۱۲ میلیون مجرد

صحبت از بحران در ایران که می‌شود، لیستی از اسامی را می‌توان ردیف کرد؛ از بحران آب گرفته تا بحران فرونشست. چند سالی می‌شود که سالمندی هم به این لیست اضافه شده است. با این تفاوت که گفته می‌شود بحران سالمندی در چند قدمی کشور است و اگر همین حالا و همین امسال دست به کار نشویم، به زودی با خیل سالمندانی مواجه می‌شویم که با انواع مشکلات دست به گریبان می‌شوند. سالمندانی که بسیاری از آنها نیز به تجرد قطعی رسیده‌اند. پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که جمعیت سالمندان تا حدود ۳۰ سال دیگر، بیش از یک‌سوم جمعیت کشور را شکل خواهد داد. جمعیتی که از بازار کار خارج می‌شوند یا نقش کم‌رنگی در بازار کار دارند. سیستم بهداشت و درمان هم باید آماده درمان بیماری‌های دوره سالمندی باشد. همین حالا هم بنا بر برخی روایت‌های رسمی از حوزه بهداشت و درمان، حدود ۴۰ درصد از تخت‌های بیمارستان‌ها را سالمندان گرفته‌اند. با توجه به افزایش جمعیت سالمندان در آینده، احتمالا سهم بیشتری از تخت‌های بیمارستانی را خواهند گرفت.
برخی‌ از سالمندان با توجه به بعد خانوار یا مجرد ماندن، خانواده‌ای ندارند که دوره سالمندی را با آنها بگذرانند و احتمالا باید دولت فکری به حال مراکز نگهداری از سالمندان هم بکند. البته که افرادی هم برای مراقبت از سالمندان آموزش دیده باشند. به عبارتی نیروی کار تخصصی برای مراکز نگهداری از سالمندان هم خود موضوع مهم دیگری در این مقوله است. همه اینها تنها بخشی از چالش‌های این دوره و یک مساله بزرگ برای اقتصاد ایران است.

۱۲ میلیون مجرد در ایران

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ، شکل سالمندی در سال‌های اخیر تغییر کرده است و در سال‌های آینده تغییرات بیشتری هم خواهد دید. قدیم‌ها، سالمندان از سوی خانواده‌ها و آشنایان حمایت می‌شدند. وضعیت اقتصادی کشور و درآمد آنها هم فرق می‌کرد. بعد خانوارها هم بزرگ‌تر بود و این یعنی فرد سالمند کمتر با تنهایی دست و پنجه نرم می‌کرد یا اینکه مورد حمایت اقتصادی آنها قرار می‌گرفت. حالا همه اینها شکل دیگری به خود گرفته است. بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد که حدود ۱۲ میلیون مجرد در ایران داریم که بیش از ۶ میلیون نفر از آنها پسران ۲۰ تا ۴۵ساله هستند. نکته مهم این است که اگر این افراد وارد دوره تجرد قطعی شوند، بحران سالمندی در ایران شکل و شمایل دیگری پیدا می‌کند و دولت هم با چالش‌های بیشتری مواجه می‌شود.

یک میلیون تجرد قطعی در راه است

برای برخی از سالمندان، وضعیت پیچیده‌تر هم می‌شود؛ یعنی برای سالمندان تنها. یکی از چالش‌های مهم سالمندی، تجرد قطعی آنهاست. تجرد قطعی به این معناست که افراد ازدواج نکرده‌اند و مجرد مانده‌اند. حالا این تجرد یا اجباری است یا اختیاری. تجرد اجباری به این معناست که فرد به دلایلی از جمله مراقبت از خانواده خود قید ازدواج را بزند.
بنا بر آخرین آمار سرشماری در کشور، در سال ۱۳۹۵ آمار تجرد قطعی در ایران حدود ۸۰ هزار نفر بود. اما حالا مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته است که در سال ۱۴۱۰ کشور با بیش از یک میلیون تجرد قطعی مواجه می‌شود.

افزایش چهاردرصدی تنهازیستی

تنهازیستی سالمندان با تجرد قطعی آنها معنایی متفاوت دارد. سالمندانی هستند که ازدواج کرده‌اند، صاحب فرزند هم هستند، اما تنها زندگی می‌کنند. تجرد قطعی یعنی دیگر فرد جانشینی برای خود ندارد. اما وضعیت تنهازیستی سالمندان در ایران چگونه است؟
سال ۱۴۰۰ پژوهشی درباره زنان سالمند تنها انجام و از سوی شورای ملی سالمندان منتشر شد. بنا بر این گزارش، در سطح کل کشور، در سال ۱۳۶۵ سالمندانی که تنها زندگی می‌کردند، حدود ۹/۱ درصد بود. در سال ۱۳۷۵ کمی کاهش یافت و به ۹ درصد رسید. در سال ۱۳۸۵ تنهازیستی سالمندان به ۱۰/۹ درصد، در سال ۱۳۹۰ به ۱۴/۵ درصد و در سال ۱۳۹۵ به ۱۴/۹ درصد رسید. به عبارتی تنهازیستی سالمندان طی یک دهه، چهار درصد افزایش یافته است. در ادامه این پژوهش آمده که تفاوت قابل توجه بین زنان و مردان در تنها زندگی کردن در تمامی سال‌های سرشماری مشاهده می‌شود. بیشترین تفاوت در سال ۱۳۹۰ با پنج درصد مردان در مقابل ۲۳/۶ درصد زنان و در سال ۱۳۹۵ با ۵/۵ درصد مردان در مقابل ۲۴/۱ درصد زنان ملاحظه می‌شود. همین الگو برای تفاوت بین دو جنس برای مناطق شهری و روستایی نیز مشاهده می‌شود.

افزایش ۳ برابری زنان سالمند تنها

بررسی جزئی‌تر وضعیت سالمندی در ایران نشان می‌دهد که برای زنان سالمند، شرایط سخت‌تر از مردان است؛ چراکه زنان سالمند هم تا پیش از دوره سالمندی فرصت کمتری برای ورود به بازار کار و ارتقای شغلی داشتند، ضمن اینکه در بسیاری از مشاغل درآمد کمتری نسبت به مردان هم دریافت می‌کنند. اقتصاد ضعیف‌تر تا پیش از دوره سالمندی هم یعنی مشکلات اقتصادی برای این طیف بیشتر بروز می‌کند؛ به‌ویژه اگر تنها هم باشند.
در پژوهش شورای ملی سالمندان نیز آمده که تعداد زنان سالمند مجرد قطعی در ۳۰ سال آینده به‌طور قابل توجهی بیشتر از ۱۴۰۰ خواهد شد. ضمن اینکه نرخ طلاق نیز بر این امر اثرگذار است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که اخیرا درباره سالمندی در ایران منتشر کرده، آورده که با توجه به افزایش الگوی تنهازیستی در میان زنان سالمند نسبت به مردان که بیش از چهار برابر مردان سالمند رسیده است، تعداد زنان سالمند تنها، طی ۳۰ سال آینده سه برابر می‌شود.
همه اینها در کنار هم می‌تواند نقشه راهی برای ۳۰ سال آینده باشد. نقشه‌ای برای سیاستگذاری‌های کلان و آمادگی برای مواجه شدن با ۳۰ میلیون سالمند در کشور. حالا باید دید آیا سالمندی هم روی بحران‌های دیگر انباشته می‌شود یا آنکه سیاستگذاران فکری به حال صندوق‌های بازنشستگی، مراکز نگهداری از سالمندان و… می‌کنند.

کاهش نرخ باروری با افزایش سن ازدواج

در حالی که کارشناسان وزارت بهداشت بار‌ها افزایش سن ازدواج را یکی از دلایل ناباروری بیان می‌کنند اما همچنان این معضل در حال افزایش است. آنها بر این باور هستند که افزایش متوسط فاصله بین ازدواج و فرزند‌آوری و فاصله تولد بین فرزندان، روند رو به افزایش تمایل به تک‌فرزندی و افزایش آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، طلاق، سقط جنین و رفتارهای پرخطر از دیگر عوامل تاثیرگذار بر رشد ناباروری در جامعه است. کارشناسان وزارت بهداشت از افزایش ۴ تا ۶ ساله سن ازدواج خبر داده و می‌گویند: «کاهش سن ازدواج موجب افزایش نرخ باروری در جامعه می‌شود. بیشترین نرخ باروری در کشور مربوط به سال ۶۲ با ۸/۶ درصد بوده که از سال ۶۵ سیر نزولی داشته و هم‌اکنون به ۶/۱ درصد رسیده است.» اگرچه در هر سنی می‌توان خانواده تشکیل داد اما افزایش سن ازدواج باعث کاهش قدرت باروری در زنان می‌شود. طبق آمار حدود ۹۱ درصد جوانان ازدواج می‌کنند که این مساله به وضوح نشان می‌دهد، فراوانی ازدواج در ایران بالاست. البته اینکه در چه سنی ازدواج می‌کنند نیز فاکتور بسیار مهمی است به این معنی که هرچه سن ازدواج بالاتر رود، فرصت فرزندآوری کاهش پیدا خواهد کرد و به همین دلیل میانگین سن ازدواج تاثیرگذار است.

رابطه فقر با افزایش تجرد واقعی

دکتر «مصطفی آب‌روشن» جامعه‌شناس با تاکید بر مشکلات اقتصادی  گفت: وقتی جوانی که هیچ‌گونه آینده شغلی روشنی را برای خودش تصور نمی‌کند چگونه می‌تواند به ازدواج تن دهد؟ در مبحث ازدواج نمی‌توانیم با رویکرد‌های دستوری جوانان را وادار به ازدواج نماییم، برای یک ازدواج موفق، علاوه بر بلوغ فیزیولوژی و فکری شخص باید تمکن اقتصادی نیز داشته باشد تا بتواند به بلوغ اجتماعی نیز برسد لذا تا زیربنا و مقدمات ازدواج مهیا نشود هرگونه شتابزدگی در این امر آسیب‌زا خواهد بود. در واقع دولت باید به عنوان نهادی تسهیل‌گر ونه مداخله‌گر با ایجاد زمینه‌های اشتغال و فراهم‌سازی بسترهای حمایتگرانه، نقش سازنده خود را به خوبی ایفا کند. وی افزود: تصمیمات بلندمدتی مانند ازدواج نیازمند حدی از ثبات اقتصادی مانند شغل، مسکن، ثبات قیمت‌ها و چشم‌انداز روشن نسبت به آینده است. در شرایطی که هر روز شرایط تهیه مسکن و حتی اجاره آن برای جوانان تاریک‌تر و نامشخص‌تر می‌شود، تداوم این شرایط اثر خوبی بر سن ازدواج جوانان نخواهد داشت. در شرایطی که ثبات قیمت‌ها برقرار نباشد و روز به روز بر قیمت کالاهای اساسی که حداقل نیاز یک زوج جوان برای ازدواج را تامین می‌کند، افزوده شود، سن ازدواج بالا و بالاتر می‌رود.
اما تعدادی از جوان‌ها علت تجرد خود را افزایش طلاق در کشور و‌ ترس از شروع زندگی عنوان می‌کنند. آب‌روشن با تایید این موضوع اظهار کرد: پیامدهای حقوقی، اقتصادی و روانی ناشی از طلاق بسیار نگران‌کننده است. این عوامل ریسک یک زندگی باکیفیت را برای تشکیل خانواده به‌شدت بالا می‌برد. بنابراین طلاق به عنوان یک عامل موثر باعث بروز ترس در مسوولیت‌پذیری جوانان می‌شود.
این جامعه‌شناس، میل به کار، تحصیل و رقابت در زندگی شهری را از دیگر دلایل بالا رفتن سن ازدواج جوانان دانسته است: تاخیر در ازدواج که برخی از کارشناسان آن را در قالب مد مفهوم‌سازی می‌کنند، علت نیست بلکه معلول شرایطی است که این سبک از زندگی را به جوانان تحمیل کرده است. ما در عصری زندگی می‌کنیم که تحصیلات آکادمیک و ورود به دانشگاه از ضرورت‌های الزام‌آور زندگی تلقی می‌شود که این واقعیت، بخشی از دلایل افزایش سن ازدواج محسوب می‌شود. این در حالی است که ازدواج هیچ‌گونه منافاتی با ادامه تحصیل و آزادی‌های مشروع و عاقلانه از جمله تفریح و مسافرت و…ندارد و حتی می‌تواند لذت زندگی را دو چندان کند. اما متاسفانه اشاعه فرهنگ غلط «ازدواج‌هراسی» در بین جوانان باعث شده تا سن ازدواج بالا برود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع