به آینده برجام خیلی خوشبین نیستم

قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلیس) به همراه آمریکا با موضوع درخواست از ایران برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ۳۰ رأی موافق، ۲ رای مخالف روسیه و چین و ۳ رای ممتنع هند، پاکستان و لیبی به تصویب شورای حکام رسید.

«محمدرضا غائبی» سرپرست نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران، ضمن محکومیت شدید این اقدام با انگیزه سیاسی و مغرضانه از سوی برخی از کشورهای عضو شورای حکام، مواضع ایران را در این خصوص گوشزد کرد.

متعاقب این اقدام ایران اعلام کرد به فعالیت تمامی دوربینهای فراپادمانی خاتمه خواهد داد. محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در این خصوص اعلام کرد: ما به فعالیت تعدادی از دوربین‌های فراپادمانی خاتمه دادیم، به فعالیت بقیه هم خاتمه خواهیم داد. تعداد این دوربین ها، ۱۷، ۱۸ عدد است.

در خصوص این موضوع گفتگویی با پروفسور «نادر انتصار» رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلاباما آمریکا انجام داده است که در ادامه می آید.

قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران صادر شد. ارزیابی شما از این قطعنامه چیست؟
قطعنامه اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران از نظر لحن و محتوا مشابه اقدام شورای حکام در سال ۲۰۱۹ علیه ایران بود. تنها روسیه و چین به قطعنامه اخیر رای منفی دادند و هند، پاکستان و لیبی رأی ممتنع دادند.

سایر اعضای شورای حکام، از جمله آفریقای جنوبی و ویتنام، در کنار ایالات متحده و سه کشور اتحادیه اروپا قرار گرفتند و به این قطعنامه رای مثبت دادند. به عبارت دیگر، این قطعنامه به راحتی از آستانه دو سوم رأی عبور کرد.

اگرچه این قطعنامه صرفاً از ایران خواسته بود که به خواسته های مدیر آژانس بین المللی انرژی اتمی عمل کند و تهدیدی برای ارسال پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل در این زمان نبود، اما با این وجود، سیاسی شدن روزافزون آژانس تحت رهبری رافائل گروسی آشکار شد.

برخی معتقد هستند که لحن این قطعنامه چندان تند نبود و واکنش ایران به آن نیز چندان شدید نبود و راه برای مذاکرات «برد-برد» هنوز باز مانده است. ارزیابی شما چیست؟
فکر نمی‌کنم ایران در موقعیتی باشد که از لحن نسبتاً ملایم جدیدترین اقدام شورای حکام خوشحال باشد. این واقعیت همچنان پابرجاست که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را به «عدم پایبندی» به برخی از تعهداتش بر اساس توافق‌نامه پادمانی آژانس متهم کرده است.

این نکته بسیار مهمی است که باید در نظر داشت زیرا اگر برجام احیا شود و ایالات متحده تصمیم به پیوستن مجدد به این توافق بگیرد، می‌تواند برای رسیدگی به این موضوع جلسه کمیسیون مشترک برجام را فراخواند.

در آن زمان، اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنان ایران را ناقض تعهدات پادمانی خود بداند، کمیسیون مشترک می‌تواند به حفظ تمامی تحریم‌ها رأی دهد. در این مورد، تنها چیزی که لازم است رای اکثریت کمیسیون مشترک برای حفظ تحریم ها تحت یک برجام احیا شده است.

ایالات متحده و سه کشور اروپایی به راحتی می توانند تحریم ها را حفظ کنند در حالی که ادعا می کنند همچنان به برجام پایبند هستند. به طور خلاصه، لحن قطعنامه آژانس نیست که بسیار مهم است بلکه این پیامدهای آن برای اجرای یک برجام احیا شده است.

نشست بعدی شورای حکام حدود سه ماه دیگر است. با توجه به قطعنامه فعلی آیا مذاکرات احیای برجام پیش از نشست آینده شورای حکام برگزار می شود و به نتیجه می رسد؟
پیش بینی اینکه در سه ماه آینده چه اتفاقی خواهد افتاد دشوار است. اما اگر دولت بایدن در مسیر بلاتکلیفی فعلی خود باقی بماند، به سختی می توان دید خوشبینانه ای در این مورد داشت.

این ارزیابی وجود دارد که دولت بایدن تا انتخابات میان دوره ای کنگره در خصوص برجام در حالت «بی تصمیمی» قرار دارد. چرا که ممکن است هر گونه توافق با ایران آثار منفی بر نتایج این انتخابات بگذارد. از سوی دیگر ارزیابی می شود که ایران نیز معتقد است تا ماه نوامبر باید صبر کرد تا وضعیت بایدن در ساختار داخلی آمریکا و احتمالا در انتخابات آینده ریاست جمهوری مشخص شود. چرا که این انتخابات تا حدی روشن کننده وضعیت آینده بایدن است. ارزیابی شما چیست؟

پس از انتخابات نوامبر کنگره، دولت بایدن به احتمال زیاد در موقعیت ضعیف تری نسبت به امروز خواهد بود. بسیاری از نظرسنجی‌های عمومی نشان می‌دهند که بایدن در همان موقعیتی قرار دارد که جیمی کارتر زمانی که دموکرات‌ها توسط جمهوری‌خواهان مغلوب شدند و در نهایت در یک انتخابات ریاست‌جمهوری نامتعارف ریاست جمهوری را از دست دادند، قرار داشت. به عبارت دیگر، ما با یک رئیس‌جمهور گرفتار ایالات متحده روبرو هستیم که در دریای عدم اطمینان در پیچ و خم است.

با توجه به روند کنونی تحولات آینده برجام را چگونه ارزیابی می کنید؟

من نسبت به آینده برجام خیلی خوشبین نیستم. زمانی که دونالد ترامپ از برجام خارج شد و انبوهی از تحریم‌های جدید علیه ایران را انباشته کرد، اساساً به کاربرد این توافق پایان داد.