ضرورت ارزیابی صحیح اعتراضات

مهدیه بهارمست- واکنش‌ها به تراژدی مرگ مهسا امینی، دختر ۲۲ ساله‌ای که از کردستان به تهران سفر کرده و پس از دستگیری توسط ماموران گشت امنیت اخلاقی روز ۲۵ شهریور جان باخته بود در حالی همچنان ادامه دارد که محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی نیز بالاخره در جلسه علنی دیروز مجلس در‌این‌باره لب به سخن گشود و وعده تغییر شیوه اجرای گشت‌های امنیت اخلاقی را داد. قالیباف اعلام کرد: «ساختارها و شیوه اجرای گشت امنیت اخلاقی باید به گونه‌ای اصلاح شود تا این قبیل اتفاقات دوباره تکرار نشود. اینجانب در حدود اختیارات خود این مساله را پیگیری خواهم کرد.»
از سوی دیگر احمد علیرضابیگی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو نیز با اشاره به اینکه برخی نمی‌خواهند بپذیرند که موضوعات فرهنگی راهکار پلیسی و انتظامی ندارد، گفت: «دستگاه‌های عریض و طویل فرهنگی با بودجه‌هایی که دریافت می‌کنند حتما باید در رویه‌های خود تجدیدنظر کنند زیرا آن چیزی که دیده می‌شود، قابل انکار نیست. این همه اعتبارات و بودجه‌های تبلیغاتی و فرهنگی را می‌گوییم کارآمد نبوده است، حال این نیم‌ساعت آموزشی که پلیس می‌خواهد اعمال کند آن را معجزه‌آسا و دارای آثار جادویی می‌دانیم که می‌تواند افراد را متحول کند؟! در صورتی که یافته‌های ما چنین چیزی را نشان نمی‌دهد و چنین موضوعی نمی‌تواند اتفاق بیفتد.»
البته مخالفان عملکرد گشت امنیت اخلاقی به مجلس، جامعه‌شناس‌ها و عوام معطوف نمی‌شود. آیت‌الله مرتضی مقتدایی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز با اشاره به عملکرد ناموفق گشت ارشاد گفت: «باید به خود این گروه تذکراتی داده شود که رفتارشان با مردم خشن و تند نباشد و با رعایت برادری، خواهری و مادری برخورد خوب داشته باشند؛ که وقتی با طرف صحبت می‌کنند در قلب او تاثیر بگذارد و فکر کند یک دوست، پدر یا برادر دارد با او حرف می‌زند.»
وی تاکید کرد: «مسوولان گشت ارشاد باید متوجه باشند اجازه‌ای که به اینها داده شده تا تذکر بدهند به کسی که مثلا حجاب را رعایت نمی‌کند، نظرشان فقط برای خدا باشد و نظر غیرخدایی نداشته باشند؛ و با ادب، احترام، موعظه و نصیحت با مخاطبان خود صحبت کنند.»
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز هفته گذشته درباره لزوم اصلاح روش‌های گشت ارشاد گفته بود: «این مساله می‌تواند مورد بحث و نقد قرار بگیرد. در موضوعات روشی باب گفت‌وگو باز است. هر قانونی تا قانون است، همه باید تبعیت کنند ولی در عین حال می‌توان بررسی کرد، نقد و اصلاح کرد، این هیچ ایرادی ندارد. در این موضوع هم شورای عالی انقلاب فرهنگی در ماه‌های اخیر وارد کار شده و مصوبات خوبی دارد و فکر می‌کنم با ابلاغ نهایی این مصوبات، شیوه‌های جدیدی را در این عرصه خواهیم داشت.»
اما به‌رغم این اظهارنظرها برخی جامعه‌شناس‌ها بر این عقیده‌اند که تغییر شیوه و ساختار گشت امنیت اخلاقی گرهی از مشکلات باز نمی‌کند. زیرا این روزها گشت امنیت اخلاقی برخلاف تصورات، امنیتی ایجاد نکرده بلکه امنیت جامعه را نیز مختل کرده است. به همین دلیل برخی جامعه‌شناس‌ها بر این باورند که برای جلب اعتماد دوباره مردم، دولت باید گشت امنیت اخلاقی را به طور کلی جمع کند.
به اعتقاد آنها گفته‌های برخی مسوولان درباره تغییر ساختار و شیوه گشت امنیت اخلاقی نشان از عقب‌نشینی و اعتراف به اشتباهات رایج در این تشکل دارد.

ضرورت ارزیابی صحیح از اعتراضات اخیر

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ،  دکتر سیمین کاظمی، پزشک و جامعه‌شناس با اشاره به سخنان رییس مجلس درخصوص تغییر شیوه و ساختار گشت امنیت اخلاقی  گفت: در شرایط فعلی صحبت از تغییر شیوه‌های گشت ارشاد، به معنای نداشتن قضاوت و ارزیابی صحیح از اعتراضات اخیر و تقلیل دادن مطالبات جامعه و مخصوصا زنان به یک موضوع جزئی مثل گشت ارشاد است. صحبت از تغییر شیوه اجرای گشت ارشاد، نشان‌دهنده ساختار سلب و سختی است که با وجود دو هفته اعتراض و انتقاد و پند و نصیحت، حاضر و قادر به بازاندیشی در شیوه‌های کنترلی و سختگیرانه‌اش نیست.
وی افزود: گشت ارشاد، شیوه پلیسی و قهری مواجهه با امر فرهنگی و عرفی است که در هیچ کجای جهان غیر از ایران اجرا نمی‌شود. حتی قانون حجاب هم منحصرا در ایران و افغانستان طالبان بر زنان تحمیل می‌شود و سایر کشورهای اسلامی به چنین قوانین و شیوه‌هایی متوسل نشده‌اند. گشت ارشاد، تجلی خشونت دولتی علیه زنان در عرصه عمومی است و حداقل کاری که مسوولان لازم است انجام دهند، برچیدن بساط شیوه‌های کنترلی و پلیسی در این مقوله و بازگرداندن حق اختیار بر پوشش به زنان است. این حداقل نتیجه‌ای است که تاکنون باید به آن رسیده باشند.
دکتر کاظمی اظهار کرد: آنچه افکار عمومی می‌خواهد، نه تنها حذف گشت ارشاد و بازگرداندن حق اختیار بر پوشش به زنان، بلکه توجه به مطالباتی مثل رفع تبعیض جنسیتی، توقف همه اشکال خشونت علیه زنان، آزادی و عدالت برای همه جامعه است. صحبت از تغییر شیوه گشت ارشاد به معنی نادیده گرفتن همه این مطالبات و بی‌اعتنایی به افکار عمومی سوگوار و خشمگین است. بنابراین نه تنها خشم عمومی را فرو نمی‌نشاند، بلکه به نارضایتی دامن می‌زند و پیام انسداد و تغییرناپذیری شیوه‌های مدیریتی را بیش از پیش به جامعه معترض و عزادار می‌دهد.
او ادامه داد: قطعا نظارت پلیسی بر زنان از این پس در جامعه ما هیچ پذیرشی نخواهد داشت و ادامه چنین شیوه‌ای به تنش و تعارض بیشتر در جامعه منجر می‌شود. پس بهتر است موضوع حضور گشت ارشاد در خیابان را به کلی بایگانی کنند و ماشین‌های آن را به ناوگان حمل و نقل عمومی واگذار نمایند که قطعا منافع بیشتری برای جامعه خواهد داشت.

جای خالی تکریم کرامت انسانی

دکتر عالیه شکربیگی، جامعه‌شناس نیز با تاکید بر جمع‌آوری گشت امنیت اخلاقی و ساختار فرسوده آن  گفت: به نظرم در جامعه‌ای که همگی دارای شعور اجتماعی و فرهنگی هستند، تشکیلاتی به نام گشت ارشاد یا گشت امنیت اخلاقی کارکردی ندارد. اینکه ماموران در خیابان‌های سطح شهر، زنان را به خاطر یک تار مو تحقیر کنند، عملی ناشایست و دخالت در امور خصوصی مردم است. قضیه امر به معروف و نهی از منکری که در اسلام آمده نیز به این شیوه نیست بلکه تنها لسانی است. اینکه آقایان مامور، زن‌ها را داخل ون می‌اندازند، بر مبنای اسلام نیست.
وی افزود: بزرگ‌ترین علت تنش‌های این روزهای جامعه نسبت به تشکیلاتی به نام گشت امنیت اخلاقی است. گشت ارشاد از دوره محمود احمدی‌نژاد شروع شده و در دوره آقای رییسی شدت گرفته است. این در حالی است که بعد از گذشت این همه سال هنوز ساختار و کارکرد آن مشخص نیست که آقایان دم از تغییرش می‌زنند. ضمن اینکه به لحاظ جامعه‌شناسی هر پدیده اجتماعی باید کارکردی داشته باشد. این در حالی است که کارکرد گشت امنیت اخلاق، کارکردی جز تحقیر زن‌ها و ایجاد احساس ناامنی در جامعه نیست. بنابراین در تداوم و ادامه چنین تشکیلاتی باید بازنگری شود. مگر با بازداشت زن‌های به اصطلاح بد‌حجاب و تشکیل کلاس‌های چندساعته امر فرهنگی اتفاق می‌افتد!؟ به همین خاطر معتقدم با توجه به کارکرد گشت امنیت اخلاقی تداوم آن به صلاح نیست. چرا که با اشتباهات این تشکل پانزده روز است که مردم به خیابان‌ها آمده‌اند و افراد زیادی بازداشت یا کشته شده‌اند. بنابراین برخلاف تصورات گشت امنیت اخلاقی، امنیت جامعه را برهم زده است. در نتیجه تداوم آن به صلاح نیست و با تغییر ساختار نیز اشتباهات آن پنهان نمی‌شود. شکربیگی اظهار کرد: جدای از اتفاقات، دولت باید تعریفی از گشت امنیت اخلاقی به جامعه ارائه دهد. چرا که ساختار فعلی گشت امنیت اخلاق دخالت در مدیریت بدن انسان‌ها است، موضوعی که به هیچ عنوان قابل قبول نیست. بنابراین حضور تداوم این گشت با تغییر ساختار نیز جایگاه قابل توجهی برای مردم جامعه ندارد.
او ادامه داد: وجدان جامعه با مرگ مهسا امینی آزرده‌خاطر شده است، مسوولان نیز از مردم عذرخواهی نکردند. بنابراین معتقدم سخنان دیروز رییس مجلس نیز درخصوص تغییر شیوه و ساختار کمی دیر است. جامعه‌شناس‌ها بارها درباره تبعات فاصله دولت و ملت هشدار ‌دادند. هزاران بار اعلام کردیم که سرمایه اجتماعی در کشور دچار فروپاشی شده است اما افسوس که مسوولان به حرف جامعه‌شناس‌ها توجهی نکردند. به همین خاطر این روزها جامعه ایرانی دچار سرخوردگی شده است. در حال حاضر تنها راهکار برای برگشت آرامش به جامعه اعتمادسازی در میان جامعه است نه تغییر ساختار گشت امنیت اخلاقی. به نظرم گشت امنیت اخلاقی عملا امنیت جامعه را بر هم زده است. دولت در این برهه حساس دست به هر کاری بزند تا جامعه بار دیگر به او اعتماد کند که البته در این دوره بعید می‌دانم چنین امری رخ دهد. وی خاطرنشان کرد: مسوولان باید عقاید مردم را در نظر می‌گرفتند، نه اینکه عقیده خودشان را به جامعه تحمیل کنند. در هرصورت جامعه مسیر خودش را می‌رود. گشت امنیت اخلاقی باید طی سال‌های فعالیت‌اش در جامعه اعتمادزایی می‌کرد، اما برخلاف باورها گشت امنیت اخلاقی اساسا اعتمادزدایی کرده است. این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه سخنان دیروز رییس مجلس نشان از قبول اشتباهات گشت امنیت اخلاقی داشت، بیان کرد: به نظرم با توجه به شرایط کشور گفته‌های رییس مجلس می‌تواند تنها برای برقراری آرامش مقطعی در کشور باشد. اما امیدواریم تصمیم بر تغییر ساختار داشته باشند. ضمن اینکه دولت تصمیماتش درخصوص وضعیت اعتراضات و مطالبات مردم را باید علنی و شفاف با جامعه در میان بگذارد.
پشت درهای بسته برای هیچ جامعه‌ای به خصوص ایران نمی‌توان تصمیم گرفت و وضعیت جامعه را به پیش از این اتفاقات بازگرداند. وگرنه به نظرم قهر مردم با حکومت ادامه‌دار خواهد بود. این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: اما به نظرم نه تنها ساختار گشت امنیت اخلاق بلکه ساختارهای مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی باید بازنگری شود. تکریم کرامت انسانی مهم‌ترین موضوعی است که این روزها جامعه به دنبال آن است.
با این حال سخنان دیروز آقای قالیباف اعتراف به اشتباهات رایج گشت امنیت اخلاقی است. همین که مسوولی به این نتیجه رسیده‌، قدم بزرگی است. حرف مردم باید شنیده شود. گشت امنیت اخلاقی نیز برای بازگشت حفظ آرامش به جامعه باید به طورکلی جمع شود. مسوولان به جای گیر دادن به تار موی یک زن باید مشکلات اقتصادی مردم را رفع کنند. مردم به دنبال رفاه اجتماعی و معیشتی‌اند و مسوولان باید به صدای مردم گوش دهند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع