رمز گشایی از «تضمین» در احیای برجام

تضمین و راستی آزمایی از نگاه ایران

وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر منطقه‌ای به خلیج فارس در گفت‌وگویی روایت خود را از مذاکرات احیای برجام بیان کرد. حسین امیرعبداللهیان روز سه‌شنبه در جریان دیدار و گفت‌وگو با مقامات ارشد قطر، در حاشیه این سفر و در گفت‌وگو با شبکه الجزیره با اشاره به روند مذاکرات هسته‌ای منظور ایران از «لغو تحریم‌ها» و «راستی‌آزمایی» را تشریح کرد.

مذاکرات در مسیر درست قرار دارد

امیرعبداللهیان در پاسخ به الجزیره درباره روند مذاکرات و لحن مثبت ایران گفت: در دور جدید مذاکرات دولت جمهوری اسلامی ایران در وین، در دو مرحله اول نیازمند زمان بودیم برای اینکه هیات‌‌های مختلف به یک ادبیات مشترک دست پیدا کنند. می‌توانم بگویم دور هفتم مذاکرات وین نسبتا پرچالش بود. دوره هشتم مذاکرات ما در مسیر بهتری قرار گرفت و اکنون که تیم ایرانی در وین در حال مذاکره هستند، به دلایلى که بیان خواهم کرد، برداشتمان این است که مذاکرات در مسیر درست خودش قرار دارد. اینکه در مسیر درست خودش قرار دارد، سهم اصلی آن به ابتکاراتی برمی‌‌گردد که جمهوری اسلامی ایران در میز مذاکره ارائه داده است.

امیرعبداللهیان افزود: این امر به طرف‌‌های مقابل کمک مى‌‌کند که اگر به معنای واقعی دارای نیت و اراده جدی باشند، بتوانیم به یک توافق خوب دست پیدا کنیم. ما وقتى از توافق خوب صحبت می‌کنیم یعنی توافقی که همه طرف‌‌ها نسبت به آن احساس رضایت کنند. ویژگی آن هم این است که همه طرف‌‌ها باید به تعهدات خودشان ذیل سند برجام برگردند. در آن صورت ما از این توافق به عنوان یک توافق خوب یاد می‌کنیم.

او در پاسخ به این سوال که آیا این توافق در کوتاه‌مدت دست‌یافتنی است، اظهار کرد: ما معتقد هستیم اگر نیت خوب و اراده جدی در طرف غربی وجود داشته باشد و پیام‌‌هایی که آمریکایی‌‌ها به ایران می‌دهند و مدعی هستند به دنبال بازگشت به برجام و اجرای تعهدات خود هستند، شاهد روی دادن آن در میز مذاکره همراه با سه کشور اروپایی، روسیه و چین هم باشیم، می‌توانیم از رسیدن به یک توافق خوب صحبت کنیم.

 لغو تحریم‌های برجامى

به گزارش اقتصاددان به نقل از دنیای اقتصاد  ، وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به این سوال که وقتی ایران از رفع تحریم‌ها صحبت می‌کند، در وهله اول مقصودش کدام تحریم‌هاست، ابراز کرد: ما وقتى از لغو تحریم‌ها یا برطرف شدن تحریم‌ها صحبت می‌کنیم، منظورمان بازگشت کامل به سند برجام است. هر آنچه در متن برجام پیش‌‌بینی شده و مورد تایید قرار گرفته و آن توافق تبدیل به قطعنامه شده است؛ همه آن موضوعات از نظر جمهوری اسلامی ایران باید مورد توجه طرف‌‌های مختلف قرار گیرد. پس در این مرحله سقفى که ما در مذاکرات فعلی وین دنبال می‌کنیم، لغو تحریم‌های برجامى است، اما حتما در ادامه، لغو کامل تحریم‌ها مورد توجه ما خواهد بود.

 اختلاف درباره تحریم‌های ترامپ

حسین امیرعبداللهیان درباره تحریم‌هایی که ترامپ آنها را بازگردانده هم گفت: این یکى از بخش‌هایى است که در میز مذاکره درباره آن اختلاف نظر و تفاوت دیدگاه وجود دارد. طرف آمریکایى و غربی‌‌ها بر این باورند که در بهترین حالت آن بخش از تحریم‌های اعمال شده توسط ترامپ باید برداشته شود که ما را از منافع اقتصادی برجام محروم می‌کند. ما معتقد هستیم هر تحریمی که پس از خروج آمریکا از برجام وضع شده، باید برداشته شود. این بستگی به روند مذاکرات ما دارد، ولی فکر می‌کنیم هدف همان بازگشت کامل به برجام و عبور از تحریم‌های ترامپ است که بارها مقامات آمریکایی حتی جو بایدن در مواردى اعلام کرده که رفتار ترامپ را در موضوع برجام مورد تایید قرار نداده و نمی‌دهد.

بنابراین ما در عمل باید ببینیم آیا این اتفاق خواهد افتاد. البته اکنون در میز مذاکره پیشنهاد طرف‌‌های مقابل ما این نیست که شما رفع همه تحریم‌های وضع شده در دوره ترامپ و توسط ترامپ را از ما بخواهید بلکه آن تحریم‌هایی را بخواهید که می‌تواند به برجام لطمه وارد کند. این نیز از پیچیدگی‌‌های مذاکرات ما است. ما این را به حساب عدم نیت جدی آمریکایی‌‌ها در رسیدن به یک توافق خوب می‌‌گذاریم.

 مساله تضمین‌ها

الجزیره با طرح این پرسش که تضمین‌هایی که ایران از آن سخن می‌گوید در وهله اول چه تضمین‌هایی است و آنها را از چه کسی می‌خواهد؟ نظر وزیر خارجه ایران را جویا شد که امیرعبداللهیان در پاسخ گفت: ما وقتى از تضمین صحبت مى‌‌کنیم، مصادیقى را داریم. عمده مصادیق به اقداماتی برمى‌‌گردد که ایران در حوزه اقتصادی و تجارت خارجی خود باید انجام دهد. در راس آنها فروش راحت و روان نفت و دریافت ارزی حاصل از محل فروش نفت در سیستم بانک‌های جمهوری اسلامی ایران است و در کنار آن همه تحریم‌هایی که در برجام، ایران از آن معاف شد و عبور کرد؛ از جمله در حوزه کشتیرانی، بنادر، پتروشیمی، بیمه و بسیاری از موضوعات دیگر. ما وقتى از تضمین صحبت مى‌کنیم یعنى اینکه اولا تحریم جدیدی علیه ایران اعمال نشود؛ ثانیا تحریم‌هایی که برداشته  و لغو می‌شود‌، مجددا به بهانه دیگری از جمله بهانه قانونی که در کنگره تصویب شده یا قانونی که توسط رئیس‌جمهور امضا می‌شود، بازگردانده نشوند.

 مکانیزم اسنپ بک

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران درباره مکانیزم اسنپ بک نیز گفت: ضمن اینکه اسنپ بک هم یکى از موضوعاتى است که در درون برجام ایجاد تعارض کرده است. همچنین این مکانیزم فرصتى را برای طرف‌‌های مقابل فراهم کرده که هر وقت مایل باشند، با یک تصمیم سیاسی از تعهدات خود خارج شوند. لذا صحبت از تضمین و تعهدات، ابعاد مختلفی دارد، اما حداقل آن این است که فروش نفت ایران و واردات ارز در سیستم بانکی کشور ما بدون هیچ مشکلى انجام شود. این یک نمونه از تضمینى است که طرف‌‌های مقابل در عمل باید نشان دهند و این موضوعی است که در بحث راستی‌آزمایی هم مورد توجه جدی است.

 راستی‌آزمایی

امیرعبداللهیان درباره موضوع راستی‌آزمایی به عنوان یکی از موارد مورد مذاکره نیز گفت: یکی از شاخص‌ها برای ما فروش نفت و دریافت مبلغ ارزی آن در سیستم بانکی کشور است. وقتى از راستی‌آزمایی صحبت می‌کنیم یعنی در یک بازه زمانی قابل قبول باید مطمئن شویم که این اتفاق رخ خواهد داد. ما در پایان دور ششم مذاکرات وین در این موضوع با بن‌بست مواجه شدیم.

او افزود: از نظر متخصصان نفتی ما پهلوگیری کشتی، بارگیری و انتقال و صادرات نفت پروسه‌‌ای دارد که یک بازه زمانی برای آن باید تعریف کرد؛ حداقل چند هفته. طرف غربی و آمریکایی مدعی هستند بیش از ۲۴ ساعت برای راستی‌آزمایی در فروش نفت و انجام یک تراکنش بانکی نیاز نیست و وقتی متوجه شدند به لحاظ فنی در بخش بارگیری و صادرات نفت چنین چیزی وجود ندارد، طرف غربی پیشنهادی تحت عنوان long day را در آن مقطع ارائه داد. آنها معتقدند به دلیل اختلاف زمان بین ایران و آمریکا، ما می‌توانیم دو روز یا ۴۸ ساعت را به عنوان یک روز طولانی (یا همان long day) در نظر بگیریم و یک کشتی، بارگیری نفت را انجام دهد و یک تراکنش مالی و بانکی انجام شود تا بگوییم راستی‌آزمایی انجام شد. این هم از جمله موضوعاتی است که در میز مذاکره، کارشناسان فنی ما در حال بحث روی آن هستند، اما حتما برای ما مهم است که به معنای حقیقی، راستی‌آزمایی درست و اطمینان‌بخش انجام شود. اینکه بازه زمانی آن چه مدت باشد، در میز مذاکرات تعیین خواهد شد.

   تبادل پیام‌ها بین ایران و آمریکا

حسین امیرعبداللهیان در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به سوال الجزیره درباره تبادل پیام‌های رسمی و غیررسمی بین ایران و آمریکا اظهار کرد: در ارتباط با رفتار آمریکایی‌ها در وین، ما در سطح کمیته‌ها و مذاکرات فنی از جمله در موضوع رفع تحریم‌ها، از آمریکایی‌‌ها به واسطه هماهنگ‌‌کننده اتحادیه اروپا مطالبی را به صورت non-paper دریافت می‌کنیم و پاسخ‌ها را هم از همان طریق می‌‌دهیم. همزمان با سه کشور اروپایی به اضافه چین و روسیه هم در میز مذاکرات درباره چگونگی رفع تحریم‌ها گفت‌وگو داریم. این در واقع یک سطح از مناسباتی است که وجود دارد و نسبتی است که آقای رابرت مالی با مذاکره فعلی در وین دارد.

امیرعبداللهیان افزود: پس مذاکره مستقیم نیست و اساسا مذاکره‌‌ای حتی به‌طور غیرمستقیم وجود ندارد، اما این «non-paper»‌ها بنا به ضرورت تبادل می‌شود. بخش دوم اقدام این است که آمریکایی‌‌ها حرف‌‌های خوبی می‌‌زنند، اما در عمل باید ببینیم تا چه میزان برای انجام این حرف‌‌ها جدی هستند. زمانی که در ماه سپتامبر در نیویورک بودم، از من خواستند با افرادی در پیرامون تیم آقای جو بایدن ملاقات داشته باشم. من چنین دستورالعملی نداشتم اما در نهایت آنها وعده‌هایی دادند و گفتند اگر به میز مذاکره برگردید در وین ما چنین اقدامات مثبت و سازنده‌‌ای را خواهیم داشت.

او ادامه داد: در آن زمان من اعلام کردم شما ۱۰ میلیارد دلار از پول‌‌های متعلق به ایران را که بلوکه شده است، آزاد کنید تا این پیام شما یک معنای عملی هم داشته باشد. لیکن تا این لحظه که ما با هم صحبت می‌کنیم، حرف‌های مثبت زیادی از آمریکایی‌‌ها شنیده‌ایم و در سطح فنی « non-paper‌»‌های متعددی تبادل شده است، اما در عمل، هنوز رفتاری از آمریکایی‌‌ها ندیده‌‌ایم که بخواهیم بی‌اعتمادی موجود را تقلیل و کاهش دهیم.

   سقف زمانی مذاکرات

وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که آیا نسبت به وجود سقف زمانی برای مذاکرات وین نگرانی وجود ندارد، گفت: از نظر ما هر زمانى که طرف‌‌هاى مقابل به تعهدات کامل خود در برجام برگردند، آن زمانى است که می‌توانیم اعلام کنیم به یک توافق رسیده‌‌ایم. این به طرف‌‌های مقابل به ویژه غربی‌‌ها بر‌می‌گردد که آیا می‌خواهند در چند روز آینده، مذاکرات به توافق خوب منتهی شود یا در چند هفته آینده یا در چند ماه آینده. جمهوری اسلامی ایران، ابتکارات عملی، روشن و قابل دستیابی به نتیجه را روی میز قرار داده است، اما هنوز ما نیت و اراده جدی طرف غربی را در مذاکرات به خوبی لمس نمی‌کنیم. لذا فکر می‌کنم اگر طرف مقابل نسبت به سقف زمانی نگرانی دارد، می‌تواند خیلی راحت در چارچوب بازگشت به برجام و اجرای کامل تعهداتش به توافق برسد به ویژه آنکه همه‌چیز در سند برجام روشن است و حتى نیاز به مذاکرات طولانی هم وجود ندارد.

این دیپلمات ارشد افزود: فکر می‌کنم طرف‌‌های غربی می‌خواهند از ابزار جنگ روانی هم استفاده کنند و افکار عمومى را به نفع خودشان نگه دارند در حالی که واقعا تا این لحظه که حتى روند مذاکرات، روند خوبی است، هنوز شاهد ابتکارات جدید از طرف‌‌های غربى نیستیم به نحوی که به نظر نمی‌‌رسد آماده بازگشت سریع به تعهدات خود باشند، لذا در این موضوع هم احساس می‌کنیم هنوز غربی‌‌ها تعلل می‌کنند.

   چرایی حضور کره جنوبی در وین

امیرعبداللهیان درباره حضور وزیرخارجه کره جنوبی در مذاکرات وین نیز گفت: آمریکایى‌‌ها تا این لحظه مانع این شدند که مبالغی که ما نزد بانک‌های کره جنوبی داریم به ایران برگردد. وزیر امور خارجه کره جنوبی در آخرین تماسی که با من داشت هم اعلام کرد ما به دنبال این هستیم تا راهکاری پیدا کنیم و بتوانیم اموال جمهوری اسلامی ایران و مطالباتی  را که نزد بانک‌های کره‌‌ جنوبی دارند به ایران برگردانیم. طرف آمریکایی به صورت یکجانبه و بر خلاف تعهدات موجود، اعمال فشار کرده و اجازه این کار را نمی‌دهد. طبعا آمریکایی‌‌ها این را به عنوان یک ابزار در اختیار خودشان قرار داده‌‌اند و می‌خواهند در ارتباط با بده‌بستان‌‌های مذاکراتی از این ظرفیت هم استفاده کنند. لذا اینکه من بخواهم به شما بگویم هیچ ارتباطی بین گفت‌وگوهای وین و دارایی‌‌های ما در بانک‌های خارج از کشور وجود ندارد، حتما حرف درستى نیست. ارتباط وجود دارد و این ارتباط به خاطر سیاست‌های یکجانبه آمریکایی‌‌ها ایجاد شده است.

   مذاکرات ایران و عربستان

امیرعبداللهیان در ادامه این گفت‌وگو درباره دور جدید مذاکرات ایران و عربستان هم گفت: ما چهار دور مذاکره مثبت و سازنده با مقامات ذی‌ربط عربستان سعودی در عراق داشتیم. به دلیل برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق و اینکه هیات حاکمه عراق و روسای سه قوه همه درگیر آن هستند که در آینده بتوانند دولت جدید را شکل دهند، طبعا نقشی که عراقی‌‌ها ایفا می‌کردند تحت تاثیر فضای انتخاباتی قرار گرفت. آنچه ما به عنوان موضع رسمی خودمان اعلام کردیم این است که هر زمان که طرف سعودی مایل باشد روابط دو کشور به حالت طبیعی بازگردد، ما آمادگی داریم و از بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌‌هایمان استقبال می‌کنیم. به زودی هم دیپلمات‌‌های ما در نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده مستقر می‌شوند. فکر می‌کنم هفته آینده دیپلمات‌‌هاى ما مستقر خواهند شد که این یک نشانه مثبت و خوب است.

وزیر خارجه ادامه داد: ما در موضوع اعزام زائران خود برای حج تمتع نیز چنانچه شرایط کرونایی اجازه بدهد، در حال برنامه‌‌ریزی هستیم و باز در صورتی که شرایط اجازه بدهد حتی برای حج عمره. سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران هم دستورالعمل‌‌های لازم خود را برای این موضوع دارد. من شخصا فکر می‌کنم طرف سعودی هنوز نیاز به زمان بیشتری دارد برای اینکه بتواند به یک جمع‌‌بندی و تصمیم برسد. ما آمادگی خودمان را برای دور جدید گفت‌وگوها در بغداد اعلام کرده‌‌ایم.

او افزود: با توجه به سابقه‌‌ای که از دو دور اول مذاکرات داریم، گمان می‌کنم طرف سعودی علاقه‌‌مندی‌‌هایی دارد که درباره بعضی از موضوعات منطقه‌‌ای هم گفت‌وگو کند، ولی فعلا مذاکرات ما متمرکز بر موضوعات دوجانبه است و اینکه در چه زمانی می‌توان روابط را به حالت طبیعی خود برگرداند. اما واقعا من معتقدم این بسیار مهم است که دو کشور عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در کمک به حل مشکلات منطقه‌‌ای وارد یک گفت‌وگوی نزدیک شوند.