بیوگرافی تاثیرگذارترین چهره‌ اقتصادی و کارآفرینی ایران

مهندس محمدعلی مفرح، کارآفرین ایرانی و بنیانگذار بانک صادرات ایران در نهم آبان‌ماه سال ۱۲۹۵ شمسی در محله سرچشمه تهران متولد شد.وی از برجسته‌ترین و تاثیرگذارترین چهره‌های اقتصادی و کارآفرینی ایران است. مهندس مفرح سرانجام در ۲۲ مهرماه سال ۱۳۶۲ بر اثر سکته قلبی چشم از جهان فروبست و در بهشت‌زهرا تهران به خاک سپرده شد.

اقتصاددان: محمدعلى مفرح در نهم آبان سال ١٢٩۵ در خیابان سیروس به دنیا آمد. پدرش ابوالقاسم خان از کسبه و تجار معتبر بازار بزرگ تهران همواره کوشش داشت تا فرزندش خودساخته بار آید و همیشه روى پاى خود بایستد. محمدعلى آنگونه که پدر مى خواست بزرگ مى شود و ضمن تحصیل، مخارج خود را بى نیاز از خانواده از راه کار کردن تامین مى کند. در عنفوان جوانى مدتى را نیز به کشاورزى در زمین پدرى خود که در محدوده منطقه یاغچى آباد فعلى شهر تهران واقع شده بود مى گذراند.

او در سال ۱۳۱۴ در رشته مهندسى الکترومکانیک دانشگاه تهران پذیرفته شده و پس از پایان تحصیلات به استخدام وزارت اقتصاد درمى آید و در همین دوره با یکى از بستگان خود ازدواج مى کند که ثمره این ازدواج دو دختر و سه پسر بوده است. مفرح در وزارت اقتصاد به دلیل درستکارى و تن ندادن به فساد مالى مورد غضب قرار مى گیرد و مقامش به شدت تنزل مى یابد. وى از این شکست ناامید نمى شود و با اراده اى مصمم تر با پشتوانه وجدان و تقواى کارى تکاپو را از ســــر مى گیرد .

مدیر عامل بزرگترین بانک خصوصی کشور باشی و اعضای هیات مدیره برایت خرید خانه ای را مصوب کنند اما نپذیری ، در زمان استعفایت برایت یک اتومبیل بنز در نظر بگیرند اما قبول نکنی ، حقوق مادام العمری را که برایت تعیین کردند را به کارکنان بازنشسته که دارای مشکل مالی هستند ببخشی و… که همه نشان از یک درویش مسلکی رندانه و مستغنی از دنیا دارد.

محمدعلی مفرح همان فرد خود ساخته که عاشقانه به همراه دوستانش در پانزدهم شهریور سال ۱۳۳۱ نهال یک بانک مردمی را کاشته بود تا در دهه سی و روزهای پر التهاب ملی شدن نفت و کودتا و هرج و مرجهای داخلی صنعت بانکداری را به روستاهایی ببرد که مردمش پولهای خود را در درون متکاها پنهان نکنند.

او یک کار آفرین بزرگ بود که سفره ای پاک گستراند که در طی ۶۹ سال ده ها هزار کارمند و خانواده هایشان در قبال کار صادقانه و هدف خدمت به مردم شرافتمندانه ارتزاق کنند.

او در فقر نمرد اما هیچگاه از شانه های دیگران برای خود پله رسیدن به ثروت نساخت و زندگی لاکچری نداشت! او هیچ زمان دفتر کارش اکسسوار پر زرق و برق و تشریفاتی نداشت. او هیچ وقت مغرور از پست و مقام، زیردستانش را نادیده نگرفت. او هیچ بار تسلیم قبیله گرایی و ژن برتر نشد و نزدیکانش کیسه ای از بانک برای خود ندوختند. او هیچ دفعه برای ماندن و چسبیدن به میز ، پست و مقام ، دیگران را قربانی نکرد.

این مناعت طبع بود که از او یک اسطوره و کار آفرین خلاق و ساده زیست ساخت که تاریخ به پاکدامنیش شهادت می دهد چرا که او نه به عنوان مجرم از بند مالی زندان سر درآورد نه به عنوان یک مختلس سر از کانادا ؛ بلکه مهمان خاکی شد در قطعه ۸۲ بهشت زهرا که کنج دنجیست برای دوستدارانش تا هر از چندگاهی کنارش به گرد هم بیایند.

در سال ۱۳۲۸ با همکاری تعدادی از اعضای گروه کار بانک بازرگانی ایران را تأسیس کرد. این همکاری بعد از مدتی بخاطر مسائل سیاسی ادامه نیافت و مفرح با جمعی از دوستان و باقی ماندهٔ گروه کار در آبان سال ۱۳۳۱ بانک صادرات و معادن ایران را با سرمایهٔ دو میلیون تومان به صورت اعتباری و سه هزار پانصد تومان به صورت قرضی در بالاخانه‌ای در تکیه دولت روبروی بانک ملی ایران تأسیس کرد. مفرح از آقای ادوارد ژوزف که در آن زمان از کارشناسان بانکی خوشنام بود برای مدیریت عامل بانک دعوت کرد. ادوارد ژوزف حدود دو سال مدیر عامل بانک صادرات و معادن ایران بود.

بعد از ژوزف، مفرح به عنوان مدیر عامل انتخاب و تا اواخر ۱۳۵۶ در این سمت باقی بود. در همین سال از سمت خود کناره‌گیری کرد و در خرداد ۱۳۵۷ بطورکلی از بانک استعفاء کرد.

آمار بانک صادرات در مدت مدیریت محمدعلی مفرح

• تعداد شعب از یک شعبه در سال ۱۳۳۱، به پانصد شعبه در سال ۱۳۴۰ و در سال ۱۳۵۰ به سه هزار و در سال ۱۳۵۷ به سه هزار و پانصد شعبه بالغ شد.
• تعداد شعب خارج از کشور: حدود ۶۰ شعبه که بیشتر آن‌ها در کشورهای حاشیه خلیج فارس و بقیه در لبنان، مصر، یونان، آلمان، فرانسه، انگلستان و آمریکا ایجاد شد.
• در سال ۶–۱۹۷۵ میلادی بانک صادرات ایران در ردیف یکی از صد بانک برتر جهان قرار گرفت.
• اوایل سال‌های چهل تمامی سهام بانک بین کارمندان تقسیم شد.
• در اواخر ۱۳۵۶ تعداد پرونده‌های اعتباری بانک به ۸۵۰ میلیون فقره می‌رسید.

مفرح در اواسط دههٔ ۲۰ با مهین‌بانو حاج‌سیدحسن‌تهرانی ازدواج کرد. او پنج فرزند داشت دو دختر و سه پسر به اسامی: شهین، ابوالقاسم، شهناز، ناصر (در سال ۱۳۷۰ بعلت عارضه قلبی در گذشت) و منصور مفرح.

مفرح در صبح روز جمعه ۲۲ مهرماه ۱۳۶۱ بر اثر یک سکته قلبی درگذشت و در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.

نکات خواندنی:

• محمدعلی مفرح در سال ۱۳۳۱ بانک صادرات و معادن ایران (که بعدها به بانک صادرات ایران تغییر نام داد) را تأسیس کرد. مفرح از ادوارد ژوزف که در آن زمان از کارشناسان بانکی خوشنام بود برای مدیریت عامل بانک دعوت کرد. بعد از ژوزف، مفرح خود بعنوان مدیر عامل انتخاب و تا اواخر ۱۳۵۶ در این سمت باقی بود.
• ابتکاراتى که مفرح و همکارانش در اداره بانک صادرات به خرج دادند موجب توسعه سریع این بانک شد. نخست آنکه نسبت به توسعه شعب بانک در شهرها و دهات بطور متعدد اقدام کردند و در هر کوى و برزنى شعبى از بانک صادرات به چشم مى‏خورد و جوابگوى احتیاجات کسبه و تجار و مردم بود؛ دوم آنکه در نحوه معاملات و عملیات بانکى تسهیلات زیادى براى مشتریان قائل شدند و اساسا سیستم کاغذ بازى که در بانک‏ها به حد اعلا وجود داشت در این بانک مطلقا ملاک عمل نبود.
•  تاسیس دبیرستان بانکداری یکى دیگر از شاهکارهاى مدیریتى مفرح بود. این دبیرستان که به منظور تأمین نیروی کار متخصص بانک تشکیل شده بود، از دانش آموزان علاقه‌مند براى تحصیل دعوت به عمل مى آورد و آنان پس از پشت سر گذاردن دوره چهارساله کلاس‌ها موفق به اخذ مدرک دیپلم بانکدارى از دبیرستان بانکدارى بانک صادرات که مدارک آن از سوى نهادهاى ذیربط مورد تائید بود مى‌شدند و در صورت تمایل به استخدام بانک صادرات نیز درمى آمدند.
• در مدت مدیریت مفرح در بانک صادرات (۱۳۳۳ الی ۱۳۵۶) تعداد شعب این بانک از یک شعبه در سال ۱۳۳۱، به سه هزار و پانصد شعبه بالغ شد. تعداد شعب خارج از کشور نیز حدود ۶۰ شعبه شد که بیشتر آنها در کشورهای حاشیه خلیج فارس و بقیه در لبنان، مصر، یونان، آلمان، فرانسه، انگلستان و آمریکا ایجاد گردید. همچنین در این مدت و در سال ۶–۱۹۷۵ میلادی بانک صادرات ایران در ردیف یکی از صد بانک برتر جهان قرار گرفت.
• مهندس مفرح در بانک از تشریفات بیهوده به تمام معنی بیزار بود. محل اقامت او خانه قدیمی‌ساز کوچکی در یکی از کوچه‌های فرعی خیابان کاخ تهران بود. هیات‌مدیره بانک در خفا برای او زمینی در نظر گرفتند و خانه آبرومندی بنا کردند که به پاس زحمات مهندس مفرح از طرف بانک به او واگذار کنند. اما وقتی مهندس مفرح متوجه این کار شد، دستور داد آن خانه را به قدیمی‌ترین کارمند بانک که فاقد خانه بود واگذار کنند. او همچنین هرگز موافقت نکرد که حقوق او از حقوق یک رییس شعبه تجاوز کند و هرگز نپذیرفت بانک برای شخص او اتومبیل مخصوص در نظر بگیرد.
• مهندس مفرح در سال ۱۳۵۶ از مدیریت کناره‌گیری کرد و مابقی عمر خود را در کنار خانواده‌اش گذراند.
• نامه مرحوم مهندس مفرح در پاسخ به پاداش هیات مدیره وقت بانک صادرات برای تقدیر از سالها تلاش نامبرده در هنگام خداحافظی از بانک، براستی یکی از اسناد تاریخی بزرگمردان پاک اقتصاد ایران و الگویی ستودنی برای مدیران محترم فعلی بانک‌هاست.

متن این نامه بدین شرح است: بهترین پاداشی که از خدمات ناقابل خود می‌برم ، این است که بانک صادرات ایران را پا برجا و رو به پیشرفت می‌بینم و از خاطره‌های روزگاران متمادی همکاری صمیمانه با هم قطاران شاد می‌شوم. چون فعالیتی ندارم و احتیاج به تحرک زیاد نیست از قبول اتومبیل (مرسدس بنز مدل ۱۹۷۴) معذورم. درباره حق خدمتی که مرقوم فرموده‌اید (به اینجانب) مادام العمر پرداخت خواهد شد، خواهشمندم حسابی تحت عنوان “حساب مددکاری” در بانک افتتاح و آن وجوه را مرتبا (علاوه بر تتمه هر وجهی که در زمان خدمت به این جانب تعلق گرفته ) به آن حساب واریز فرمایند به ترتیبی که حق برداشت از آن مشترکا با فرزند اینجانب آقای قاسم مفرح و رییس کارگزینی وقت بانک صادرات ایران باشد .

این حساب برای یاری رساندن به شاغلان و یا بازنشستگان و یا از کارافتادگان و یا خانواده های آنان است تا هر نوع و هر مبلغ که آن دو نفر صلاح بدانند اقدام فرمایند. در صورتیکه آیین نامه و مقرراتی لازم باشد همان دو نفر آقایان مسئول تهیه و تنظیم آن ماجرای آن هستند.
ازاین حسن توجه هیات مدیره سپاسگزارم.
سلامت و سعادت همگی و پیشرفت روزافزون بانک صادرات را همواره مسئلت دارم.

/پ