مشروطیّت گامی در راه مشارکت مردم در حکومت

(قسمت دوم) 

#شفیعی_مطهر

برخی از علمای دین بر این نظرند که معرفی امام برای حکومت جنبه تعیینی دارد نه تحمیلی و معصومان ،حق حکومت از طرف خدا دارند که قابل فسخ نیست ؛در حالی که حق حاکمیت از آن مردم است و این حق قابل فسخ و انتقال به دیگری است.  استاد مطهری می گوید:

  «اگر امام به حق را مردم ، از روی جهالت و عدم تشخیص نمی خواهند ،او به زور نباید و نمی تواند خود را به مردم و به امر خدا تحمیل کند.لزوم بیعت هم همین است»(حماسه حسینی: مطهری،۱۰۷)

در کلامی از حضرت علی (ع) می خوانیم که :

 «رسول خدا مرا متعهد به پیمانی کرده و فرموده بود: پسر ابی طالب ولایت امتم حق توست. اگر به درستی و عافیت تو را ولی خود کردند و با رضایت در باره تو به وحدت نظر رسیدند ، امر ایشان را به عهده بگیر و بپذیر ؛ اما اگر در باره تو به اختلاف افتادند، آن ها را به خواست خود واگذار ؛ زیرا خدا راه گشایش را به روی تو باز خواهد کرد». ایشان پس از قبول بیعت مردم بر منبر رفته و خطاب به آن ها فرمود:

  «ای مردم ! این امر ، امر شماست. هیچ کس جز آن که شما او را امیر خود گردانید، حق امارت بر شما را ندارد.»

   و این چنین شواهدی که بیانگر سازگاری اسلام با مشارکت جویی و مشارکت خواهی مردم است به حدی است که از ذکر موارد در این مقال خودداری می کنیم.

باری مشارکت چه در شکل و مفهوم غربی و چه در مفهوم اسلامی، در بردارنده سه عنصر اساسی است:

  ۱-سهیم کردن مردم در قدرت

  ۲-کوشش های سنجیده گروه های اجتماعی برای در دست گرفتن سرنوشت و بهبود اوضاع زندگی

 ۳-ایجاد فرصت هایی برای گروه های فرودست(چین سرخ،ادگار اسنو:ص ۱۵۳)

جوامع توده وار و سنتی برای ادامه زیست در جهان متکثّر امروز چاره ای جز حرکت به سوی جامعه مدنی و جذب و جلب مشارکت همه مردم در قالب نهادهای مدنی ندارند. وقتی مردم با تشکل در قالب نهادهای مدنی،احزاب و NGOها توانستند اراده خود را تحقق بخشند و صدا و آرمان های خود را به گوش حاکمان برسانند، دیگر نیاز و ضرورتی برای شورش و آشوب و احیاناً انقلاب باقی نمی ماند و این روند به بهبود زندگی اجتماعی مردم از نظر آزادی های سیاسی و اجتماعی می شود که این امر نیز به نوبه خود حتی در وضعیت معیشتی مردم نیز تاثیر می گذارد.چرا که افراد آزاد طبیعتاً افرادی مشارکت جو هستند و این مشارکت جویی باعث کنترل دولت و حکومت و این کنترل باعث خواهد شد که دولت و حکومت مجری اراده مردم بوده و اراده مردم هیچ گاه بر علیه خودشان و منافعشان نخواهد بود.

اما با وجود اهمیت مشارکت در تمام عرصه های زندگی که منجر به بهبودی وضع زندگانی بشر می شود ، آیا ما مردم مشارکت جویی هستیم؟ و اگر نیستیم مشکل از کجاست ؟ چرا فرهنگ مشارکت در جامعه ما نهادینه نمی شود؟

ادامه دارد….