سنجش توان رقابتی شرکت های تولید کننده کاشی سرامیکی

احسان باقریان قناد کارشناس ارشد علوم اقتصادی

اقتصاددان:امروزه توسعه صادرات نقش مهمی را به عنوان یک استراتژی رشد و توسعه کشور بر عهده دارد . در این راستا بهره گیری از مزیت های نسبی موجود در کشور به تنهایی نمی تواند ما را در تحقق اهداف یاری رساند . موفقیت در این استراتژی منوط به این است که مزیت نسبی موجود در کشور به سمت توان رقابتی حرکت کند. در راستای افزایش صادرات غیرنفتی شناخت محصولات و فعالیتهای تولیدی کشور که شرایط لازم جهت نفوذ در بازارهای جهانی را دارا باشند ضروری به نظر می رسد. در حقیقت اقتصاد هایی که از طریق ایجاد فضای رقابتی صادرات خود را متنوع کرده اند و درهای خود را به روی واردات و سرمایه گذاری خارجی باز کرده اند سریع تر از آنان که تنها مواد و کالاهای اولیه صادر کرده اند و سیاستهای حمایتی را حفظ نموده اند رشد کرده اند.
صنعت کاشی های سرامیکی یکی از صنایعی است که می توانددر صادرات غیر نفتی سهمی در خور توجه داشته باشد . نتایج مبین آن است که وضع تعرفه های زیاد ، منجر به یک نوع حمایت گرایی افراطی از این صنعت شده است که این امر می تواند صنعت سرامیک را به دور از رقابتی شدن در عرصه بین المللی به سمت ضعف وکاهش کیفیت سوق دهد.لذا توصیه می شود حمایت به صورت هدفمند وموثر صورت گیرد(فروشانی محمدرضا صادقی ، ۱۳۸۵). لذا مطالعات متعدد حکایت از آن دارد که اقتصادهای شدیدا حمایتی عموما با نرخ رشد پایین تر ودرآمد سرانه نازل تری روبرو هستند چراکه حمایتهای غیر هدفمند،نامحدود وغیرمشروط عملا هزینه های بسیار بالایی را بر اقتصاد این کشورها تحمیل می نماید اگرچه این امر بدان مفهوم نیست که کشورها به یکباره تمامی حمایتهای خود را حذف نمایند.(ولی بیگی حسن،۱۳۸۳)دولت طی هفت سال اخیر، تلاش کرده است با اتخاذ سیاست‌هایی چون بستن بازارهای داخلی و حمایت از تولیدکنندگان، صنعت کاشی را متحول سازد. اما حتی جایگزین کردن مدرن‌ترین و پیشرفته‌ترین ماشین‌آلات و تجهیزات نیز نتوانست صنعت کاشی ایران را در سطح سایر تولیدکنندگان جهانی مطرح کند و آنچه امروز به آن دست یافته‌ایم، این است که هنوز صنعت کاشی، قدرت رقابت در عرصه بازارهای جهانی را ندارد. شاخص های توان رقابتی بین المللی گویای این مطلب می باشدکه ایران هنوز توان رقابت در عرصه بین المللی رادارا نمی باشد.

مطالعات تجربی:

ایران تاکنون در رده چهارم بزرگترین تولیدکنندگان کاشی وسرامیک جهان جای داشته است. حمایت های دولت ، بانکها وسود آوری زیاد سال های پیش را می توان از مهمترین دلایل گسترش صنعت کاشی وسرامیک در ایران دانست.بالا بودن سطح مازاد تولیددر سال های پس از ۱۳۸۱،شرکت ها رامجبور کرد محصولات رابه کشورهای همجوار با قیمتی کمتراز بهای تمام شده صادرکنند.از طرف دیگر وجود مازاد تولید،کاهش قیمتهای داخلی را نیز در پی داشته و سود آوری شرکتها رابشدت متاثرکرده است. از سوی دیگر بدلیل شرایط بحرانی ،شرکتها نمی توانند هزینه های لازم برای کاهش قیمت تمام شده را تقبل کنند. بنابراین پیش بینی می شود تا پایان دهه ۹۰ بسیاری از کارخانه ها با بحران افزایش موجودی انبار مواجه خواهند شد.از لحاظ استانداردهای تولید نیز کارخانه های ایران در وضع مناسبی قرار ندارند،هیچ یک ازاستاندارد های صنعت کاشی وسرامیک ایران مانند میزان تولید سرانه ،انرژی مصرفی،هزینه های تعمیر ونگهداری ،مقدار ضایعات،تعدادنیروی کار ،ودهها مورد دیگربا استانداردهای رایج دنیا تطابق ندارد.
نگاهی به بازار داخلی نشان می دهد که ساختار حاکم بر بازارکنونی این صنعت،ازنوع “رقابت انحصاری” است.این نوع ساختار به این معنا است که در بازارهم رقابت وجود دارد و هم انحصار.بازار از آن جهت رقابتی است که هم تعداد تولیدکنندگان وهم مصرف کنندگان زیاد است واز سوی دیگر هم بین تولیدکنندگان رقابت وجود دارد.اما انحصار صنعت کاشی وسرامیک ایران ناشی از جایگاه ویژه هریک از تولیدکنندگان در بازار و همچنین بازارهای انحصاری برخی از تولیدکنندگان است.ازنظر عرضه وتقاضای بازار کاشی وسرامیک درحالت ناتوانی شدید قرار دارد که به سبب عرضه بیش از حد ایجاد شده است. بنابراین ناتوانی وجود ،ساختاری است ودر کوتاه مدت تعدیل نمی شود.
بررسی تقاضا نیز نشان می دهدکه تقاضای این محصول دارای ثبات قابل توجهی است وافت قیمت،کاهش سودآوری وازبین رفتن رشد وپویایی این صنعت تنها بدلیل مازاد عرضه ایجاد شده است.دلایل انحصاری بودن بازار داخلی در صنعت کاشی عبارتنداز:بالابودن وزن کاشی که واردات آن را با دشواری مواجه کرده است،تعرفه های زیاد وارداتی نیز امکان رقابت مستقیم محصولات خارجی وداخلی را ازبین برده است پس پایین بودن میزان واردات به هیچ وجه به معنی توانمند بودن صنعت داخلی نیست.( دهقانی محمدرضا ،سال ۱۳۸۴)

پیشنهادات

۱- دولت پرداخت یارانه غیر مستقیم به تولید کننده را محدود کند تا تولید کننده بتواند خود را با شرایط جهانی و قیمت های بین المللی تطبیق دهد
۲- دولت پرداخت یارانه به نهاده ها را محدود و یا بطور کلی لغو کند تا تولید کننده مجبور شود هزینه های تولید خود را در مقایسه با هزینه های بین المللی و جهانی منطقی کند و توان رقابت پذیری خود را افزایش دهد.
۳- دولت با کنترل تعرفه ها و محدود کردن سهمیه ها همگام با بازارهای بین المللی و با توجه به استانداردها و محدودیت های تعرفه ای تعیین شده توسط سازمان تجارت جهانی (WTO)ضمن ایجاد شرایط رقابت پذیری در داخل کشور زمینه حضور تولید کنندگان کاشی های سرامیکی را در بازارهای بین المللی و جهانی فراهم ساخته تا صنعت کاشی کشور بتواند سهم صادرات خود را در بازارهای بین المللی و جهانی افزایش داده و ضمن ایجاد و توسعه فرصت های اشتغال و افزایش تراز تجاری و بازرگانی تولید ناخالص داخلی و ملی را نیز افزایش یابد.