الزامات توسعه گیاهان دارویی؛ از بومی گرایی تا علمی بودن

کهگیلویه و بویراحمد با بیش از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی از مجموع ۲ هزار گونه گیاهی موجود در ایران ، یکی از مهمترین استان های کشور از این نظر است و می توان نام باغ گیاه شناسی ایران را بر آن گذاشت.

این استان دارای ۴۶ گونه گیاهی بومی و سه گیاه دارویی کمیاب دنیا شامل باریجه، آنغوزه و گزانگبین است که به وفور در ارتفاعات این استان یافت می‌شود.

یکی از صادرات عمده استان کهگیلویه و بویراحمد صادرات فرآورده های گیاهان دارویی است و مهمترین واحدهای صنعتی فعال استان کارخانه های مربوط به فرآوری گیاهان دارویی است.

صاحبنظران معتقدند سرمایه گذاری در زمین کشت، فناوری و صادرات محصولات گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد توجیه اقتصادی دارد و این استان می تواند از صادرکنندگان عمده این گونه محصولات شوند.

چرا گیاهان دارویی؟

رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه یاسوج با تاکید بر ضرورت استفاده بهینه از ظرفیت های بالقوه طبیعی و خدادادی برای توسعه و رونق اقتصادی و اشتغال در این استان گفت: ۴۰ درصد از گونه های گیاهی موجود در کشور مربوط به کهگیلویه و بویراحمد است.

عزیزالله جعفری ابراز داشت: ۲۸ درصد از مجموع هفت هزار و ۵۰۰ انواع گونه گیاهان در کشور نیز در این استان رویش می کند.

وی با بیان اینکه از مجموع ۲ هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی در این استان ۴۷۰ گونه آن دارویی است، افزود: از هر پنج گونه گیاهی در کهگیلویه و بویراحمد یک گونه آن کاربرد دارویی دارد.

جعفری عنوان کرد: در حالی که مساحت اروپا ۳۳۰  برابر کهگیلویه و بویراحمد است، اما این استان معادل ۲۵ درصد گونه های گیاهان اروپایی را دارد که نمونه ای از استعدادهای آن در این زمینه است.

وی بیان کرد: کهگیلویه و بویراحمد ۲ هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی، ۱۸۰ گونه درختی و درختچه ای دارد و از این رو می توان به آن باغ گیاه شناسی ایران یا استان همیشه بهار گفت.

بر اساس این ظرفیت ها و امیدواری های این صنعت در کهگیلویه و بویراحمد تدوین سند جامع توسعه گیاهان دارویی در استان در دستور کار دستگاه های اجرایی با مدیریت استانداری قرار گرفته است. اما پرسش مهم این است که الزامات تدوین این سند چیست؟ مسئولان و کارشناسان در این زمینه چه می گویند؟

سند توسعه گیاهان دارویی با رویکرد بومی

تدوین سند گیاهان دارویی بی سابقه در جهان و ایران نیست اما بومی بودن و خاص بودن آن با توجه به ویژگی های اقتصادی، اجتماعی، جغرافیایی، علمی و فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

معاون اقتصادی استاندار کهگیلویه و بویراحمد در این زمینه گفت: سند کشت گیاهان دارویی بر اساس ظرفیت ها، نیازها و چالش های بومی این استان تهیه می شود.

جعفر گوهرگانی افزود: بخش زیادی از این سند تهیه شده اما هنوز کاستی هایی در نسخه نهایی آن وجود دارد که پس از تدوین نهایی برای اجرا به دستگاه های اجرایی ابلاغ خواهد شد.

وی بیان کرد: برای جامعیت سند گیاهان دارویی استان باید کاستی های موجود مانند چگونگی مشارکت بخش خصوصی در تدوین نهایی آن برطرف شود.

گوهرگانی اظهار داشت: در این سند همه ظرفیت ها برای مشارکت بخش خصوصی، محققان، پژوهشگران و فعالان اقتصادی لحاظ شده است.

وی با اشاره به شرایط اقلیمی کهگیلویه و بویراحمد، بیان کرد: بیشتر تسهیلات روستایی و عشایری پرداخت شده در استان برای کشت گیاهان دارویی هزینه شده است.

معاون اقتصادی استاندار کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: اجازه کشت گیاهان دارویی در استان باید براساس سند توسعه انجام شود و میزان استحصال و خریداران این محصولات نیز باید مشخص شود.

آماده سازی زیرساخت های علمی توسعه گیاهان دارویی

رئیس دانشگاه یاسوج گفت: این دانشگاه برای راه اندازی پژوهشکده گیاهان دارویی و ایجاد باغ گیاه شناسی به وسعت ۵۰ هکتار از یک هزار گونه گیاهی آماده همکاری است.

احمد عریان افزود: ایجاد موزه تاریخ طبیعی به متراژ سه هزار متر مربع در طول اجرای برنامه های سند توسعه گیاهان دارویی الزامی است.

رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه یاسوج گفت: ۳۵ دستگاه در تهیه بومی سازی سند گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد مشارکت دارند.

عزیزالله جعفری افزود: تلاش می شود با بومی سازی سند دارویی کشور، آن را به عنوان مبنای تدوین نهایی سند توسعه گیاهان دارویی استان قرار داد.

پیش از این برخی زیرساخت های علمی توسعه گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد آماده شده است که از آن جمله می توان به افتتاح پژوهشکده گیاهان دارویی در دانشگاه یاسوج و کلنگ زنی باغ گیاه شناسی در این استان اشاره کرد.

تیرماه امسال با حضور قائم مقام  وزیر علوم و ریاست دانشگاه دولتی یاسوج، مدیرکل منابع طبیعی استان اولین باغ گیاه شناسی کهگیلویه و بویراحمد در زمینی به مساحت ۹۳۰ هکتار کلنگ زنی شد.

ایجاد پژوهشکده گیاهان دارویی و اسانس دار دانشگاه یاسوج در سال ۱۳۸۸ به تصویب کمیته پژوهشی شورای گسترش آموزش عالی رسید.

هم اکنون مدیریت این پژوهشکده بر عهده عزیزالله جعفری از کارشناسان شناخته شده گیاهان دارویی و  استاد دانشگاه یاسوج است.

تنها جایزه علمی خاص کهگیلویه و بویراحمد در حوزه گیاهان دارویی است

جایزه علمی امیدبیگی تنها جایزه علمی خاص کهگیلویه و بویراحمد است که توسط بنیاد نخبگان استان و در حوزه گیاهان دارویی پیش بینی شده است.

رئیس بنیاد نخبگان کهگیلویه و بویراحمد گفت: جایزه علمی و بورس تحصیلی پروفسور رضا امیدبیگی ویژه پژوهشگران حوزه گیاهان دارویی است که ثبت نام برای دریافت آن آغاز شده است.

حمدالله اکوانی اظهار داشت: به منظور پاسداشت مقام علمی شخصیت‌های اثرگذار در کشور جایزه‌های علمی متناسب با رشته‌های تخصصی به صاحبان استعداد برتر اعطا می‌شود.

وی با اشاره به اینکه این جایزه با همکاری شرکت دارویی زردبند و مجمع خیران نخبه‌پرور فارس طراحی شده است، افزود: این جایزه به فعالان حوزه گیاهان دارویی داده می شود.

اکوانی بیان کرد: به منظور تکریم و الگوسازی از نخبگان، شخصیت های علمی و افراد صاحب نام و همچنین ایجاد روحیه تلاش و خودباوری در میان دانشجویان، اساتید و فرهیختگان، این جایزه به صاحبان استعداد برتر در حوزه گیاهان دارویی اعطا می شود.

رئیس بنیاد نخبگان کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: این جایزه در سال جاری به برگزیدگان از میان مخترعان یا دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه‌های کهگیلویه و بویراحمد و  فارس و یا متولدین این ۲ استان شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های سراسر کشور که دارای پژوهش‌های کاربردی در زمینه گیاهان دارویی هستند، داده می شود.

رضا امیدبیگی از بنیانگذاران شرکت دارویی زردبند است که عمر خود را صرف کسب فناوری‌های مرتبط با حوزه گیاهان دارویی و نشر این علم کرد.

بخش خصوصی، موتور توسعه گیاهان دارویی

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی یاسوج گفت: مشارکت بیشتر بخش خصوصی در فرآیند نهایی تدوین سند گیاهان دارویی استان گنجانده شود.

جبار کیانی پور افزود: باید در سرفصل های مشخص چگونگی حضور تولیدکنندگان، صادرکنندگان و انجمن های مربوط به گیاهان دارویی در تدوین نهایی سند گیاهان دارویی استان مشخص شود.

وی اظهار داشت: بخش خصوصی می تواند موتور محرکه این صنعت در آینده شود و از هم اکنون شرایط را برای ورود و توسعه بخش خصوصی در بحث گیاهان دارویی فراهم کرد.

کهگیلویه و بویراحمد با بیش از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی از مجموع ۲ هزار گونه گیاهی موجود در ایران ، یکی از مهمترین استان های کشور از این نظر است و به نظر می رسد اجماعی در بین مسئولان کشوری، استانی و مجامع علمی و اقتصادی برای حرکت به سمت این صنعت مهم فراهم شده است.

سند بومی توسعه گیاهان دارویی به مثابه نقشه راهی است که تدوین کارشناسانه آن می تواند گام نخستین اما مهم حرکت در این مسیر باشد.