بخشی از صادرات ایران مصداق «کلیه فروشی» است/ کرونا را به فرصت برای اقتصاد ایران تبدیل کنیم/ نفت، نقمت است تا نعمت

ایران در سالی که گذشت سال سختی را از لحاظ اقتصادی پشت سر گذاشت، سالی که با سیل شروع شد و کلی خسارت برجای گذاشته و میلیارد‌ها میلیارد تومان هزینه برای دولت در پی داشت و در پایان هم با شیوع اپیدمی کروناویروس به اتمام رسید و مشخص نیست تبعات آن چه حوادثی را برای اقتصاد ایران در سال ۹۹ در پی داشته باشد.

از سوی دیگر قیمت نفت هم در بازار‌های جهانی در پی تنش نفتی عربستان و روسیه به کمترین میزان خود رسیده است و بیم رسیدن قیمت نفت به ۲۰ دلار در هر بشکه را تقویت کرده است، اتفاقی که برای اقتصاد نفتی ایران خسارتی بزرگ بشمار می‌آید هرچند که برخی معتقدند باید از این فرصت استفاده کرد و با تقویت حوزه‌های دانش بنیان به جنگ تحریم‌ها رفت و اقتصاد کشور را ساخت.

در همین زمینه دکتر بهنام ملکی، اقتصاددان و استاد دانشگاه با بیان اینکه در سال ۹۸ زیر فشار تحریم‌های خارجی و نوعی هم تحریم‌های داخلی بودیم، گفت: عوامل خارجی که مشخص است نمی‌خواهند اقتصاد ایران یک اقتصاد پویا و توسعه یافته باشد، اما در داخل نیز متاسفانه از توان نیرو‌های داخلی کارآمد استفاده درستی نشد. قوانین و مقرراتی که برای پیشرفت اقتصادی برای آینده کشور نیاز داشتیم مانند قانون پاداش برای سوت زنی فساد، ضد رانت، مالیات بر سفته بازی، تصویب و اجرایی نشد.

اقتصاد ایران در سال ۹۸ کوچکتر شد

ملکی اضافه کرد: از طرف دیگر استراتژی کشور برای حمایت از تولید دانایی محور قوی نبوده و مجموعا اقتصاد ایران در سال ۹۸ کوچکتر شده و مردم شاهد دلالی و رانت جویی افراد نوسان گیر بودند که نقش انحصاری در کار‌ها داشتند. مردم روزگار سخت‌تری را نسبت به سال گذشته تجربه کردند. چرا باید ۱۸ هزار نفر در سال ۹۸ ارز دولتی گرفته و مشخص نشود چه اقداماتی را انجام داده اند؟ اگر کارت هوشمند فعال می‌شد، بسیاری از مشکلات قابل حل بود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر کارت هوشمند کالا‌های اساسی به مردم داده شده بود بسیاری از مشکلات حل شده بود، گفت: باید پایگاه داده‌های اقتصادی خانوارها فعال و سوابق پرونده اقتصادی مردم در بانک‌ها، گمرک و … در یکجا جمع می‌شد، تمام سوابق افراد مختلف بررسی شده و افراد ضعیف شناسایی می‌شدند و از طرف دیگر هم افرادی که درآمد زیادی داشته شناسایی شده و در تور مالیاتی قرار می‌گرفتند و از این راه کار‌های سفته بازانه شناسایی شده، ولی متاسفانه این اقدامات با نظر کارشناسی هم اجرایی نشد و افرادی که صدای بلندی داشته و رانت‌های کلانی داشتند نگذاشتند این قوانین تصویب و اجرایی شود.

ملکی با اشاره به تبعات اقتصادی کرونا در کشور گفت: آخرین مساله‌ای هم که اقتصاد ایران در سال ۹۸ با آن دست و پنجه نرم کرد، بحث ویروس کرونا بود که تا به این لحظه آسیب‌های زیادی را به اقتصاد ایران وارد کرده است. اما اگر بخواهیم آثار کرونا را بر اقتصاد ایران در سال ۹۹ ارزیابی کنیم، باید بگویم این ویروس می‌تواند به عنوان فرصت مطرح باشد. سال‌های سال زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک و تجارت و دولت الکترونیک در کشور مهیا نبود و به علت اینکه افرادی ذینفع برخی مسائل بوده حاضر نبودند دولت الکترونیک را در ایران به صورت تمام و کمال اجرایی کنند، اما الان کشور ناچارا به این سمت رفته است؛ به عنوان نمونه اگر فقط نظام آموزشی کشور الکترونیکی آموزش داده و دانش آموزان و دانشجویان به صورت الکترونیکی آموزش دیده و از آنان آزمون الکترونیکی گرفته و مانند کلاس حضوری برآیند خوبی حاصل شود موفقیتی برای کشور است. در حوزه‌های تجارت و بانکداری و مسایل دیگر هم همین موضوع صدق می‌کند. یکی از نکات مثبت سال ۹۸ این است که کشور در این سال بیشتر متکی به خود شده و به ظرفیت‌های داخلی بیشتر از گذشته توجه شد.

تهدید کرونا می‌تواند به عنوان فرصت در نظر گرفته شود

این استاد دانشگاه با بیان اینکه تهدید کرونا می‌تواند به عنوان فرصت در نظر گرفته شود، گفت: کرونا باعث شد مشاغل به صورت چابک‌تر در اشتغال حضور پیدا کرده و از حضور افراد زیادی به ویژه در مشاغل دولتی که بار مالی زیادی برای دولت دارد جلوگیری شود و این موضوع می‌تواند الگویی برای بحث کشورداری و توجه ویژه به تجارت و دولت الکترونیک در سال‌های آینده شود.

این اقتصاددان تصریح کرد: دنیا وارد پیک کرونا شده و اگر نظام اقتصادی ایران سریعتر خود را تطبیق داده و محصولاتی که نیاز امروز «جامعه جهانی کرونا زده» بود را تولید و صادر می‌کرد بخشی از نیاز‌های اقتصادی کشور جبران می‌شد. الان نمی‌دانیم کشف دارو‌های ضدکرونایی در کشور در حد تبلیغ بوده و یا به مراحل نهایی نزدیک شده است. کشور این ظرفیت را دارد که بلافاصله در تولید ماسک و مواد ضدعفونی کننده نیاز داخلی را تامین کرده و بخش از بازار بزرگ جهانی را برای خود کند. امروز فرصت استثنایی برای اقتصاد ایران است که از محصولات دانش بنیان حمایت ویژه‌ای کرده تا بخشی از بازار جهانی را بتواند در اختیار بگیرد.

ملکی در پاسخ به سوال خبرنگار اقتصاد ۲۴ مبنی بر اینکه آیا پایین آمدن قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار در ماه‌های آینده می‌تواند به اقتصاد ایران ضربه بزند، یا به علت تحریم‌های نفتی این ضربه زیاد نخواهد بود، گفت: یکی از مسائل اقتصادی کشور در طول سالیان گذشته، وابستگی شدید اقتصاد ایران به نفت است، اما این وابستگی به ناچار به علت تحریم‌ها کمتر شده است، اما در عین حال مشخص است که نفت ۲۴ دلار برای کشور نفتی فاجعه بوده و باید به عربستان و روسیه و کشور‌هایی که با تبانی‌های خود نفت را به این قیمت رسانده اند، نفرین فرستاد. یکی از کشور‌هایی که از این پایین آمدن آسیب خواهد دید، اقتصاد ایران است.

نفت همیشه برای اقتصاد ایران نقمت بوده تا نعمت

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: نفت همیشه برای اقتصاد ایران نقمت بوده تا نعمت و برای کشور‌های نفتی فروش نفت با این قیمت ۲۴ دلار فاجعه است. امیدواریم از ظرفیت‌های داخلی استفاده شود و اگر با اصلاح ساختار در اقتصاد کشور رانت حذف شود و از تولید و صادرات دانش پایه حمایت شده و از حجم زیاد تصدی گری‌های غیرضرور دولتی بپرهیزیم، اقتصاد ایران این ظرفیت را دارد که از نفت خود را جدا کند و امسال فرصتی ایده آل برای اقتصاد ایران است که این امر را اجرایی کند.

ملکی باز هم بر اصلاح ساختار اقتصادی کشور تاکید کرد و گفت: باید بودجه‌های اضافی و غیر مولد حذف شده و با کاهش هزینه‌ها و تصدی گری‌های دولت از بخش خصوص مولد و تخصص گرا حمایت کند. بخش خصوصی نیز باید بر اساس تخصص و شفافیت شکل گیرد نه انحصار‌های خصولتی. ۴۱ سال شعار حمایت از بخش خصوصی را داده و آن را عملیاتی نکرده‌ایم اما امیدوارم امسال که قیمت نفت به حداقل خود رسیده است این کار را به صورت ناچاری انجام دهیم.

بخشی از صادرات ایران مصداق «کلیه فروشی» است

وی افزود: اگر اقتصاد ایران به سمت دانش پایه شدن پیش برود، دیگر هیچ کشوری نمی‌تواند ما را تحریم کند، زیرا مغز انسان تحریم ناپذیر است و اگر سازمان دهی قوی در این موضوع داشتیم باید تا به امروز واکسن ضدکرونا را کشف می‌کردیم. اگر فراخوان‌های درستی داده بودیم و از ظرفیت‌های نخبه‌های داخلی و خارجی استفاده می‌کردیم و بودجه خوبی برای این امر تخصیص می‌دادیم چه بسا ایران تا به امروز این واکسن را کشف کرده بود. در دنیا اگر کشوری بتواند این واکسن را کشف کند اقتصاد دانش پایه‌ای را تاسیس کرده که ده‌ها سال جلوتر از کشور‌های دیگر قرار گرفته است.

این اقتصاددان در پایان خاطرنشان کرد: متاسفانه بخشی از صادرات ایران به کشور‌های دیگر مضر بوده و از آن تعبیر «کلیه فروشی» کرده ام، مانند صادرات خاک، سنگ و کلوخ که نباید تشویق شوند و امروز از روی ناچاری این نوع کالا‌ها صادرات شوند. اگر به سمت مسائل اصلی نرویم و اقتصاد ایران مانند سال‌های گذشته به دنبال حاشیه باشد نمی‌توانیم مشکلی از اقتصاد را حل کنیم.