دلار و یک شوک اقتصادی

چند روزی است تب دلار داغ شده و قیمت دلار در بازار حتی به بیست و یک هزار تومان هم رسید و این در حالی بود که یورو با ثبت رکورد تاریخی بالاتر از بیست و سه هزار تومان قرار گرفت. رئیس جمهور این نوسانات را شوک موقتی و زودگذر و این نوسانات را مالیات روانی علیه ایران و نگرانی های غیرواقعی مردم عنوان کرده است و رئیس بانک مرکزی گفته برای این شوک های موقتی سیاست های پولی مان را تغییر نمی دهیم و ارزی به بازار تزریق نمی کنیم. اما دولتمردان ایران این نوسانات را از بدعهدی افرادی می دانند که ارز دولتی دریافت کرده و پس نیاورده اند. اما دلیل اساسی تری نیز وجود دارد و آن این است که درآمدهای دولت کاهش یافته است. تراز تجاری کشور منفی است چند سالی بود که این تراز حدود بیست میلیاردی مثبت بود و دولت اضافه وصولی دلار داشت و خریدهای کمتر از فروش هایش بود. امسال اما تراز تجاری بیست میلیارد دلاری منفی است و این تراز منفی دلیل عمده نوسانات و تغییرات اخیر نرخ ارز است.
در ایران اداره کننده نرخ ارز و کنترل کننده قدرت خرید پول ملی بانک مرکزی است. این حقیقتی انکار ناپذیر است که در ایران ما سیاست ارزی نداریم و ارز ماحصل جمع و تفریق های بودجه و سیاست های بودجه ای است. سیاست ارزی یعنی قدرت خرید پول ملی در برابر ارزهای خارجی از طریق تجارت خارجی صورت پذیرد و نرخ ارز در بازار تعیین شود که این مساله مقدار واردات و صادرات را تنظیم می کند. کاری که ما نمی کنین و جهت رفاه حال مردم سیاست وفور کالاها ولی با قیمت گران را پیش گرفته ایم. نرخ ارزی که اینچنین در بازار تعیین می شود را نرخ ارز بر اساس تراز بازرگانی می نامند. در ایران اما نیاز مالی دولت در بودجه نرخ ارز را بالا می برد چرا که یگانه عرضه کننده ارز در بازار و قیمت گذار ارز دولت است.
اما چرا مردم دلار می خرند؟ این خاصیت اقتصادهای تورم زده است. تبدیل وجه نقد به دارایی های امن و سهل البیع مثل مسکن، ارز، طلا، خودرو و در برهه هایی بازار سهام. مردم می دانند اگر نقد نگهداری کنند دارایی شان سالانه به میزان تورم ارزش خود را از دست می دهد. نقدینگی افسار گسیخته از این بازار به آن بازار می تازد تا ارزش خود را حفظ کند. این تقلا سرعت گردش پول را بالا می برد که خود عامل ایجاد تورم است. بنابراین من اقتصاد خوانده قبول ندارم شوک موقتی است و فردا روزی اگر دلار را با تزریق به بازار و برخورد انتظامی به هفده یا هجده هزار تومان کشاندند این علاج یک درمان موقتی است و ریشه مشکل جای دیگری است و احتمال بروز آن همیشه هست.

بابک محبوبی _تحلیلگر اقتصادی