ماجرای نرخ سود سپرده قصه تکراری شبکه بانکی است. شورای پول و اعتبار سقف تعیین می‌کند، بانک‌ها سرپیچی می‌کنند. بانک مرکزی خط و نشان می‌کشد، بانک‌ها مدتی رعایت می‌کنند اما باز قصه از سر گرفته می‌شود.
ماجرا این بار از ۳۱ فروردین ماه سال جاری کلید خورد، بانک‌ها در شورای عالی کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری هم پیمان شدند تا از اول اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ به سپرده‌های یکساله سود بیشتر از ۱۵درصد تعلق نگیرد.
مرور تاریخچه تغییرات نرخ سود بانکی نشان می‌دهد که نرخ سود ۱۵ درصدی مصوبه جدیدی نیست. البته شورای پول و اعتبار در سال ۹۵ مصوب کرده بود که حداکثر سود سپرده‌های یکساله ۱۵درصد باشد اما طی این سال‌ها بانک‌ها برای رقابت در جذب سپرده‌ها معمولا این مصوبه را رعایت نکرده و سودهای بالاتری پرداخت می‌کردند.
طی سال‌های گذشته نرخ سود سپرده چندبار تغییر کرده است. یک بار در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۳ بود که نرخ سود بانکی به ۲۲ درصدرسید. بار دیگر در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۴ رقم سود بانکی به ۲۰درصد افزایش یافت و پس از آن در بهمن ۱۳۹۴ نرخ سود بانکی به ۱۸درصد کاهش یافت و سرانجام در تابستان ۱۳۹۵ نرخ سود بانکی به ۱۵درصد رسید.
اما الزام به رعایت سقف ۱۵ درصدی در فروردین‌ماه امسال برای نرخ سود بانکی در شرایطی تعیین شد که طی چهار سالی که از صدور این مصوبه گذشته بارها شاهد تخلف بانک‌ها از این دستورالعمل بودیم. شهریور ماه ۱۳۹۶ بود که با به اوج رسیدن سرپیچی بانک‌ها از سقف تعیین شده بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار دولت تصمیم به ساماندهی نرخ‌های بهره در نظام بانکی گرفتند و بانک‌ها را ملزم به پرداخت سودهای یکسان کردند اما پاینبدی بانک‌ها به این مصوبه مدت زیادی طول نکشید و باز هم شاهد برخورد سلیقه‌ای بانک‌ها در پرداخت سود به سپرده‌های بانکی بودیم.
گفته می‌شد دلیل این اقدام بانک‌ها کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی بود. رییس کل بانک مرکزی در اردیبهشت‌ماه اعلام کرد که بانک مرکزی فشاری برای کاهش نرخ سود به بانک‌ها وارد نمی‌کند ولی اقدامات نظارتی خود و مدیریت بازار باز را به نحوی اداره کرده است که نرخ سود در بازار بین بانکی به حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد رسیده است در نتیجه بانک‌ها خود به دنبال کاهش نرخ سود هستند که البته تاکید بانک‌ها در فروردین ماه بر الزام رعایت سود ۱۵درصدی این موضوع را تایید می‌کند.
با وجود اینکه به نظر می‌رسید بانک‌ها خود به دنبال کاهش نرخ سود هستند اما در اردیبهشت‌ماه خبری منتشر شد که از انتشار اوراق گواهی سپرده با سود ۱۸درصد خبر می‌داد. اتفاقی که با اجماع بانک‌ها بر دریافت حداکثر سود ۱۵درصد در تضاد بود.
بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار بانک‌ها هر زمانی که نیاز به تامین مالی بیشتری داشته باشند، می‌توانند با انتشار اوراق گواهی سپرده که سود آن ۱۸درصد است این نیاز را برطرف کنند و این اقدام بانک‌ها خلاف قانون نیست اما اگر بانک‌ها با میل خود تصمیم گرفتند که نرخ سود ۱۵درصدی را اجرا کنند تصمیم به انتشار این اوراق با سود بیشتر منطقی بنظر نمی‌رسد.
به همین منظور اقتصادآنلاین در یک گزارش میدانی به سراغ شعبات بانک‌های خصوصی و دولتی رفته است تا نرخ سود پرداختی به سپرده‌های یکساله را جویا شود.
سودهای ۱۵درصدی
متصدی یکی از شعب بانک پارسیان با بیان اینکه سود سپرده یکساله ۱۵درصد است، به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: البته اوراق گواهی سپرده با سود ۱۸درصد هم داشتیم که انتشار آن تمام شد ولی ممکن است دوباره منتشر شود.
بانک تجارت هم برای سپرده‌های بلندمدت یکساله‌اش تنها ۱۵درصد سود پرداخت می‌کند و انتشار اوراق گواهی هم ندارد.
سود ۱۸درصدی با اوراق
کارمند یکی از شعبات بانک ملی به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: سود سپرده یکساله برای هر مقدار سپرده ۱۵درصد است و وقتی پرسیدیم آیا طرح ویژه‌ای برای پرداخت سود بیشتر دارند یا نه با کمی مکث ما را به رییس شعبه ارجاع داد. رییس شعبه ابتدا مبلغ سپرده را پرسید و بعد از اینکه گفتیم مبلغ مورد نظر یک میلیارد تومان است گفت امکان استفاده از اوراق گواهی سپرده با سود ۱۸درصد وجود دارد.
متصدی یکی از شعبات بانک پاسارگاد هم مبلغ سود سپرده‌های یکساله خود را ۱۵درصد عنوان کرد ولی گفت امکان پرداخت سود ۱۸درصدی از طریق اوراق گواهی سپرده وجود دارد.
سود سپرده ۱۸ درصدی
با وجود اینکه قرار بوده دیگر هیچ بانکی سود بالای ۱۵درصدی برای سپرده‌ها پرداخت نکند اما متصدی یکی از شعب بانک شهر سود سپرده‌های یکساله را ۱۸درصد اعلام کرد و اصلا اشاره‌ای به نرخ ۱۵درصد نکرد.
با مراجعه به یکی از شعب بانک کشاورزی متوجه شدیم نرخ سود سپرده‌های یکساله این بانک هم ۱۸درصد است در حالی که باید ۱۵درصد باشد.
سود ۲۰ درصدی با امکان برداشت سپرده قبل از سررسید!
در حالیکه از ابتدای اردیبهشت‌ماه حتی پرداخت سود ۱۸درصدی هم تخلف محسوب می‌شود متصدی یکی از شعب بانک ایران‌زمین در پاسخ به این سوال که نرخ سود سپرده‌های یکساله چقدر است؟ گفت: طرح ویژه‌ای داریم که ۲۰درصد به سپرده یکساله شما سود پرداخت می‌کند و می‌توانید پس از یکماه هم کل یا نصف مبلغ سپرده خود را بدون جریمه و ضرر برداشت کنید! او تاکید کرد که ممکن است این طرح تا چند روز دیگر برداشته شود، پس بهتر است سریع تر اقدام کنیم. البته با جستجو در سایت این بانک سپرده‌ای با این شرایط را پیدا نکردیم و نرخ سود سپرده در سایت این بانک به صورت رسمی ۱۵درصد اعلام شده بود.
چرا بانک‌ها از تصمیم خود برگشتند؟
با گذشت یکماه از هم پیمانی بانک‌ها برای حذف هرگونه سود سپرده بالای ۱۵درصد بنظر می‌رسد بعضی از بانک‌ها به روش‌های گوناگون به دنبال نقض پیمان خودشان هستند و گفته می‌شود این کار به دلیل کمبود نقدینگی بانک‌ها انجام می‌شود. این درحالیست که بانک مرکزی اعلام می‌کند در بازار بین بانکی هیچ سفارشی از بانک‌ها دریافت نمی‌کند که حاکی از کفایت نقدینگی بانک‌ها است.
با وجود اینکه بانک مرکزی اعلام کرده است که هیچ فشاری به بانک‌ها برای کاهش نرخ سود وارد نکرده و این خواسته خودشان بوده اما مشخص نیست اگر بانک‌ها با مشکل نقدینگی مواجه هستند به چه دلیل چنین تصمیمی گرفتند و در کمتر از دوهفته با اقدام به انتشار اوراق سپرده ۱۸درصدی از تصمیم خود عقب‌نشینی کردند و امروز هم با گذشت یکماه به عناوین مختلف به پرداخت نرخ سود بالاتر روی آوردند!
