اَبَربحران کم آبی؛ حکمرانی ملّی یا فدرالیسم آب و توسعه؟!! کدام یک؟!!

💚به نام خداوند شمشیر و تیغ
که باران آتش درآرد ز میغ

“ابربحران کم آبی”

حاکمیت ملی یا فدرالیسم؟!!

✍️دکتر سیدیعقوب موسوی
متخصص بیوانرژی و فیزیولوژیست گیاهان زراعی

چکیده:
اقتصاددان: دکتر سیدیعقوب موسوی متخصص و از مدیران باسابقه کشاورزی کشور معتقد است:
امروزه مشکل کمبود و سوءمدیریت آب در مملکت ما از مشکل به بحران و ابربحران تبدیل شده است و چون مدیریت تولید و نگهداری، توزیع و مصرف آن در طبیعت و نظام دولتی در مراکز متعددی است و نقش مردم و رسانه ها در مدیریت آن موثر است ضرورت یک بازنگری در نگاه به آب از دیدگاه های زیست محیطی، هیدرولوژی، اکولوژی، اقتصاد و صنعت و انرژی و کشاورزی و شرب و گردشگری و تفریحی،اجتماعی، سیاسی و حتی امنیتی به شدت احساس شده و برنامه مدیریت کلان آب در کشور متناسب با تغییرات اقلیمی حتما بایستی مورد بازنگری اساسی و تجدید نظر قرار گیرد و اتفاقات اخیر تلنگر و هشدار جدی به مسئولان بود که تمام انرژی خود را در همبستگی و یکپارچگی ملی برای گذر این ابربحران در کوتاه مدت و برنامه ریزی اساسی برای میان مدت و بلندمدت سرزمین مادری به کار بندند. امروزه یک اجماع ملی با نگرش آمایش سرزمینی نسخه و درمان کار است.

💔من آن گاه از مدیریت کلان کشور دلشکسته و رنجور و ناامید شدم که با هزاران امید چشم بر صفحه ای دوخته بودم که مناظرات تلویزیونی کاندیداهای محترم ریاست جمهوری را می دیدم و منتظر بودم تا ضمن تشریح بزرگترین مشکلات کشور راهکارهای عملیاتی خود را با بیان جزئیات و اعلام افراد مورد نظری که قرار است در کابینه آن سیاست ها را به برنامه تبدیل و در جغرافیای ایران و گاه جهان( در سیاست خارجی و تجارت بین المللی) عملیاتی نمایند و با توجه به شناخت نسبی خودم و بیش از سه دهه تجربه و کار در دولت به این نتیجه برسم که کدامیک می تواند کشور را از این مشکلات امروز و دیروز و حتماً فردا برهاند، ولی متاسفانه سطح مباحث را که دیدم به این نتیجه تلخ رسیدم که برخی از آنان برای مسائل دیگری به این عرصه پا گذاشته اند، برخی دیگر هم اصلا مباحثشان در سطح اداره یک شهرستان هم نبود چه برسد به مدیریت کلان و توسعه کشور و بقیه هم مسائلی را که طرح کرده بودند یا حمله به دیگری بود یا دفاع از خود و مسائل و مشکلات و ابربحران های کشور اصلاً در اولویت قرار نگرفت. یکی خودش را صدای اعتراض جامعه دانست و پیامی داد که از من حمایت کنید و قهر مخاطبانش نشان داد که آن مخاطبان با این حرف های تکراری قبلی ها دیگر پای صندوق نمی آیند و نیامدند، دیگری هم آمده بود یقه بگیرد که خشم من و پسرم را در آورد و بسیار منأسف شدیم که این عرصه را با جای دیگر اشتباه گرفتند. برخی هم سوال شخصی از مدرک و دانشگاه و… کردند برخی هم با بزرگواری پاسخ نداده و به مباحث پرداختند. اما با همه احترامی که برای همه کاندیداهای محترم دارم مواردی که مطرح گردید به جز مواردی مانند فقر مطلق و بی عدالتی منطقه ای و فساد و بورس؛ مشکلات بزرگ ایران امروز را در بر نمی گرفت.
آنان به شکآف عمیق مردم و حاکمیت که نهایتاً نیز به قهر بیش از نیمی از آنان با صندوق آراء انجامید و علت این ظن و گمان مردم از مسئولان نپرداختند، آنان به اعتراضات مردم و شکاف بین نسلی نپرداختند، آنان به ابربحران آب نپرداختند، آنان به ابربحران تورم نپرداختند، آنان به بحران تحریم و چگونگی تبادلات و تعاملات اقتصادی و سیاسی ما با جهان نپرداختند، آنان به صندوق های بازنشستگی نپرداختند، آنان به تبعیض اجتماعی و بیکاری نسل جوان و رشد اقتصادی منفی نپرداختند،آنان به مشکلات معیشت حقوق بگیران و بازنشستگان نپرداختند،آنان به خسارات جانی و مالی وحشتناک کرونا نپرداختند، تمام آنچه گفتند و بحث کردند اولویت دهم امروز جامعه ایران هم نبود و همه بر سر پرداخت یارانه ها و توزیع پول بین اجتماع مسابقه گذاشته بودند.
وقتی از خود پرسیدم آیا تمامی کاندیداهای محترم ریاست جمهوری که همگی سال ها در بدنه حاکمیت مدیر ارشد بوده و هستند اطلاعاتشان از وضعیت یا اولویت های کشور همین است یا نمی خواهند خود را وارد گودال چالشی کنند که نتوانند راه برون رفت بیابند و نسخه درمانی بپیچند و از آن سربلند و پیروزمند برآیند، خیلی بیشتر غصه خوردم چرا که راجع به ابر بحران های زیست محیطی، هویتی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران سیاست زده ۱۴۰۰ و بهره وری پایین عوامل تولید در اقتصاد ملی و رشد عظیم نقدینگی در اقتصاد نه چیزی گفتند و چاره جویی کردند و نه به پیروی از آن راهکار و مانیفستی هم ارائه نکردند.، تازه اکثر پیشنهادهایشان هم مستقیماً با رشد نقدینگی و افزایش تورم همراه بود و پاشش پول به جای سرمایه گذاری و افزایش تولید و اشتغال و کارآفرینی و رفع موانع تولید و کاهش واردات و افزایش صادرات و تقویت تراز بازرگانی کشور بود و البته این حاصل خرد جمعی اطرافیان آن کاندیداهای محترم بوده است که شوربختانه باید اعتراف کنم که از همه شما کاندیداهای محترم و اتاق های فکر و مشاورانتان کاملاً ناامید شدم و معتقدم اگر در ادامه رییس جمهور منتخب بخواهد با چنین مشاورانی کار را ادامه بدهد همان طور که آقای مهندس مسعود خوانساری رییس فهیم اتاق بازرگانی تهران گفته اند رکورد جدید تورم در راه است و بر اساس ذهنیات دکتر حسین راغفر عزیز بغض این اجتماع در قالب عصیان خودکشی و مهاجرت باز هم به اشکال بدتری می شکند و بر طبق گفته های دکتر فرشاد مومنی فهیم شاخص فلاکت و ضریب جینی ما باز هم وضعیتش وخیم تر می شود و من تصور می کنم کشور باید سال ها پیش در برنامه هایش اولویت ها را شناسایی و دسته بندی می کرد. می دانم الان روسا و اعضای دخیل در تهیه برنامه ها هم در سازمان های برنامه و بودجه و هم در کمیسیون های برنامه و بودجه دولت ها و محاسبات مجالس همه ی این سال ها رگ گردنشان باد می کند و دوست دارند خرخره مرا بجوند و بپرسند که وقتی ما برنامه های پنجساله و بودجه سنواتی می نوشتیم شما کجا بودید؟! و من بی درنگ پاسخ می دهم موجودیت امروز ایران حاصل همان برنامه هایی است که شما نوشتید و آن مجالس تصویب و بر آن نظارت کرده اند که امروز تالاب ها از جازموریان گرفته تا گاوخونی همه خشکیده و گاومیش ها در هورالعظیم جان داده اند!!!

در این مورد می توانم یک ماه پشت سر هم حرف بزنم و حرف هایم تمام نشود روزگاری به اتاق فرمان ملی معتقد بودم و فکر می کردم یک دیدگاه ملی حاکمیتی بهتر می تواند منابع معدنی، سوخت های فسیلی، کشاورزی، آب و انرژی و امثالهم را مدیریت کند و با نگاه کلان ملی بهتر می تواند کشور را اداره کند و هنوز هم فکر می کنم در جهان اول همین طور است و هرگاه مباحث ایالتی و فدرالیسمی پیش می آمد نگران مباحث دیگری بودم که مبادا یکپارچگی کشور تهدید شود و من هم که لُر بختیاری و وطن پرست بودم عمیقاً نگران این اشتقاق می شدم؛ چرا که از اصلاندوز اردبیل تا سلیمان آقول و قوش کندی آذربایجان در شمال غربی تا دوست محمد و راسک سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی و شمال و جنوب و شرق و غرب و مرکز کشور پاره ی تن من بوده و هستند و تصورم این بود که فدرالیسم منطقه ای خطری برای تمامیت ارضی آینده ایران است، ولی وقتی می بینیم دست بشر بر سینه آمایش سرزمین چنگ می زند و سیاست های غلط در حکمرانی منابع آب و انرژی با اصول آمایش سرزمینی و زیست محیطی انطباق و همخوانی ندارد و توسعه صنایع دقیقا در مناطقی صورت می پذیرد که کمترین بارش و میزان تجمع آب در آن است و برای بینا کردن یک نفر باید پنج نفر دیگر را نابینا کرد و آب را سربالا برد و هزینه انتقال و پمپاژ از پول نفت همان استان زیر دست به آن استان های بالادست تأمین نمود؛ با خودم می اندیشم که چرا منابع نفت ما یک جای دیگر است و پتروشیمی های ما در جاهای دیگر ؟!! چرا صنایع آب بر ما می رود توی دل کویر ولی سیستان و بلوچستان و چسبیده به آب های آزاد از نکبت عدم سرمایه گذاری وارد قاچاق مواد مخدر و سوخت می شود؟!! فکر می کنم علت اصلی مصیبت ایران امروز، دخالت آدم های یک جانبه نگر در سیاست گذاری های کلان توسعه است نه دخالت یک مغز متفکر که کلیّت کشور را یکپارچه بداند و برای آن تصمیم بگیرد.
همین اصفهان با آن سابقه تاریخی و فرهنگی و هنری و علمی و جایی که پایتخت ایران بوده و در همین عصر خودمان شخصیت های بسیار بزرگی در کشور داشته و شهیدان عالی مقامی همچون حسین خرازی و محمدابراهیم همت و خیل عظیمی از جوانان را نثار حفظ تمامیت کشور کرده است و کانون هنر ایران و زادگاه جلیل شهناز و تاج اصفهانی وحسن کسایی و سید محمود محمودی خوانساری و بسیاری از هنرمندان دیگر ایران زمین است؛ حالا باید سپری بگیرد تا از خود دفاع کند.

توصیه به مسئولان و دلسوزان و موثران بر افکار عمومی و فضای اجتماعی:

در این روزهایی که مباحث فعلی در فضای مجازی کشور بیشتر جنبه احساسی دارند؛ من سیبل انتقاداتم بیشتر کسانی هستند که اولا منافع زیست محیطی و ملی ما را فدای منافع منطقه ای می کنند و به آنان توصیه می کنم این سرمایه گذاری ها را به کانون های امکانات ببرید ما سواحل زیادی در کشور داریم که آب نامحدود دارند و اتفاقاً در استان های محروم ما قرار دارند و تجربه خرمشهر و آبادان هم نشان داد که ما اگر در مرزها جمعیت داشته باشیم تهدیدهای بیرونی کمتر به تمامیت ارضی ما آسیب می زند.
با مرور دخالت آدم ها در بدنه وزارتخانه های مهم مانند نیرو، جهادکشاورزی و سازمان محیط زیست و تصمیمات غیرکارشناسی و دستکاری بسیار بسیار بد در طبیعت به همه چیز خسارت می زنیم و حتی هزینه سرمایه گذاری در همان جایی که آب را سربالا برده ایم؛ را نیز افزایش داده ایم.
امروز ایران بیش از همیشه نیاز به همدلی و حفظ وحدت ملی دارد آرزو دارم تا خیلی خیلی دیر نشده به فوریت اقدامات اولیه و جبرانی را برای تامین آب پایین دست معمول و همچنین برای سد گتوند هم فکر اساسی بشود.
در بودجه های کشور هم بخش های کم اهمیت کاهش و حتی حذف شده و به این امر مهم و همچنین واکسیناسیون عمومی کشور به هر قیمت به فوریت اختصاص یابد.
من خیلی خیلی خیلی نگران کشور و مردم و سرزمین و آدم ها و موجودات زنده و رودخانه ها و قنوات و چشمه های آن هستم. کشور کم آبی هستیم ولی مشکل ما کم آبی نیست مشکل ما مدیریت آدم هایی است که سر جای خودشان نیستند.مردم ایران فهیم و صبور هستند لازم است پیام های عمومی دعوت به آرامش هم از طرف حاکمیت و هم توسط افراد صاحب نفوذ در جامعه صادر شود.
من روی انتقادم با کسانی است که بدون مطالعه سرزمین ایران را به این روز انداخته اند و اگر حاکمیت سریعا اقدام موثری نکند خدا می داند چه بلایی سر کشور بیاید، چون اتاق فکر بیرون از کشور سرمایه گذاری عظیمی برای ایجاد ناامنی در کشور کرده است و شواهد هم نشان می دهد که تا چه حد در این کار جدی است.
مدیران مربوطه سریعاً باید راه حل های فوری اتخاذ نموده و بزرگان و صاحب نفوذان هم در کنار دعوت عمومی مردم به آرامش، سعی در مدیریت فضای اجتماعی نمایند و از نشر هرگونه اقدامات تحریک آمیز بپرهیزند و این اتفاقات ناگوار و تلخ این روزها باید سرمشقی برای تصمیم گیران کلان کشور باشد که به هیچ وجه منافع کشور و تعادل محیط زیست و مردم و سایر موجودات زنده و اقلیم را با برنامه های موقتی و ایجاد ناپایداری در اکوسیستم بر هم نزنند.
اتاق فکر دولت بعدی همین حالا باید تحلیلی از اوضاع اجتماعی امنیتی سیاسی اقتصادی کشور داشته باشد و امیدوارم رییس جمهور منتخب به هیچ وجه من الوجوه سرنوشت آب و نان مردم یعنی وزارت نیرو و جهاد کشاورزی را به آدم های نااهل نسپارد و برای این دو وزارت مهم افرادی با نگاه آمایش سرزمینی و کاربلد بسپارد هر دو وزارتخانه از نظر مدیریت فنی خیلی به هم شبیه بوده و از بی تجربگی و عدم استقلال در تصمیم گیری رنج می برند.
عدم مدیریت سریع این مسائل خسارات سنگینی به کشور وارد خواهد ساخت و من برای آن روز خیلی خیلی خیلی نگرانم!!!!!