علم را باید توسعه داد یا کشف کرد

اصول علمی

علم تولید کردنی نیست، علم را می‌توان فرا گرفت یا توسعه داد یا کشف کرد.

انسان به منظور مقابله با طبیعت به شناخت پدیده های پیرامون خود پرداخت. انسان اولیه با شنیدن صدای رعد و برق که همراه با باران شدید و احتمالا جاری شدن سیل بود، لحظه های پر اضطرابی را سپری کرد. تاریخ نشان می دهد که بشر ابتدایی چنین پدیده هایی را به خدایان، شیاطین و سایر عوامل ماوراء الطبیعه نسبت می داد.

زمانی فرا رسید که انسان دریافت پدیده های طبیعی را می تواند بر مبنای علل طبیعی تبیین کند. این فهم، یک مرحله مهم و نقطه آغاز علم به عنوان یک روش منظم برای حل مشکلات بود. گرچه سرعت این فرایند بسیار کُند بود، اما موجب شد که برداشت های خام و غیر منظم، جای خود را به مشاهده های منظم بدهد و به تدریج آزمون دقیق فرضیه های کنترل شده شروع شود.

علم در زبان فارسی به معنایی متفاوت و عام تر از معادل انگلیسیش(science) به کار می‌رود. در این مفهوم علم معادل هر نوعی از دانش(knowledge) است. واژه علم در این مفهوم کلی شامل هر نوع آگاهی نسبت به اشیاء، پدیده‌ها، روابط و غیره‌ است.

پاسخ به این پرسش که علم چیست؟ در ابتدا ساده به نظر می رسد. ممکن است پاسخ دهیم که علم تلاشی است برای فهم و یا تفسیر جهان. این پاسخ به نوعی درست است اما دقیق نیست. چون ایدئولوژی ها نیز تلاشی در راستای فهم و تفسیر جهان اند ولی در دایره علم قرار نمی گیرند.

علم، روشی است نظام مند درباره نگرش انسان به طبیعت که با روش های معین بدست می آید و هدف آن برقراری رابطه ثابت بین پدیده هاست.

اصول علم عبارت است از:

۱- جبرگرایی

مبنی بر اینکه تمام رویدادها علتی طبیعی(فیزیکی) دارند. به عبارت دیگر جبرگرایی ناظر بر این است که حوادث نه تصادفی هستند و نه تحت کنترل رویدادهای غیرطبیعی.(که این خلاف نتایج نظریه کوانتوم است،به همین دلیل ویژگی ها و کنش و واکنش های کوانتومی را خلاف عقل سلیم میدانند ) در روانشناسی و علوم تربیتی وقتی گفته می شود رفتار انسان جبری است، نه به معنای تقدیرگرایی بلکه مطابق با معنای جبرگرایی علمی، به این معناست که انسانها به دلایلی رفتار می کنند که می توان بر حسب قوانین طبیعی جهان آنها را فهمید.

۲- تجربه گرایی

یعنی علم برای تایید یا رد ادعاها به شواهد واقعی و داده های تجربی متکی است. شهود، ایمان و حتی منطقِ صرف کافی نیست.

۳- تکرار پذیری

دانشمندان قبل از پذیرفتن یافته ها، خواستار تکرار پذیر بودن آنها هستند. یافته ای که صرفا برگرفته از شانس باشد اعتبار ندارد.

۴- ابطال پذیری

یافته های علمی باید ابطال پذیر باشند، یعنی قابل آزمایش باشند و به روشی بتوان نشان داد که غلط هستند. علم دنیای قطعیات نیست. هر آنچه علمی است ابطال پذیر است.

۵- ایجاز (امساک)

یک دانشمند در جستجوی ساده ترین تبیین برای یک پدیده است. ایجاز یعنی صرفه جویی (امساک). اگر دو تبیین برای یک پدیده وجود داشته باشند، آنکه به مفروضات کمتری نیاز دارد، ارجح است.

کشف علمی

تولید علم(Science production) یک واژه اشتباه و غلط است. وقتی در موتورهای جستجوگر معادل انگلیسی و فرانسه این واژه را جستجو می‌کنیم، نتیجه ای نمی‌یابیم. از این واژه فقط در ایران استفاده می شود. واژه‌ها ابزار تفکر هستند، کاربرد اشتباه آن‌ها باعث ایجاد اغتشاش فکری و انحراف فکری می‌شود.
در یکی دو دهه اخیر این واژه ابداعی و واژه‌های مشابه مثل تولید اندیشه، تولید فرهنگ، تولید معرفت، تولید عالم، باعث آلوده سازی محیط های علمی به مفهوم‌های اشتباه و ایجاد مسایل بسیار برای گسترش واقعی علم شده‌ است. یکی از مشکلات به وجود آمده این است که پیشرفت علم با تولید محصولات علمی مثل مقاله و پایان‌نامه اشتباه گرفته می شود.
علم تولید کردنی نیست، علم را می‌توان فرا گرفت یا توسعه داد یا کشف کرد. بجای تولید علم می‌توان از واژه توسعه و گسترش علم یا فراگیری علم یا کشف علم استفاده کرد.

عواقب ناخوشایند علم

صنایع شیمیایی و کارخانه ها و خودروها، آب و هوای ما را آلوده کرده اند. گازهای گلخانه ای موجب بالا رفتن دمای کره زمین شده است. نیاز روز افزون به مواد جدید انرژی، سبب ویرانی و تهی شدن پوسته زمین شده است. تولید انواع سلاحهای مرگبار و بمب های اتمی، حیات انسان را تهدید می کند. اما نباید تمام این گناهان را به گردن علم و دانشمندان بیندازیم. این مسائل علل مختلفی مانند استفاده نابجا و نادرست از علم دارند.

منابع :

روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی – علی دلاور.

روش های تحقیق در علوم رفتاری – زهره سرمد، عباس بازرگان.

برگرفته از سایت دانشنامه روانشناسی مردمی

خواننده معزز سلام ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر بالا در پایین صفحه ( ثبت دیدگاه) موجب امتنان است .

ع