خلق شغل توسط صنعت پتروشیمی ادعایی بی اساس

صنایع پتروشیمی ایران از چنان جایگاه ارزشمندی برخوردار شده بود که در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به یکی از موضوعات مهم مورد بحث و در عین حال پر مناقشه داوطلبان تبدیل شده بود.

اقتصاددان: پتروشیمی نماد توسعه صنعتی ایران پس از انقلاب اسلامی است. این صنعت ارزش آفرین در دوره ای به بهانه خصوصی سازی مورد شدیدترین بی مهری ها قرار گرفت و عملا دچار فروپاشی شد

ایجاد ۶۰۰ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم از طریق تولید هر یک میلیون تن محصولات پتروشیمیایی ادعایی است که قابل قبول نیست. چراکه صنایع مادر اصولا برای ایجاد اشتغال نیستند و برای ایجاد درآمد و ارزش افزوده بیشتر برای کشور احداث می‌شوند در حالی‌که اگر شرایط در صنایع پایین‌دست فراهم شود، می‌توان به واسطه ورود سرمایه‌گذارهای خارجی و حضور در بازارهای جهانی انتظار ایجاد شغل و توسعه داشت، زیرا درآمدهای نفتی در نهایت برای حل مشکلات روزمره ما کفایت می‌کند و نمی‌توان برای سرمایه‌گذاری به منظور دست یافتن به توسعه روی آن حساب کرد پس در گام نخست باید سرمایه‌گذار وارد کشور شود.

تولیدات پتروشیمی استخوان‌بندی صادرات غیرنفتی کشور هستند که در مواقع حساس لنگر سکون شاخص بازار بورس و مهارکننده نوسان و ریزش سهام بوده‌اند.ارز حاصل از صادرات آنها حافظ ثبات قیمت ارز بوده و عرضه داخلی محصولات آنها پناه اقتصاد مقاومتی و تولیدمحور داخلی برای جبران نیازهای اساسی کشور (از تولید ظروف مایحتاج روزمره و دم‌دستی تا قطعات خودرو و …) است. ولی انتظار از اشتغال‌زایی به نکته ظریفی به نام «صنایع پایین‌دستی» و تمایز آن از «صنعت بالادست پتروشیمی» برمی‌گردد. اگر صنایع پتروشیمی بالادست که عرفا به نام صنعت پتروشیمی شناخته می‌شود اشتغال‌زا بود، باید تأثیرات آن احساس می‌شد.

در یک نگاه کارشناسی می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که مواد اولیه کافی در بسیاری از تولیدات پتروشیمی وجود دارد و باعث اشتغال بالا نشده است. (مثل مصرف تنها پنج‌درصد متانول تولیدی کشور) زیرا ماهیت آن سرمایه‌بری و سرمایه‌سازی است و از بعد اشتغال، ظرفیت‌سازی هر‌ میلیون تن متانول می‌تواند نهایتا به اشتغال ۵٠٠ نفر منجر شود. آنچه مربوط به اشتغال گسترده است، به‌لحاظ زیرساخت نه در صنعت پتروشیمی که در وزارت صنعت، ‌معدن و تجارت است.قسمت اعظم محصولات پتروشیمی که در صنایع پایین‌دستی به مصرف می‌رسند در کشور به حد کافی تولید و عرضه می‌شوند. بنابراین زنجیره در پتروشیمی به بلوغ لازم رسیده است و شاید به جرات بتوان گفت جز در موارد معدودی، در تولید محصولات پایه هیچ‌گونه کمبودی وجود ندارد.می‌توان منطقا نتیجه گرفت که گره نبود اشتغال را باید نه در کرانه بالا و سرچشمه تولید (یعنی مجتمع‌های پتروشیمی) بلکه در فرایندهای بعدی آن جست.

اگرچه قیمت محصولات پتروشیمی عرضه‌شده در بورس کالای ایران پنج درصد پایین‌تر از نرخ‌های جهانی است و هزینه حمل، واردات و تعرفه هم ندارد، ولی هنوز فضای کار برای جذب تولیدات پلیمری و پتروشیمیایی وجود دارد.

تفاوت دقیق بین صنعت بالادست و صنایع تکمیلی پتروشیمی، ظرافتی است که با دقت در آن و شناسایی گره‌ها می‌توان به گشودن آنها اقدام کرد.افزایش دانش فنی، گسترش مراودات تجاری، رشد فرهنگ اشتغال، فعال‌شدن شهرک‌های صنعتی و صادرات کالاهای مصرفی راه حلی است که به‌ نظر می‌رسد می‌تواند مورد توجه ویژه قرار گیرد و انتظار از مجتمع‌های پتروشیمی را باید به امکان ارزآوری و تثبیت بازار سرمایه محدود نمود.

در واقع توان صنعت پتروشیمی را باید بیشتر در ارزآوری و در تأمین سرمایه و نقدینگی شرکت‌ها جست‌وجو کرد.بدیهی است امکان گردش چرخ‌های صنعت که ضامن پویایی و رونق اقتصادی کشور هستند، به امکان تأمین مالی (ارزی و ریالی) بازار سرمایه و بازار بدهی ارتباط می‌یابد.

به هر تقدیر انتظار تولید شغل به‌صورت مستقیم و آن‌گونه که برخی ادعا کرده‌اند، به هیچ روی قرین به صحت نیست. رفع معضل بی‌کاری و خلق آن همه شغل (چنان‌که ادعا شده است) از سوی صنعت پتروشیمی، اساسا با ماهیت این صنعت سنخیتی ندارد.

/پ