آیا سیاست اقتصادیِ یارانه‌پردازی فقر مطلق را از بین می‌برد؟

استدلال دولت امروز این است که ارز ۴۲۰۰ تومانی باعث فساد شده است. درست است، برخی دلار گرفتند تا کالای اساسی وارد کنند اما برای سود خود چیزِ دیگری وارد کردند، یا با نرخ ارز دولتی کالا وارد کردند و با نرخ آزاد در بازار فروختند. ما این را قبول داریم؛ اما آیا راه‌حلِ آن حذف این سیاست است؟
پس از اعلام دولت برای پرداخت یارانه ی ۳۰۰ و ۴۰۰هزار تومانی به ازای حذف ارز ترجیحی، این سوال ازسوی تعدادی از مخالفان سیاست اقتصادی اخیر دولت، با طرح سوالاتی ابعاد مختلف طرح اخیر را به نقد کشیدند: آیا سیاستِ اقتصادی دولت سیزدهم یک طرحِ تحولِ بزرگ اقتصادی است؟ آیا سیاستِ آزادسازیِ قیمت ها که ذیلِ سیاستهای نولیبرالی می گنجد را باید یک تحول عظیمِ اقتصادی دانست؟ آیا تاکید بر اصلاح نظام یارانه ای، مختصِ دولتِ سیزدهم است؟ اگر چنین است آنچه در سال ۹۸ در دولت روحانی و آنچه در سال ۸۹ در دولت احمدی نژاد اتفاق افتاد چه بود؟ و سرانجام اینکه؛ نویسنده ی مدافعی که می گوید «عده زیادی که بر اثر سیاست های تعدیل ساختاری دولت سازندگی و دولت اصلاحات زیر این خط فقر قرار گرفته بودند…» از کدام مولفه ی متفاوت در سیاست های اقتصادیِ دولت سیزدهم نسبت به سیاستهایی که در سالهای بعد از جنگ پی گرفته شده، سخن می گوید؟
ابراهیم رزاقی (کارشناس مسائل اقتصادی) در این باره می گوید: ظاهرا سیاستهای اقتصادی دولت آقای رئیسی فرقی با سیاست اقتصادیِ دولت های دیگر ندارد. به نظر می رسد الگویِ اقتصادی ایشان همان الگویی است که از دوران آقای رفسنجانی پیاده شده و نمی توان گفت این الگو به نفع فقراست. نظام سرمایه داری به دنبال حداکثر سود است و الگوی اقتصادی ما هم تابع همین است.
رزاقی با طرح این سوال که «چرا با وجود اینکه نفت و منابع طبیعیِ بسیاری داریم ۶۰درصد از مردم ما باید زیر خط فقر باشند؟» می گوید: وقتی دولت بیش از ۷۵میلیون نفر را مستحق دریافت یارانه می داند یعنی اقتصاد ناسالم است، چراکه در یک اقتصاد سالم به هیچ وجه چنین اتفاقی نمی افتد. وضعیتِ الانِ ما نتیجه ی سیاستهای اقتصادیِ بعد از جنگ است که همچنان هم ادامه دارد.
مگر ما الگویِ اقتصادیِ دیگری نداریم که هر دولتی همین مسیر را پی می گیرد؟ وی با طرح این سوال ادامه می دهد: چرا الگوی اقتصادیِ موجود در قانون اساسی نادیده گرفته می شود؟ به نظر نمی رسد آقای رئیسی خط دیگری بروند. اگر ایشان خطی غیر از آنچه در این سال ها پیاده شده را می رفتند باید الگوی اقتصادیِ موجود در قانون اساسی را پیاده می کردند.
به گزارش اقتصاددان به نقل از ایلنا ، به گفته ی این کارشناس مسائل اقتصادی؛ اصل ۴۴ قانون اساسی بر بخش تعاون تاکید دارد و نه بخش خصوصی. پس چرا این همه تاکید بر خصوصی سازی است؟ تجربه ای که از خصوصی سازی داشتیم جز نابودیِ بسیاری از این شرکتهای واگذار شده به بخش خصوصی نبوده است. جالب اینجاست حتی مسببان این واگذاری ها و نابودیِ شرکت ها هم محکوم نشدند.

آیا کسریِ بودجه، دولت ها را مجبور به اجرای چنین سیاستهایی می کند؟ رزاقی می گوید: خیر؛ لزومی به اجرای چنین سیاستهایی نیست. ببینید استدلال دولت امروز این است که ارز ۴۲۰۰ تومانی باعث فساد شده است. درست است، برخی دلار گرفتند تا کالای اساسی وارد کنند اما برای سود خود چیزِ دیگری وارد کردند، یا با نرخ ارز دولتی کالا وارد کردند و با نرخ آزاد در بازار فروختند. ما این را قبول داریم؛ اما آیا راه حلِ آن حذف این سیاست است؟ چرا باید عده ای بتوانند به راحتی از این وضعیت سوءاستفاده کنند. آیا اگر چنین فسادی اتفاق افتاده باید کل این سیاستِ حمایتی را زیر سوال برد؟ خیر؛ بلکه باید تدابیری دیگر برای آن اندیشید. باید هم نظارت و هم مجازات با مفاسد اقتصادی افزایش پیدا می کرد.

چرا از فعالیت های دلالی مالیات نمی گیریم؟

این استاد بازنشسته دانشگاه به سیاستهایی اشاره می کند که ضد تولید است. او می گوید: ما در طول این سال ها به فکر تولید نبودیم؛ مثلا محصولات کشاورزی را زیر قیمتِ تمام شده خریدیم و این باعث شد کشاورز ضربه بخورد. در واقع به جای تاکید بر تولید داخلی بیشتر به فکر واردات بودیم چراکه از این طریق سودِ بیشتری به جیبِ عده ای می رفت.
رزاقی همچنین به مدافعان بازار آزاد اشاره می کند و می گوید: تاکید روی بازار آزاد کاملا غلط است؛ حتی در اروپا هم دیگر چنین تاکیدی روی بازار آزاد نیست و دولت خود را موظف به دخالت در بازار می ‎بیند.
وی ضعف در نظام مالیاتی را موضوع مهمی می داند و می گوید: چرا تورم اینچنین افسار گسیخته است؟ پس دولت های دیگر برای مهار تورم چه کار می کنند که ما نمی توانیم انجام دهیم؟ آیا ما نمی توانیم مثل کشورهای دیگر نظام مالیاتیِ خود را اصلاح کنیم و از کسانی که سودِ فعالیتِ دلالی به دست می آورند مالیات بگیریم؟ وقتی بر فعالیتهای دلالی مالیات نمی بندیم و در نهایت سود فعالیتِ دلالی از سود فعالیتِ تولیدی بیشتر می شود همه ترجیح می دهند به آن سمت بروند. یکی دیگر از دلایلی است که تولید در داخل رشد نمی کند، همین است.
به گفته ی رزاقی؛ در چنین وضعیتی سرمایه به بانک نمی رود بلکه به سمت فعالیتهای غیرتولیدی می رود. وقتی مالیات نباشد کشور از طریق چاپ اسکناس، وام از بانک ها و… اداره می شود که این تورم زاست. از طرفی بانک باید در خدمت طبقات پایین جامعه باشد و باید کمک کند تا تولید رشد کند اما در اینجا اینگونه نیست.
چرا دولت ها در طول این سال ها این مسیر را نرفتند؟ آیا نمی دانند؟ او می گوید: به نظر می رسد تمایلی برای حرکت در این مسیر وجود ندارد.

آیا سیاست اقتصادیِ دولت فقر مطلق را از بین می برد؟

مدافعانِ سیاستِ اقتصادیِ دولت معتقدند که پرداخت یارانه فقر مطلق را از بین خواهد برد و دولت نیز تاکید بسیاری بر لزوم از بین بردنِ فقر مطلق دارد. اواسط اسفند سال گذشته رئیس جمهور از امکانِ حذف فقر مطلق ظرف دو هفته سخن گفت که البته مورد اعتراض بسیاری از اقتصاددان ها قرار گرفت و بعد هم بیان شد که منظور رئیس جمهور، ارائه‎ ی برنامه ای برای حذف فقر مطلق طی دو هفته بوده و نه حذف آن در این مدتِ کوتاه. بعدتر نیز بر تواناییِ حذف فقر مطلق تاکید شد و در آخرین اظهارنظر نیز حجت الله عبدالملکی، وزیر کار، طی مصاحبه ای بیان کرد که چنانچه سیاستهای پیشنهادی اجرایی شود، امکانِ حذف فقر مطلق تا پایان سال ۱۴۰۱ وجود دارد.
اما فقر مطلق چیست؟ براساس تعاریف، برای سنجشِ فقر مطلق همه ی نیازهای اساسیِ اولیه باید در نظر گرفته شود. بنابراین فقر مطلق با فقرِ شدید که صرفا به حداقل نیازهای زیستی اشاره دارد فرق می کند. «خط فقر مطلق شامل حداقل درآمد لازم برای تامین نیازهایی چون خوراک، پوشاک، آموزش، بهداشت و درمان و مسکن است.» در این شرایط وقتی از حذف فقر مطلق با کمک یارانه سخن گفته می شود، یعنی یارانه ی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی می تواند حداقل نیازهایِ اساسی افراد را تامین کند. در مورد این ادعا رزاقی می گوید: سیاستی که دولت در پیش گرفته خود موجب تورم می شود و به افزایش فقر دامن می زند. چگونه عده ای با خوش خیالی معتقدند این یارانه می تواند فقر مطلق را از بین ببرد؟
رزاقی می گوید: الان خط فقر حدود ۱۲ میلیون تومان است. عده ای که می گویند با یارانه ی ۴۰۰ تومانی فقر مطلق از بین می رود به مردم چگونه نگاه می کنند؟ یک خانواده ی ۳ نفری یک میلیون ۲۰۰هزار تومان یارانه دریافت می کند، آیا این رقم واقعا می تواند نیازهای اساسی یک خانوار را تامین کند؟
این کارشناس مسائل اقتصادی به درآمد اندک کارگران نیز اشاره می کند و می گوید: اگرچه امسال حداقل دستمزد ۵۷درصد افزایش پیدا کرد و حدود ۶میلیون تومان شد ولی همین دستمزد هم فاصله ی زیادی با خط فقر و سبد معیشت دارد. در واقع من می گویم وقتی یک کارگر با مزدِ کار خود نمی تواند از خط فقر بالا بیاید چگونه می شود که با یارانه ی ۴۰۰ تومانی فقر مطلق را از بین برد؟
به گفته ی رزاقی؛ امروز بیست میلیون نفر زیر خط فقر مطلق هستند، اگرچه دولت معتقد است ده میلیون نفرند، اما اگر همین ده میلیون هم حساب کنیم با این برنامه ها نمی شود فقر مطلق را از میان برد و نگرانی حتی برای تامین قوت مردم نیز همچنان جدی باقی می ماند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع