سایه روشن روابط تجاری ایران با سوریه

علیرغم قرابت و نزدیکی که ایران و سوریه به لحاظ مسائل سیاسی و امنیتی با یکدیگر داشته و کشورهایی دوست و برادر به شمار می‎‌روند، اما در حوزه تجارت خارجی علیرغم تاکیدات صورت گرفته و استقبال فعالان اقتصادی برای حضور در این کشور، چندان کارنامه موفقی به جای نمانده و ایران تنها سهم ۳ درصدی از بازار این کشور دارد.

اقتصاددان: روابط نزدیک سیاسی ایران و سوریه در سطح دنیا بر هیچ کس پوشیده نیست و کمتر کشوری این موضوع را درک نکرده است که سوریه، یکی از شرکای استراتژیک سیاسی ایران به شمار می‌رود؛ شریکی که اگر هوشمندی بیشتری در برخی از مقاطع از سوی دولتمردان به خرج داده می‌شد، حتما می‌توانست روابط بهتری را برای ایران در اقتصاد خود رقم بزند.

آنگونه که آمارهای رسمی سازمان توسعه تجارت ایران می‌گوید، ایران تنها سه درصد از تجارت خارجی سوریه را به خود اختصاص داده و اگرچه دارای رتبه هفتم در بین صادرکنندگان کالا به سوریه قرار دارد، اما سهمش آنقدر اندک است که خیلی نمی‌توان بر روی آن حساب کرد.

مشکل اصلی البته طی سال‌های گذشته بروز و ظهور یافته است. آن زمان‌هایی که نگاه به غرب و کشورهای اروپایی حتی در مراودات تجاری ایران جای چین و روسیه را هم تنگ کرده بود و اقبال بیشتر، به سمت چشم‌آبی ها بود و چندان به تجارت با شرکای استراتژیکی همچون سوریه یا حتی کشورهای همسایه از جمله عراق و افغانستان اهمیتی داده نمی‌شد.

به خصوص طی سال‌های گذشته که دولت حسن روحانی با نگاه به غرب و کشورهای غربی، تجارت را دنبال می‌کرد، از این فرصت و ظرفیت استفاده مناسب صورت نگرفت.

حالا با پایان دولت حسن روحانی، اوضاع به نظر می‌رسد اندکی متفاوت شده و آمارهای صادرات به این کشور از سوی صادرکنندگان ایرانی اندکی رو به بهبود رود؛ اما تا اینجای کار، آمارهای رسمی حکایت از آن دارند که در ۴ ماهه اول سال ۱۴۰۰ حدود ۳۸ هزار تن کالا به ارزش ۶۶ میلیون دلار از جمهوری اسلامی ایران به کشور سوریه صادرات شده و بر این اساس سوریه در رتبه بیستم طرفهای صادراتی کشور طی مدت مذکور قرار گرفته است.

واقعیت آن است که پتانسیل بسیار مناسبی برای صادرات کالاهای ایرانی به این کشور وجود دارد و اکنون هم اگرچه روند تجارت قابل پذیرش نیست، اما همین امسال صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل، از نظر ارزشی ۳۶ درصد افزایش اما از نظر وزنی ۲۶ درصد کاهش داشته است؛ ضمن اینکه در ۴ ماهه ابتدای امسال حدود ۱۰ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار دلار از کشور سوریه واردات صورت گرفته که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۹ از نظر ارزشی افزایش ۱۷۱ درصدی و از نظر وزنی هم افزایش ۱۸۱ درصدی را نشان می‌دهد.

اجزا و قطعات توربین‌های بخار، شیر خشک، مغز پسته، هادی های برق، کنسرو ماهی، ترانسفورماتور، میله های آهنی و فولادی، خمیرهای غذایی، لوله های مسی و تنباکو از جمله اقلام صادراتی ایران به سوریه طی ۴ ماهه سال جاری بوده است؛ اما با این حال، بررسی ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ سهم جمهوری اسلامی ایران از بازار سوریه حدود ۳ درصد بوده و بر این اساس در این سال در رتبه هفتم در بین صادرکنندگان به سوریه قرار داشته؛ به نحوی که کشورهای ترکیه با ۳۸ درصد، چین ۲۰ درصد، مصر ۷ درصد، روسیه ۴ درصد و هند و لبنان با اندکی بیش از ۳ درصد در رتبه اول تا ششم کشورهای صادرکننده به سوریه قرار دارند.

البته این تمام ماجرا نیست؛ چراکه بخشی از کالاهای ایرانی از طریق عراق و یا دیگر کشورها مانند امارات بصورت صادرات مجدد به سوریه صادر می‌شوند که در صورت محاسبه این میزان از صادرات به سوریه، می‌توان سهم بیشتری از بازار این کشور را برای جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفت.

در مقابل کالاهایی که صادرکنندگان ایرانی به این کشور ارسال می‌کنند؛ عمده کالاهای وارداتی ایران از کشور سوریه نیز خاک فسفات، روغن زیتون و مواد نساجی بوده است؛ اما در مجموع قطع روابط بانکی و هزینه های بالای حمل و نقل کالا و عدم امکان برقراری عادی ارتباطات و برگزاری رویدادهای تجاری میان دو طرف از جمله مهمترین مشکلات فراروی تجارت میان دو کشور است؛ هر چند با مناسب‌تر شدن شرایط تجارت خارجی در دوره کنونی که دنیا با کرونا دست و پنجه نرم می‌کند و نیز عادی شدن مناسبات و رویدادهای تجاری با دیگر کشورها، این امیدواری وجود دارد که در ماه‌های بعد رشد صادرات به سوریه افزایش پیدا کند.

حالا علیرغم فراز و فرودهایی که تجارت خارجی ایران با سوریه داشته است، تحریم‌ها هم به مانع جدی بر سر راه تجارت خارجی ایران تبدیل شده و جریان مراودات تجاری با این کشور از سوی ایران را دچار مشکلاتی کرده است؛ هر چند که سوریه‌ای ها علاقمند به خرید کالاهای مختلف ایرانی هستند و این علاقمندی را در مذاکرات تجاری خود با ایران هم لحاظ می‌کنند؛ اما به دلیل همین مسائل و مشکلات ناشی از تحریم، خرید و فروش‌های دوطرف از هم کمتر شده است.

اما به هر حال داستان هر چه که باشد، روابط تجاری ایران و سوریه در شرایطی به سر می‌برد که می‌توان کاملا به آینده آن امیدوار بود و برای ارتقای آن تلاش کرد، به خصوص اینکه در دولت سیدابراهیم رئیسی، بیش از هر زمان دیگری موضوع روابط تجاری ایران و سوریه در مرکز توجه قرار دارد و وزارت صنعت، معدن و تجارت در این رابطه، طرح و برنامه خاصی را تدارک دیده است.

به هر حال تجار و فعالان اقتصادی علاقمند به تجارت با سوریه، علیرغم همه مشکلات و تحریم‌ها راه خود را برای حضور در بازار سوریه پیدا خواهند کرد و حتی از طریق کشورهای ثالث هم که شده، تلاش می‌کنند تا کالای ایرانی را به جمع حاضران در بازار سوریه پیوند دهند؛ به همین دلیل اگرچه محدودیت هایی برای صادرات برخی کالاهای ایرانی به سوریه وجود دارد، اما صادرکنندگان کالاهای خود را از طریق ترکیه و اقلیم کردستان عراق، به بازار سوریه می‌رسانند و می توان امیدوار بود که وضعیت ماه به ماه بهبود یابد.

/پ