فاصله واقعی ایران با بمب هستهای
فارن پالیسی سناریوی عدم توافق زودرس در وین را بررسی کرد دولت بایدن هشدار داده است که ایران در آستانه تولید سوخت کافی برای بمب هسته ای است. اما ایران چقدر به توانایی پرتاب یک سلاح هسته ای نزدیک است؟ تعدادی از موانع تکنولوژیک حیاتی وجود دارد که تهران باید ابتدا از آن عبور کند
فارن پالیسی سناریوی عدم توافق زودرس در وین را بررسی کرد
دولت بایدن هشدار داده است که ایران در آستانه تولید سوخت کافی برای بمب هسته ای است. اما ایران چقدر به توانایی پرتاب یک سلاح هسته ای نزدیک است؟
تعدادی از موانع تکنولوژیک حیاتی وجود دارد که تهران باید ابتدا از آن عبور کند تا به یک برنامه تسلیحات هستهای کاملا کارآمد دست یابد. ایران باید اورانیوم غنی شده کافی با درجه تسلیحاتی برای سوخت یک یا چند بمب هستهای تولید کند؛ یک کلاهک هستهای که بتواند سوخت هستهای شکافتپذیر را در خود جای دهد بسازد و یک سامانه موشکی بالستیک با قابلیت حمل مواد منفجره هستهای را توسعه دهد. در نهایت، باید آزمایشی انجام دهد تا ببیند آیا ماده منفجره واقعاً کار میکند یا خیر.
چه مدت طول می کشد تا ایران بر این چالشها چیره شود؟ زیرا ایالات متحده، ایران و چندین قدرت کلیدی دیگر در ماه جاری در وین، در آخرین فرصت برای احیای توافق هستهای ۲۰۱۵، موسوم به توافق جامع مشترک یا همان برجام، دیدار می کنند. پیمان هستهای – که توسط پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد (بریتانیا، چین، فرانسه، روسیه و ایالات متحده آمریکا) و همچنین آلمان و اتحادیه اروپا تایید شد- وعده لغو تحریمهای ایران را در ازای تضمینهای قابل راستیآزمایی این کشور که برنامه هستهای آن صلح آمیز است داده است.
یک مقام ارشد آمریکایی روز یکشنبه در مصاحبهای تلفنی به فارین پالیسی گفت که مذاکرات وین در هفته های اخیر “چندین پیشرفت” داشته است، اما این برای توجیه مذاکرات با یک پایان باز کافی نیست. این مقام مسئول که به دلیل ماهیت محرمانه مذاکرات هستهای نخواست نامش فاش شود، افزود: «سرعت پیشرفت مذاکرات با سرعت پیشرفتهای هستهای ایران همخوانی ندارد». این مقام افزود، اگر مذاکرات در هفتههای آینده با سرعت فعلی ادامه یابد، واشنگتن ممکن است مجبور شود در ارتباط با توافق هستهای به طور کلی تجدیدنظر کرده و “در مورد اصلاح مسیر تصمیمگیری کند.”
بر اساس مفاد پیمان هستهای ۲۰۱۵، ایران مجاز به تولید اورانیوم با غنای پایین برای برنامه انرژی هستهای صلح آمیز، مشروط به نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی بود. ایران تا سال ۲۰۱۸، زمانی که دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا از توافق خارج شد، تا حد زیادی به این پیمان پایبند بود. این امر ایران را در سال بعد بر آن داشت تا روند تدریجی توقف پایبندی به توافق هستهای را آغاز کند و این موضوع نگرانی را در میان
قدرتهای غربی و اسرائیل در مورد دستیابی به پیشرفتهای تکنولوژیکی که برجام را بیمعنی میکند، افزایش داد.
اسرائیل و ایالات متحده با تخریب زیرساختهای هستهای ایران، از جمله با آلوده کردن رایانههایی که سانتریفیوژهای غنیسازی ایران را اداره میکنند، به دنبال کاهش سرعت پیشرفت هستهای ایران بودهاند. اسرائیل همچنین مظنون به ترور دانشمند کلیدی هستهای ایران، محسن فخریزاده، در نوامبر ۲۰۲۰ است. اما این تلاشها نتوانسته است ایران را از پیشرفت چشمگیر در برنامه هستهای خود باز دارد.
به گزارش اقتصاددان به نقل از فارین پالیسی، جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا متعهد شد در صورت موافقت ایران با بازگشت کامل به برجام به این توافق متعهد شود و تحریمهای هستهای علیه ایران را لغو کند. ایران میخواهد ابتدا تحریمها برداشته شود و تضمینهای آهنین دریافت کند که دولت آینده ایالات متحده نمیتواند دوباره از این توافق انصراف دهد.
در اینجا آنچه ما در مورد جدول زمانی ایران برای غنیسازی سوخت با درجه تسلیحاتی، طراحی یک کلاهک قابل بهکارگیری و بارگذاری آن بر روی یک موشک بالستیک با قابلیت حمله به اهدافی در خاورمیانه میدانیم، آمده است.
زمان گریز ایران به میزان قابلتوجهی کاهش یافته است
در ارزیابی توانایی بالقوه تسلیحات هستهای ایران، ایالات متحده تا حد زیادی بر «زمان گریز» تخمینی تهران تمرکز کرده است: مدت زمانی که طول میکشد تا ایران یک بمب هستهای تولید کند، اگر بخواهد یک مسابقه همهجانبه برای انجام این کار به راه بیندازد.
با اعمال محدودیتهای برجام، ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ تخمین زد که در صورتی که ایران تصمیم به ترک این توافق بگیرد و به دنبال سلاحی کارآمد باشد، ۱۲ ماه طول میکشد تا ایران سوخت هستهای کافی برای یک بمب تولید کند. امروز، با نصب سانتریفیوژهای پیشرفتهتر در مراکز هستهای، غنیسازی اورانیوم با کیفیت بسیار بالاتر از حد مجاز در توافق هستهای اولیه و محدود کردن دسترسی بازرسان بینالمللی به تاسیسات هستهای ایران، این برآورد به حدود یک ماه کاهش یافته است.
طبق مفاد قرارداد ۲۰۱۵، ایران مجاز بود ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین ذخیره کند و کمی بیش از ۵۰۰۰ سانتریفیوژ نسل اول را در کارخانه غنیسازی سوخت نطنز به کار گیرد. تهران از غنیسازی اورانیوم با غلظت بیش از ۳.۶۷ درصد اورانیوم ۲۳۵ منع شده است؛ ماده شکافتپذیری که میتواند در سطوح پایین برق تولید کند، اما در صورت رسیدن به غلظت ۹۰ درصد میتواند به یک دستگاه هستهای سوخت دهد.
از زمان خروج ایالات متحده از توافق هستهای، ایران به طور پیوسته در سطوح بالاتری اورانیوم را غنی میکند. در جولای ۲۰۱۹، ایران غنی سازی تا ۵ درصد را آغاز کرد. در ژانویه ۲۰۲۱ به ۲۰ درصد و در آوریل ۲۰۲۱ به ۶۰ درصد رسید. از آنجا گامی نسبتاً کوتاه برای تولید سوخت هستهای با درجه تسلیحاتی باقی است.
دیوید آلبرایت، مؤسس مؤسسه علوم و امنیت بینالملل گفت که ایران در حال حاضر اورانیوم ۲۰ و ۶۰ درصدی کافی برای تولید حداقل ۴۵ کیلوگرم اورانیوم بسیار غنی شده ۹۰ درصدی به دست آورده است که برای سوخت تسلیحاتی لازم برای تولید بمب هستهای در مدت کوتاه کفایت میکند. او افزود که ظرف چند ماه ایران میتواند سوخت کافی برای دو بمب دیگر تولید کند. او تخمین میزند که در شش ماه آینده، ایران ممکن است در موقعیتی قرار گیرد که یک ماده منفجره هستهای را آزمایش کند.
آلبرایت گفت که این مایه نگرانی است زیرا تولید سوخت با درجه تسلیحات هستهای یکی از دشوارترین دستاوردهای فنی در مسیر رسیدن به بمب است. برخی از کارشناسان منع اشاعه تسلیحات هستهای میگویند که ممکن است چنین باشد، اما سوخت هستهای به تنهایی زرادخانه سلاحهای هستهای را نمیسازد.
ساحیلشاه، یک سیاستمدار در شبکه رهبری اروپا میگوید: «زمانی که صحبت از معیارهای مربوط به برنامه هستهای ایران به میان میآید، زمان گریز نام بازی است؛ اما کاربرد آن کاملا محدود است. زیرا زمان طراحی، ساخت، یا کنار هم قرار دادن اجزای بمب یا خود سلاح را شامل نمیشود». او ادامه میدهد: «تمایل برخی کشورها، یعنی ایالات متحده و شرکای فراآتلانتیکی آن، برای تأکید زیاد بر زمان گریز، عمدا مدت زمانی را که ایران برای گذار از داشتن یک ذخایر قابلتوجه اورانیوم بسیار غنیشده به یک سلاح هستهای قابل استفاده لازم دارد، نادیده می گیرد».
در مصاحبه اخیر، میخائیل اولیانوف، مذاکرهکننده هستهای روسیه، این موضوع را با صراحت بیشتری بیان کرد و به فارین پالیسی گفت: «اصطلاح زمان گریز، یک مفهوم آمریکایی است که مورد اتفاق همه نیست.»
او اضافه کرد: «حتی اگر آنها مقدار قابل توجهی مواد هستهای تولید کنند، آن وقت چه؟ بدون کلاهک نمیتوان از آن استفاده کرد و ایرانیها کلاهک ندارند و تا مدتها به فناوریهای مربوطه دست نخواهند یافت».
این باور که ایران کلاهک هستهای قابل اجرا داشته باشد وجود ندارد، اما میتواند یکی بسازد
در مورد مدتزمانی که ایران برای تولید کلاهک هستهای فعال نیاز دارد، راز قابلتوجهی باقی مانده است. ایران مدتها است که هرگونه قصدی برای دستیابی به سلاح هستهای را رد کرده است و خاطر نشان میکند که رهبر این کشور در سال ۲۰۰۳ فتوا یا فرمانی مذهبی صادر کرده که استفاده از سلاحهای هستهای را منع میکند. اما آژانس بینالمللی انرژی اتمی گزارشهایی مبنی بر توسعه برنامه تسلیحات هستهای ایران تا سال ۲۰۰۳ را تایید کرده است.
داریل کیمبال، مدیر انجمن کنترل تسلیحات گفت: «سوال اصلی این است که ایران پس از به دست آوردن مواد شکافتپذیر کافی برای یک بمب، چقدر طول میکشد تا بتواند سلاح هستهای را بسازد؟ این یک دوره چند ساله خواهد بود.»
دولت اسرائیل تخمین میزند که ایران به حدود یک تا دو سال زمان نیاز دارد تا بتواند سلاح هستهای تولید کند. یک مقام ارشد آمریکایی گفت که دولت بایدن «بحثی ندارد که مدت زمان طولانیتری برای رسیدن به تسلیحات وجود دارد». این مقام افزود: «اما وقتی صحبت در مورد غنیسازی است ما به توانایی خود برای اندازهگیری و ردیابی اطمینان بیشتری داریم».
اما برخی از کارشناسان میگویند این دلیلی برای آسودگی خاطر نیست. آنها میگویند، خطر دستیابی ایران به ذخایر سوخت با درجه تسلیحاتی این است که سیاستگذاران در تاریکی تواناییهای ایران را ارزیابی میکنند. آنها هشدار میدهند که این میتواند گزینههای دیپلماتیک واشنگتن را محدود کند و چشمانداز درگیری نظامی را افزایش دهد.
ایران کار طراحی قابلتوجهی روی یک سلاح هستهای انجام داده است. در دهه ۱۹۹۰، یک شبکه قاچاق اسلحه به رهبری عبدالقدیرخان، پدر برنامه تسلیحات هستهای پاکستان، طرحهای اساسی اجزای سلاح هستهای را به ایران ارائه کرد. در سال ۲۰۰۹، یک ارزیابی داخلی آژانس بینالمللی انرژی اتمی به این نتیجه رسید که قبل از سال ۲۰۰۳، ایران «اطلاعات کافی را برای طراحی و تولید یک دستگاه هستهای انفجاری قابل اجرا بر اساس اورانیوم بسیار غنیشده به عنوان سوخت شکافت جمعآوری کرده بود».
برآورد اطلاعات ملی ایالات متحده در سال ۲۰۰۷ به این نتیجه رسید که «اطمینان بالایی وجود دارد» که ایران برنامه تسلیحات هستهای خود را در سال ۲۰۰۳ در پاسخ به فشار فزاینده بینالمللی متوقف کرده است و اطمینان متوسط تا بالایی دارد که تهران درها را برای از سرگیری این برنامه در آینده باز نگه داشته است.
در سالهای اخیر، فعالیتهای تحقیق و توسعه ایران نگرانی کارشناسان منع اشاعه هستهای را برانگیخته است. به عنوان مثال، بر اساس گزارش محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی که به والاستریت ژورنال رسیده است، ایران در فوریه ۲۰۲۱ مقدار کمی فلز اورانیوم طبیعی را در تاسیسات هستهای خود در اصفهان تولید کرد. این فلز با اورانیوم غنی شده تولید نشده است، اما دانش فنی مورد نیاز برای تبدیل اورانیوم به فلز را میتوان در برنامه تسلیحات هستهای به کار برد.
ساحیلشاه میگوید: «حقیقت اصلی این است که هیچ کس، از جمله کسانی که به اطلاعات دقیقتر در مورد برنامه هستهای ایران دسترسی دارند، نمی توانند به سادگی در مورد هر یک از این زمانبندیها مطمئن باشند؛ به خصوص که ما اطلاعات زیادی از تحقیق و توسعه ایران نداریم. »
ایران یکی از پیچیده ترین برنامه های موشکی بالستیک در خاورمیانه را دارد
موشک های بالستیک نقش مهمی در هر برنامه تسلیحات هستهای ایفا میکنند و ایران سالها تجربه توسعه آنها را داشته است. شهاب۳ که از موشک بالستیک نودونگ کره شمالی الگوبرداری شده است، بردی در حدود ۸۰۰ مایل دارد. ایران همچنین چندین نسخه ارتقایافته دارد؛ از جمله عماد، سجیل و قدر۱۱۰. قدر۱۱۰ بردی در حدود ۱۲۰۰ مایل دارد که عملا تلآویو اسرائیل را در برد خود میگیرد. دانشمندان موشکی ایران همچنین موشک میانبرد خرمشهر را که بر اساس موشک شکستخورده موسودان کره شمالی ساخته شده، تولید کردهاند.
با این حال، داشتن موشکهای بالستیک با داشتن موشکهای بالستیک قابل اجرا و مجهز به سلاح هستهای یکسان نیست. شما هنوز باید بفهمید که چگونه یک سلاح هستهای را روی موشکها قرار دهید و مطمئن شوید که سلاح هستهای (بسیار حساس) آنقدر عملنکرده میماند تا به هدف برسد و منفجر شود. هنوز مشخص نیست که ایران تا چه اندازه در تسلیحات موشکی خود پیشرفت کرده است.
مارک فیتزپاتریک، دانشیار مؤسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک و معاون سابق معاون وزیر امور خارجه در امور منع اشاعه هستهای، میگوید: «طراحی موشک کار سختی نبود. ولی طرح نصب سلاح هستهای کار آسانی نیست. معلوم نیست ایران این فناوری را از کره شمالی به دست آورده است یا خیر».
گزارش داخلی آژانس بینالمللی انرژی اتمی در سال ۲۰۰۹ حاکی از آن بود که ایران بر موانع فنی مهم غلبه نکرده است. در این سند داخلی آمده است: «به طور کلی آژانس معتقد نیست که ایران هنوز [از سال ۲۰۰۳] به ابزارهای ادغام محموله هستهای در موشک شهاب۳، با اطمینان از اینکه کار خواهد کرد، دست یافته است. با این وجود، با تلاش بیشتر، این احتمال وجود دارد که ایران بر مشکلات غلبه کند و این اطمینان ایجاد شود».
با در جریان بودن مذاکرات، ایران به دنبال افزایش قدرت موشکی خود بوده و سه موشک بالستیک دزفول، قیام و ذوالفقار را در روز جمعه در مرکز تهران به نمایش گذاشته است. این سه موشک، که بردی بیش از ۶۰۰ مایل دارند، ظاهرا در حملات به پایگاههای نظامی ایالات متحده در منطقه مورد استفاده قرار گرفتند. ماه گذشته، ایران موشک ماهوارهای سیمرغ خود را که آخرین گام در یک برنامه فضایی در حال انجام است پرتاب کرد. این برنامه این پتانسیل را دارد که توانایی این کشور برای تسلط بر فناوری موشکهای سوخت جامد مورد نیاز برای موشکهای دوربردتر را ارتقا دهد.
فیتزپاتریک میگوید: «باید یک احساس فوریت وجود داشته باشد، اما اگر توافقی تا اواسط فوریه منعقد نشود، من به این نتیجه نخواهم رسید که باید به گزینه B یا اقدام نظامی روی بیاورید. ممکن است هنوز زمانی برای دیپلماسی وجود داشته باشد.»
این گزارش به صورت کامل و مستقیم از مقاله فارن پالیسی ترجمه شده است و ادبیات و لحن این مقاله هیچ تغییری را تجربه نکرده است.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
برچسب ها :اخبار برجام ، اخبار داغ ، انرژی هستهای ، تحریم ایران ، مذاکرات وین
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰