گره کور بر تجارت فرش خراسان

 اگرچه کشورما سال‌هاست که تحت سیطره و دایره تحریم‌های ناجوانمردانه قرار دارد اما با شیوع کرونا و همچنین جهش شبانه ارز در ایران تمامی معادلات تجارت دچار پیچیدگی شد و لذا بسیاری از مشاغل و صنایع را به ورطه رکود و هم چنین ورشکستگی سوق داده است.

فرش دستباف ایرانی ازجمله کالاهای مشتری‌پسند در بازارهای جهانی است که در طی دو سال گذشته مشکلات بسیاری ازجمله گرانی مواد اولیه، کاهش مشتری در داخل و خارج در تاروپود آن تنیده شده و گره کور به تجارت آن خورده شده است.

 به گزارش اقتصاددان به نقل از بازار  ،  بازار فرش مشهد که روزی جای سوزن انداختن نبود و پاتوق بافندگان و فروشندگان فرش بود حالا سردترین و بی‌رونق‌ترین روزهای خود را پشت سر می‌گذارد.برای بررسی مشکلات این حوزه ساعتی را با هادی مخملی رئیس اتحادیه فرش دستباف مشهد مقدس هم‌کلام شدیم تا بیشتر با مشکلات آن‌ها آشنا شویم.

 وضعیت خریدوفروش فرش دستبافت در حال حاضر چگونه است؟
با توجه به این‌که بازار یک رکود نسبی دارد و مواد اولیه افزایش قیمت داشته است تولیدکنندگان به مشکل جدی خورده‌اند.

 یعنی با کاهش تولید روبرو هستیم؟
بله حتی تولیدکنندگان صاحب‌نام و دارای برند هم کاهش تولید دارند. ازآنجاکه بافت فرش دستبافت زمان‌بر بوده و سرمایه زیادی را به خود مشغول می‌کند لذا بافت آن با شرایط رکود بازار قابل توجیه نیست.

البته یکی دیگر از اتفاق‌هایی که مزید بر علت شد برای رکود بازار بیماری کرونا و بسته شدن بازار فرش مشهد بود.

 خراسان رضوی در تولید و صادرات فرش نسبت به سایر استان‌ها چه جایگاهی دارد؟

واقعیت اینست که خراسان رضوی در تولید فرش دستباف بعد از آذربایجان حرف نخست را  در کشور می‌زند. در این استان به دلیل تنوع تولیدات در فرش‌های عشایری و هم‌چنین بافت فرش‌های بزرگ پارچه  نسبت به سایر استان‌ها بسیار بیشتر است و لذا ظرفیت سفارش پذیری نیز  در رابطه با پاسخگویی به شرایط صادرات و مشتریان نیز از مراتب بالایی برخوردار است.

یکی دیگر از دلایلی که به جایگاه استان خراسان رضوی کمک بسزایی کرده است وجود شرکت فرش آستان قدس رضوی است لذا در آنجا فرش‌هایی تولید می‌شود که در هیچ جای ایران شرایط بافت آن وجود ندارد لذا تمام این مزیت ها موجب شده تا استان خراسان رضوی بعد از آذربایجان و به ویژه شهر تبریز جایگاه دوم را به خود اختصاص دهد.

 قیمت فرش‌های دستباف طی دو سال گذشته چقدر افزایش داشته است؟
ازآنجایی‌که شرایط کشور و گرانی ارز بر روی قیمت مواد اولیه تولید فرش تأثیر بسیاری گذاشت لذا می‌توان اذعان کرد ما شاهد درصد زیادی افزایش قیمت مواد اولیه بودیم  که این موضوع به گرانی فرش دامن می‌زند.

ذخایر صادراتی ما فرش‌های دست‌بافی هستند که به‌صورت اصیل و متنوع بافته می‌شوند و در بازار داخلی به خانه‌های مردم ورود پیدا می‌کنند. این فرش‌ها پس از چند سال استفاده صادر می‌شوند، اما حالا با کاهش قدرت خرید مردم و افزایش تقاضا برای فرش ماشینی، دیگر در کمتر خانه‌ای فرش دست‌باف استفاده می‌شود؛ همین موضوع باعث کاهش ذخایر صادراتی و تمام شدن آن‌ می‌شود.

به‌طورکلی نمی‌توان درصد مشخصی برای گرانی فرش‌ها تعیین کرد لذا هر فرش با توجه به نخ مورداستفاده و سختی بافت آن و موارد دیگر ١٠٠ تا ٣٠٠ درصد گران شده است.

در بحث فرش‌های صادراتی نیز از آنجایی‌که پول ملی ما ارزش کمتری نسبت به دلار دارد ،حدود یک سال در نمایشگاه‌ها فروش این فرش‌ها سود خوبی برای تولیدکنندگان داشت اما ازآن‌پس با توجه به گرانی ارز تولید و جایگزین فرش‌ها مشکلات زیادی برای تولیدکنندگان به وجود آورد.

وضعیت صادرات فرش چگونه است آیا رونقی دارد؟
در رابطه با صادرات فرش باید گفت بعد از آخرین تحریم‌ها با کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصدی صادرات فرش مواجه شدیم و حدود ۲۰۰میلیون دلار در سال برای صادرات فرش را از دست دادیم.متأسفانه خود تحریمی بیشتر مشکل‌ساز است در رابطه با برگشت ارز از صادرات ،مصوبه‌هایی وجود داشت که ما می‌توانستیم تا یک سال ارز حاصل از صادرات فرش را برگشت دهیم که این‌ها همه ابلاغ شد اما بانک مرکزی با توجه به دستور دولت و وزارت خانه آن را لحاظ نکرد .

 در حال حاضر مهم‌ترین موانع تولید و صادرات فرش ایرانی چیست؟
فرش دستباف ایرانی وجهه و جایگاه خوبی در بازار جهانی دارد اما ازآنجایی‌که فرش کالایی رقابتی هست باید شرایطی به وجود بیاید که هم تولیدکننده هم تاجر و هم صادرکننده ازنظر ظرفیت و توان تولید به لحاظ تسهیلات نقدینگی و تسهیلات صادراتی و با شرایط کرونا توان ادامه و تولید را داشته باشند .

سه عامل را می‌توان برای کاهش صادرات در نظر گرفت : نامناسب بودن محیط کسب‌وکار ،تحریم‌ها و کرونا راهکار مناسب برای افزایش صادرات این است که شرایطی فراهم شود تا فرش‌های ما به لحاظ قیمت تمام‌شده و کیفیت بتوانند رقابت کنند.

یکی از مشکلاتی که فرش دستباف در سطح کشور با آن درگیر شده است این است که این کار سرمایه‌گذاران تخصصی دارد که اطلاعات کافی در مورد فرش ،کیفیت بهتر ، تولید بهتر و برگشت سرمایه و سود دارند اما اگر شرایط فراهم نباشد و از سوی دولت حمایت نشوند برای آن سرمایه‌گذار تولید فرش توجیه ای نخواهد داشت و جذب کارهای دیگر می‌شود .

 چه توقعی از دولت برای حل مشکلات دارید؟
در رابطه بافرش باید گفت هنوز خیلی از بافنده‌ها به دلیل علاقه و یا شغل بافندگی در این حوزه هستند و راهکاری که می‌تواند زنجیره بین تولیدکنندگان مواد اولیه فرش ، کارگاه‌های نخ ، بافندگان و… دوباره رونق دهد توجه و حمایت دولت است.

بعد از آخرین تحریم‌ها با کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصدی صادرات فرش مواجه شدیم و حدود ۲۰۰میلیون دلار در سال برای صادرات فرش را از دست دادیم

که این حمایت‌ها می‌تواند شامل معافیت‌های مالیاتی باشد و یا بیمه بافندگی از دستور کار حذف نشود و توجه زیاد به بحث صادرات بشود و حضور فرش‌های دستباف ایرانی در بازارهای جهانی تا دوباره مانند قبل فرش ایرانی جایگاه اول را در جهان داشته باشد.

 تولیدات فرش نسبت به سال‌های گذشته چقدر کاهش داشته است؟
ذخایر صادراتی ما فرش‌های دست‌بافی هستند که به‌صورت اصیل و متنوع بافته می‌شوند و در بازار داخلی به خانه‌های مردم ورود پیدا می‌کنند. این فرش‌ها پس از چند سال استفاده صادر می‌شوند، اما حالا با کاهش قدرت خرید مردم و افزایش تقاضا برای فرش ماشینی، دیگر در کمتر خانه‌ای فرش دست‌باف استفاده می‌شود؛ همین موضوع باعث کاهش ذخایر صادراتی و تمام شدن آن‌ می‌شود.

درگذشته، تفاوت قیمت فرش دست‌باف و ماشینی به‌اندازه‌ای بود که اگر کسی توان خرید فرش دست‌باف را نداشت، به سراغ فرش ماشینی‌ می‌رفت، اما حالا قیمت آن به‌صورت غیرواقعی افزایش‌یافته و در مواردی نزدیک به فرش دست‌باف شده است. کاهش صادرات به دلیل شیوع کرونا، نوسانات نرخ ارز، تحریم‌ها و دشواری بازگشت ارز حاصل از صادرات، بخشی از مشکلات این روزهای فرش دستباف است.

باوجوداین مشکلات و گرانی مواد اولیه، امروز بازار فرش دست‌باف، درگیر موجی از رکود شده و بااینکه تولید فرش صنعتی اشتغال‌زا و ارزآور است، اگر روال کنونی حاکم بر صادرات فرش ادامه یابد، صادرکنندگان از بازار خارج می‌شوند.