ارتقای فرهنگ مطالعه از شعار تا واقعیت

در کشورهای توسعه یافته علاوه بر وجود این بستر، مردم نیز طالب کتاب و مطالعه هستند و به نوعی این موضوع تبدیل به فرهنگی شده که از ابتدای دوران مدرسه در کودکان نمود پیدا می‌کند. دراین میان آمارهای ارائه شده از میزان سرانه مطالعه در کشورها نشان دهنده میزان توجه و کتابخوان بودن ملتها نیز محسوب می شود.

در آخرین آمارگیری‌های انجام‌شده در سال ۲۰۲۰، مردم کشور‌های هندوستان، تایلند، چین، فیلیپین، مصر، چک، سوئد، فرانسه، مجارستان و عربستان‌سعودی به‌واسطه ساعات مطالعه در لیست کتابخوان‌ترین کشور‌ها قرار گرفتند.

همان‌طور که گفته شد کشور هندوستان در آمار اعلام‌شده بالاترین سرانه مطالعه را داشته است و به‌طور متوسط مردم این کشور ۱۰ساعت و ۴۲دقیقه در هفته مطالعه می‌کنند که این زمان تنها محدود به خواندن کتاب‌های چاپی نمی‌شود و همچنین ممکن است وقت آنان برای خواندن آنلاین یا کتاب‌های الکترونیکی صرف شود. کشور تایلند دومین کشور با بالاترین میزان مطالعه است. در این کشور مردم به‌طور میانگین ۹ساعت و ۲۴دقیقه برای مطالعه زمان می‌گذارند که از این زمان تنها ۲۸دقیقه صرف خواندن کتاب‌های چاپی می‌شود. کشور چین با هشت‌ساعت مطالعه در هفته در جایگاه سوم بالاترین سرانه مطالعه کشور‌ها قرار گرفته است. گفته می‌شود بیشتر دانشجویان در این کشور مطالعه آزاد را نوعی سرگرمی می‌دانند.

سرانه مطالعه درایران ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه

  به گزارش اقتصاددان به نقل از پیام شهر،    درهمین حال، مرکز ملی آمار در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد ه است؛ سرانه مطالعه هر فرد ۱۵ ساله و بیشتر باسواد کشور در سال ۱۳۹۹ برابر ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه در روز بوده است.

برپایه نتایج به دست آمده در سال ١٣٩٩، سرانه مطالعه افراد ۱۵ ساله و بیشتر در ماه به‌طور متوسط هشت ساعت و ١٨ دقیقه برآورد شد که به عبارت دیگر ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه در روز بوده است. از این مقدار ۶ ساعت و ٣٢ دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیردرسی، یک ساعت و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه روزنامه و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه نشریات بوده است.

به هرحال میزان سرانه مطالعه کشور ما در مقایسه با کشورهایی که در بالا ذکر شد بسیار پایین تر است. البته دربین این آمار که مرکز آمار کشور اعلام کرده است، استان قزوین در رتبه سوم سرانه مطالعه قرار گرفته است و این نشان می دهد که استان قزوین وضعیت خوبی در بین سایراستانهای کشور دارد.

قزوین جایگاه  سوم سرانه مطالعه درکشور را دارد

فاطمه محمدبیگی مدیرکل کتابخانه های عمومی استان قزوین  با بیان آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران درخصوص سرانه مطالعه می گوید:  سرانه مطالعه هر فرد باسواد ۱۵ ساله و بیشتر کشور در سال ۱۳۹۹ برابر ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه در روز بوده است؛ براین اساس  به‌طور کلی۹/۶۲ درصد افراد با سواد ١۵ ساله و بیشتر در سال ١٣٩٩ یک نوع مطالعه غیردرسی اعم از کتاب غیردرسی، روزنامه یا نشریه داشته‌اند.

وی ادامه می دهد: طبق آمار همچنین ۵/۵۴ درصد از افراد باسواد ۱۵ ساله و بیشتر، در یک سال قبل از آمارگیری، مطالعه کتاب غیر درسی اعم از چاپی یا الکترونیکی داشته‌اند و ۴/۲۲ درصد از افراد مذکور در ماه قبل از آمارگیری، روزنامه اعم از چاپی یا الکترونیکی مطالعه کرده‌اند.

به گفته محمدبیگی، همچنین از ۶ ساعت و ۳۲ دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیردرسی در ماه، دو ساعت و ٣٢ دقیقه سرانه مطالعه قرآن و ادعیه و چهار ساعت سرانه مطالعه سایر کتب غیردرسی بوده است.

وی در خصوص وضعیت سرانه مطالعه در استان قزوین می گوید: استان‌های یزد با ١۵ ساعت و ۱۶ دقیقه،  قم با ۱۵ ساعت و ١٢ دقیقه و قزوین با ١٢ساعت و ۵۸ دقیقه در ماه بیشترین میزان سرانه مطالعه در میان استانهای کشور را داشته اند.

محمد بیگی درادامه با اشاره به نتایج آمارگیری خاطرنشان می کند: اولویت مطالعه افراد به ترتیب مطالعه قرآن و ادعیه، رمان و داستان‌های کوتاه بزرگسالان، روانشناسی و تربیتی و موضوعات دینی (به‌جز ادعیه و قرآن) بوده است.

 وی در پاسخ به این سوال که آیا این آمار از وضعیت سرانه مطالعه دراستان نشانه خوبی  است می افزاید: شهر و استان قزوین مردمی اهل مطالعه دارد؛ چراکه این استان عالم پرور بوده و بزرگان زیادی را درخود پرورش داده است.

 این مسئول ادامه می دهد: آمار ارایه شده برای استان قابل قبول و خوب است اما باید درخصوص ارتقای فرهنگ مطالعه تلاشهای بیشتری صورت گیرد.

وی با بیان اینکه استان قزوین دانشگاهی بوده و دانشجویان زیادی دارد می گوید: لازم  است تا بحث مطالعه دراین استان پر رنگ تر باشد و این آمار در سالهای آتی افزایش یابد.

محمد بیگی در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا فضای مجازی می تواند میزان مطالعه مردم به کتاب را تحت الشعاع قرار دهد؟ می گوید: فضای مجازی و اطلاعات آن هیچ گاه جای کتاب را پر نخواهد کرد؛ بلکه در معرفی منابع می تواند تسهیل گر باشد.

وجود ۴۲ هزار عضو در کتابخانه های عمومی استان

وی ادامه می دهد: فضای مجازی و مطالعه کتاب درکنار هم می تواند مفید باشد؛ چراکه ارتقای آگاهی و دانایی و بالندگی با مطالعه منابع صوتی و الکترونیکی نیزامکان پذیر است.

محمدبیگی در ادامه به تعداد اعضای کتابخانه های عمومی استان اشاره می کند ومی افزاید: درحال حاضر ۴۲ هزار نفر در ۳۷ باب کتابخانه نهادی و ۲۱ کتابخانه مشارکتی عضو هستند که این آمار ممکن است متغیر باشد.

مدیرکل کتابخانه های عمومی استان، به استفاده از ظرفیت‌های قانونی ماده ۱۷۲ به جهت توسعه کتابخانه‌ها اشاره می کند و می گوید: این اداره کل در راستای دسترسی سریع، آسان و عادلانه‌ یکایک مردم استان به منابع اطلاعاتی و افزایش سرانه‌ کتابخانه‌ای در تمامی مناطق استان، اقدام به پیگیری‌های گوناگون و استفاده از ظرفیت‌های قانونی موجود از جمله اجرایی‌سازی ظرفیت قانونی ماده ۱۷۲ ویژه معافیت‌های مالیاتی در راستای خدمات اجتماعی و فرهنگی کرده است.

 محمدبیگی با اشاره روند اجرایی‌سازی ماده ۱۷۲خاطرنشان می کند: با توجه به تاثیر حوزه صنعت و خاصه شرکت‌ها در رشد و توسعه فرهنگ، به دنبال استفاده از ظرفیت‌های قانونی حمایت شرکت‌ها و واحدهای تولیدی از کتابخانه‌ها؛ مطابق ظرفیت ماده ۱۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم بودیم که در این ماده قانونی، امکان کسر از مالیات عملکرد آن دسته از مودیانی که مبالغی را به حساب‌های تعیین شده جهت تعمیر، تجهیز، احداث و تکمیل کتابخانه‌ها و سایر مراکز فرهنگی می کنند، مهیا شده است.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قزوین به مجموعه اقدامات منجر به اجرایی سازی این معافیت‌های مالیاتی اشاره و بیان می‌کند: در این راستا ضمن رایزنی‌های گسترده با مجموعه‌های مرتبط استانی مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، سازمان امور مالیاتی و اداره دارایی، نتیجه مساعدت مجموعه‌های فوق به کلیه ادارات کتابخانه‌ها در شهرستان جهت پیگیری‌های لازم و تعامل با فرمانداری‌ها و روسای اداره مالیات ارسال شد که خوشبختانه در سه شهرستان بوئین زهرا، البرز و آبیک این روند به اجرا رسیده است و اقدامات گسترده برای تداوم این روند انجام می‌شود.

ضرورت توجه شهرداری ها به پرداخت نیم درصد از درآمد به امور کتابخانه ها

 وی درادامه درخصوص وضعیت پرداخت سهم نیم درصدی از درآمد شهرداری‌ها به کتابخانه های عمومی می گوید: در استان شهرداری‌های معلم کلایه با ۱۸ درصد، تاکستان با ۱۳ درصد، ارداق با ۱۲ درصد و خرمدشت با ۱۲ درصد بیشترین همکاری را دراین خصوص در ۶ ماهه نخست امسال داشته اند.

به گفته محمد بیگی، نهاد کتابخانه‌ها یک نهاد عمومی غیردولتی است و برای اینکه بتواند خدمات خوبی به جامعه هدف ارائه کند نیازمند اعتبار و توجه ویژه است.

وی همچنین در بخش دیگری از سخنانش به تولید سلسله پادکست‌های کتابخانه های عمومی استان قزوین اشاره و تاکید می کند: تاکنون ۸ شماره از پادکست‌ها به منظور مرور و معرفی کتابها با هدف ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی منتشر شده و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.

محمدبیگی همچنین در ادامه به پایین بودن سرانه فضای کتابخانه ای اشاره و خاطرنشان می کند: درحال حاضر به ازای هر ۱۰ هزار نفر باید یک باب کتابخانه وجود داشته باشد که این رقم در استان قزوین پایین است و دراین راستا هر نهاد و ارگانی که بتواند فضایی را در اختیار ما قرار دهد آمادگی داریم برای تجهیز آن اقدام کنیم.

وی تصریح می‌کند:۲۱  منطقه فاقد کتابخانه در استان شناسایی شده است که جمعیت بالای دو هزار و ۵۰۰ نفر را دارا هستند و عمدتا در محروم ترین نقاط استان قرار دارند.

 به گفته محمدبیگی ضرورت دارد تا در این حوزه خیران همراهی و کمک کنند تا بتوانیم کتابخانه‌های سیار و ثابت را در این مناطق راه اندازی کنیم.

کتابخوانی نباید امری تجملاتی و تشریفاتی باشد

محسن جلیلوند نویسنده و فعال حوزه کتاب نیز با بیان اینکه در حوزه فرهنگ مطالعه و سرانه مطالعه نباید صحبتها رنگ و بوی شعاری بگیرد، اظهار می‌دارد: موضوع سرانه مطالعه و فرهنگ ترویج مطالعه در پیچ و خم‌های شعاری گم شده است.

 وی درادامه سخنانش درخصوص استفاده از فضای مجازی و استفاده غیرهدفمند دراین حوزه می گوید: به هرحال وجود فضای مجازی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی حقیقتی است که نمی توان آن را انکار کرد و در بسیاری از موارد کمک حال مردم است؛ اما اینکه چه استفاده هایی از این فضا می شود، اهمیت دارد.

 به گفته جلیلوند، فضای مجازی اقیانوسی به عمق یک سانتی متر است و عمقی که می‌تواند برای آگاهی و بینش به افراد بدهد بسیار کمتر از مطالعه یک کتاب است؛ اما درکنار مزایا وجذابیت‌هایی که دارد مورد استفاده بسیاری از افراد قرار می گیرد.

وی تاکید می کند: کتابی که منظم وهدفمند و با عمق در مورد یک موضوعی نوشته شده باشد می تواند بیشتر از حضور غیرهدفمند در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به مخاطب اطلاعات بدهد.

 این فعال حوزه کتاب خاطرنشان می کند: برای بهتر شدن امور زندگی و کسب اطلاعات دقیق تر به مرجعی قابل اعتماد و مشخص که عمیق به موضوع پرداخته باشد نیاز است و استفاده غیرهوشمند  از شبکه های مجازی عموما ما را از هدف دور خواهد کرد.

جلیلوند تأکید می کند: باید درجامعه به سمتی حرکت کنیم که کتاب خواندن یک امر تشریفاتی و تجملاتی و صرفا ویترینی نباشد؛ بلکه به عنوان یک امر کاربردی برای بهتر شدن امور زندگی مورد توجه قرار گیرد.

فرهنگ، پایه و اساس توسعه جوامع امروزی محسوب شده و از همین رو نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی و مطالعه، یکی از راهکارهای اصلی و مهم در رفع فقر فرهنگی و سایر آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه است؛ بنابراین لازم است تا دراین راستا دستگاه ها و نهادهای مرتبط برای ارتقای فرهنگ کتاب خوانی بیش از گذشته تلاش کنند.