ریزش کم سابقه دلار طلا سکه و…در ایران

تحلیل هم حرکتی بازارهای مالی در ایران

خلاصه نتایج

این مطالعه با داده‌های دوره زمانی سپتامبر ۲۰۱۴ (یعنی قبل از توافق برجام) تا ژوئن ۲۰۲۰ (اوج‌گیری ویروس کرونا) از اقتصاد ایران انجام و طول دوره به چهار دوره زمانی قبل از برجام، پسابرجام، بازگشت تحریم‌ها و شیوع بیماری کووید ۱۹، تقسیم و تحلیل‌ها انجام داده شده است.

خلاصه نتایج حاصل از این پژوهش:

۱- نفت در همه بازه‌های زمانی و در دوره‌های عادی و غیر عادی اقتصاد (تحریم و بیماری همه‌گیر کووید-۱۹)، هم حرکتی ضعیفی با سه بازار دیگر در ایران دارد. علت این است که در دوران عادی، سیاست گذار تکیه زیادی بر درآمدهای نفتی داشته و با استفاده از درآمد نفتی، تاثیرپذیری بازارهای داخلی را از قیمت نفت، به حداقل می‌رساند. در دوران تحریم هم، چون دسترسی به درآمد نفتی بسیار محدود است، بنابراین، رفتار بازارهای داخلی مستقل از قیمت نفت خواهد بود.

۲- هم حرکتی جفت متغیرهای قیمت نفت-سهام و قیمت نفت- نرخ ارز، تحت تاثیر تحریم‌های اقتصادی و شیوع بیماری کرونا، نبوده است.

۳- وقوع تحریم‌ها، اثر مثبت و معناداری بر افزایش هم حرکتی بین دو متغیر ارز- طلا داشته است. بنابراین، سرمایه‌گذاری همزمان در هر دو بازار، پورتفوی سرمایه‌گذاران را در همه بازه های زمانی، دچار ریسک شدیدی می کند. این مساله از بُعد سیاست‌گذاری نیز، حائز اهمیت است. بدین صورت که سیاست‌گذار بخصوص در دوران بحران، با کنترل بازار ارز، می‌تواند ثبات نسبی در بازار طلا را نیز برقرار کند.

۴- در مورد رابطه بین نرخ ارز و طلا ، متغیر پیشرو، نرخ ارز بوده است. بنابراین، سرمایه‌گذار با مشاهده تغییرات نرخ ارز، می‌تواند تغییرات بازار طلا را پیش‌بینی کند. نکته قابل ذکر این است که رفتار این دو متغیر در شرایط عادی با شرایط غیر عادی اقتصاد ایران، متفاوت است. در شرایط عادی، این دو متغیر، هم حرکتی معناداری در کوتاه مدت و میان مدت ندارند. پس می‌توان بدون نگرانی از هم حرکتی دو متغیر، در هر دو بازار، سرمایه‌گذاری کوتاه مدت و میان مدت انجام داد. اما در دوران غیر عادی، همبستگی زیادی بین این دو متغیر در تمامی بازه‌های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت، مشاهد می‌شود.

۵- مطالعه حرکت نرخ ارز و طلا با بازار سهام نیز نشان می‌دهد، نرخ ارز و قیمت طلا، در دوران ابتدایی شروع یک بحران ( پس از یک دوره ثبات) می‌تواند به عنوان یک متغیر پیشرو به سرمایه‌گذار بازار سهام، سیگنال صحیحی برای سرمایه‌گذاری ارایه کند؛ اما با تداوم بحران، مسیر بازار سهام از سایر بازارها جدا شده و مطالعه هم حرکتی، کمکی به سرمایه‌گذار علاقمند به بازار سهام نمی‌کند. در واقع، هم حرکتی معناداری در ابتدای شروع بحران بین قیمت طلا- قیمت سهام و نرخ ارز- قیمت سهام، مشاهد می‌شود؛ اما به مرور زمان این هم حرکتی، کاهش می‌یابد. علت این است که با تداوم بحران اقتصادی، بازار سهام از اهمیت خاصی برای دولت، برخوردار شده است. زیرا با حمایت از بازار سهام و رونق آن، از یک طرف می‌تواند نقدینگی را مهار کرده و از ورود آن به بازارهای طلا و ارز جلوگیری کند؛ و از طرف دیگر، با فروش دارایی‌های سرمایه‌ای خود در بازار بورس، کسری شدید بودجه خود را که ناشی از کاهش درآمدها و همچنین فشار هزینه ناشی از پاندمی کووید- ۱۹ است، تا حدی جبران کند.

ع