کردند و سیستم بدن ایرانی‌ها نیز با آنها تفاوتی ندارد. در نتیجه همچنان تزریق واکسن آسترازنکا را به همگان توصیه می‌کنیم و امیدوارم همگان دوز بوستر را هم دریافت کنند. دولت هم وظیفه تهیه واکسن کرونا را دارد.
واکسن آسترازنکا خریداری نشده!
دکتر علیرضا ناجی- رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی- نیز با اشاره به اینکه از ابتدای ورود واکسن آسترازنکا از عوارض آن اطلاع داشتیم و بحث جدیدی نیست، در خصوص ممنوعیت آن برای سنین پایین به «جهان صنعت» گفت: از همان روزهای ابتدای ورود واکسن آسترازنکا همگان از عوارض آن مطلع بودیم و وزارت بهداشت نیز دستورالعمل‌هایی برای تزریق آن اعلام کرده است. به همین دلیل اصراری بر تزریق واکسن آسترازنکا برای زنان زیر ۵۰ سال نبوده و نیست. نوع تزریق واکسن کاملا انتخابی است ولی این روزها برای مسافرت‌های خارجی بعضا مردم به واکسن خارجی از جمله آسترازنکا نیاز دارند و ترجیح آنها دریافت این واکسن است. در این صورت هم مدت‌هاست واکسن آسترازنکا خریداری نشده است. به همین دلیل با کمبود این نوع واکسن مواجه هستیم.
وی افزود: در حال حاضر دختر یکی از افرادی که مسوولیت بهداشتی در مشهد داشته به دلیل عارضه لخته خون فوت کرده است. به همین دلیل دوباره بحث ممنوعیت سنی آن بیان شده است. در هر صورت به نظرم اگر دستورالعملی درخصوص ممنوعیت سنی واکسن ارسال شود باید از سوی وزارت بهداشت باشد، نه اینکه استان خاصی دستورالعمل صادر کند. با این حال هنوز متوجه نشدم که چرا بعد از این همه مدت دوباره مساله عوارض واکسن مطرح شده است، زیرا بر هیچ فردی پوشیده نیست که واکسن آسترازنکا یکی از محبوب‌ترین واکسن‌های دنیا است. عوارض آن هم برای جهانیان مشخص و معین است. به نظرم واکنش برخی پزشکان در فضای مجازی منجر به ترسیدن مردم برای تزریق دوز دوم شد. این در حالی است که چند روز بعد روابط عمومی مشهد اعلام کرد به دلیل کمبود، تزریق واکسن آسترازنکا متوقف شده است. بنابراین خبر مرگ این دختر بر اثر واکسن دست‌مایه‌ای برای افراد ضدواکسن شد تا مردم را بیش از همیشه نگران کردند. وزارت بهداشت باید وحدت رویه داشته باشد.دکتر ناجی اظهار کرد: البته بحث کمبود واکسن آسترازنکا نیز مطرح است، زیرا در مدت اخیر واکسن آسترازنکا خریداری نکردیم بلکه به هما اهدا شده است. در نتیجه اینکه میزان اهداها برای تزریق دوز اول چقدر است را نمی‌دانیم. به همین دلیل به نظرم واکسن‌های آسترازنکای موجود را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کردند که دوز دومی‌ها و دوز بوستری‌ها و افرادی که قصد مسافرت به خارج از کشور را دارند در اولویت باشند.
او در پاسخ به اینکه دلیل اصلی ممنوعیت واکسن آسترازنکا عوارض آن است یا رقابت تجاری بر سر خرید واکسن ایرانی و خارجی، بیان کرد: در حال حاضر تعداد واکسن‌های داخلی نیز بسیار کم است. این روزها افراد زیادی برای دریافت واکسن پاستووک به مراکز بهداشتی مراجعه می‌کنند ولی این نوع واکسن نیز موجود نیست. تنها واکسن داخلی که در سطح شهر وجود دارد اسپایکوژن است. اما در هر صورت تعداد واکسن‌های داخلی موجود در ایران بسیار محدود است و آنها توانایی تولید و توزیع انبوه را ندارند. در نتیجه از نظر تعداد توانایی رقابت با واکسنی همانند سینوفارم را ندارند. با این حال سیاست وزارت بهداشت بر عدم خریداری واکسن خارجی است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع