گاز ایران مناسبات جهانی را تغییر می‌دهد؟

هرچند سرما در قاره سبز رو به پایان است و از نیاز اروپا به گاز کاسته می‌شود اما این بدان معنا نیست که اروپایی‌ها خیالشان فعلا بابت خرید گاز از روسیه راحت باشد، زیرا گزارش‌ها نشان می‌دهد که اروپا همچنان وابسته به گاز روسیه است. هر چند در این میان، مانعی تحت عنوان پرداخت پول گاز به روبل هم مطرح است تا اروپایی‌ها به دنبال راهکاری اساسی برای این معضل بگردند. آن‌طور که تحلیلگران بین‌المللی می‌گویند، اگر پوتین به تهدید خود برای قطع عرضه گاز به کشورهای غیردوستی که به روبل پول پرداخت نمی‌کنند، عمل کند، اروپا و روسیه هر دو به شدت متضرر خواهند شد.
گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که روسیه سال میلادی گذشته حدود ۱۵۵ میلیارد مترمکعب گاز به اروپا صادر کرده که این میزان بیش از یک سوم گاز این منطقه را تشکیل می‌دهد. بدون گاز روسیه، اروپا ناچار خواهد شد گاز بیشتری در بازار معاملات نقدی خریداری کند که در حال حاضر قیمت‌های آن حدود ۵۰۰ درصد افزایش در مقایسه با سال گذشته پیدا کرده است.
رویترز در گزارشی می‌نویسد: کشورهای اروپایی برای دریافت گاز طبیعی مایع (LNG) از قطر یا آمریکا باید با آسیا و حتی بین خودشان برای دریافت گاز از خطوط لوله دیگری مانند نروژ و الجزایر رقابت کنند. آمریکا هفته گذشته اعلام کرد برای تامین ۱۵ میلیارد مترمکعب LNG برای اتحادیه اروپا در سال میلادی جاری تلاش خواهد کرد، اما این میزان نمی‌تواند به طور کامل جای گازی که روسیه از طریق خطوط لوله به اروپا صادر می‌کرد را بگیرد.
علاوه بر تلاش برای دریافت گاز از بازار جهانی، کشورهای اروپایی متعدد اعلام کرده‌اند ناچار خواهند بود از زغال سنگ بیشتری استفاده کنند و احتمالا عمر نیروگاه‌های هسته‌ای را طولانی کرده و تولید تجدیدپذیرها را افزایش دهند.
از سویی، برای جذب LNG بیشتر از مناطق دیگر، قیمت عمده‌فروشی گاز اروپا باید بالاتر از قیمت پایه LNG بازار آسیا بماند. جهش قیمت‌های گاز در حال حاضر به مصرف‌کنندگان و صنایع آسیب‌زده و دولت‌های اروپایی میلیاردها یورو برای تدابیری هزینه کرده‌اند تا از مصرف کنندگان در برابر افزایش هزینه‌های انرژی حمایت کنند.
تحلیلگران می‌گویند، اگر مکانیسم پرداختی برای تقویت روبل طراحی شود هم عمر کوتاهی خواهد داشت. بانک مرکزی روسیه پیش از حمله نظامی به اوکراین ملزم کرده بود ۸۰ درصد از ارز خارجی حاصل از فروش گاز به روبل تبدیل شود. اکنون باید همه این ارز را به روبل تبدیل کند.
به گفته تحلیلگران موسسه فیچ، این اقدام روسیه را از دسترسی به منبع مهم ارز خارجی آن هم در شرایط تحریم‌هایی که دسترسی بانک مرکزی روسیه به ذخایر ارزی خارجی خود را به شدت محدود کرده‌اند، محروم می‌کند.
مساله دیگر این است که روسیه با گازی که معمولا به اروپا صادر می‌کند چه خواهد کرد. هرچند رئیس پارلمان روسیه هفته گذشته گفته بود مسکو می‌تواند این گاز را به بازارهای آسیایی ارسال کند،با این حال هیچ خط لوله‌ای نیست که به روسیه اجازه دهد گازی که به اروپا می‌فروخت را به آسیا ارسال کند. خط لوله از روسیه به چین گاز را از میادینی ارسال می‌کند که گاز اروپا را تامین نمی‌کنند و هیچ نقطه اتصالی برای تغییر مسیر جریان گاز روسیه وجود ندارد.بازارهای آسیایی هم ممکن است تمایل چندانی برای خرید بیشتر نداشته باشند. در عوض روسیه ممکن است ناچار شود گاز را به مخازن ذخیره‌سازی داخلی بفرستد که گنجایش حدود ۷۲ میلیارد مترمکعب را دارند. مخازن ذخیره‌سازی گازپروم در آلمان هم ۹ میلیارد مترمکعب ظرفیت دارند.

نقش ایران در مناسبات گازی دنیا

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ،   هرچند هنوز سرنوشت مذاکرات برجام مشخص نیست، با این حال تحلیلگران بین‌المللی امیدوارند در صورت توافق احیای برجام منابع نفت و گاز ایران به کمک اروپا بیاید. موسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن طی یک گزارش تحلیلی درباره امکان جانشینی نفت و گاز ایران با روسیه نوشت؛در جست‌وجوی منابع هیدروکربنی غیرروسی، مقامات آمریکا و اروپا به ریاض، دوحه و ابوظبی سفر کردند اما به تهران نه. این در حالی است که ایران بعد از روسیه دومین منابع گازی جهان را داراست.اگر تحریم‌های سختگیرانه ایران برداشته شوند آیا بر فروش منابع نفت و گاز این کشور تاثیری خواهد داشت؟ اگرچه تخمین‌ها متفاوت است اما به نظر می‌رسد که ایران حدود ۹۰ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی در خشکی، دریا و در تانکرهایی در چین داشته باشد که برای افزودن حدود یک میلیون بشکه در روز به بازار در سه ماه آینده کافی است.
چند ماه طول می‌کشد که ایران به تولید ۸/۳ میلیون بشکه در روز در صورتی که تحریم‌ها برداشته شوند، برسد که دو میلیون بشکه آن صادراتی است. با این حال، ایران پس از امضای برجام در سال ۲۰۱۵ نشان داد که در عرض سه ماه می‌تواند به چنین تولیدی دست یابد. تنها دو عضو دیگر اوپک، امارات و عربستان، ظرفیت تولید اضافی همانند یا بیشتر را دارند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که ممکن است در ماه آوریل تولید روسیه تا سه میلیون بشکه در روز کاهش یابد.
براساس گزارش این موسسه، ایران قصد دارد برای رسیدن به ظرفیت پنج میلیون بشکه در روز در دهه آینده، ۹۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند که کشور را هم‌ردیف امارات و پس از عربستان و عراق قرار می‌دهد. به این ترتیب، در دنیای پساتحریم و پس از دستیابی دوباره به ظرفیت تولید اضافی نفت، ظرفیت نفت ایران به تدریج افزایش می‌یابد و می‌تواند کسری از کاهش تولید نفت روسیه را جبران کند.
ایران حجم قابل ملاحظه‌ای گاز به ترکیه و عراق صادر می‌کند اما به دلیل کمبود داخلی، این عرضه‌ها نامنظم است. افزایش فروش قابل اعتماد به ترکیه می‌تواند جانشین گاز روسیه در آنجا شود و با صرفه‌جویی در واردات گاز مایع طبیعی، اجازه دهد گاز از ترکیه به سمت جنوب شرق اروپا سرازیر شود. روسیه بی‌سرو صدا رویکردهایی را برای خنثی کردن صادرات گاز ایران در مقیاس بزرگ دنبال کرده است.

بازی دو سربرد لغو تحریم‌ها

لغو تحریم‌ها از دو جهت به ایران در بخش فروش گاز کمک می‌کند: محدودیت‌های مربوط به بازاریابی میعانات را از بین می‌برد و دوم، امکان خرید تجهیزات فشرده‌سازی که به شدت در میدان عظیم پارس‌جنوبی مورد نیاز است را فراهم می‌کند.
در سال ۲۰۲۱، ایران از سرمایه‌گذاری ۷۰ میلیارد دلاری برای افزودن روزانه ۲۳ میلیارد فوت مکعب به ظرفیت تولید تا سال ۲۰۳۰ خبر داد که ۶/۲۰ میلیارد فوت مکعب آن به توسعه میدان‌های تازه مربوط می‌شود.
کسری عرضه و تقاضای گاز در زمستان ایران هفت میلیارد فوت مکعب است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۱۲ میلیارد فوت برسد. اگر ایران بتواند تولید گاز را افزایش دهد می‌تواند با جبران کسری داخلی روزانه حدود ۱۱ میلیارد فوت مکعب صادر کند. سالانه این مقدار معادل نیمی از کل گاز وارداتی اروپا از روسیه است و از افزایش صادرات مورد انتظار دو قطب این عرصه، ایالات‌متحده و قطر نیز فراتر خواهد رفت. از سوی دیگر، کاهش تحریم‌ها می‌تواند دیگر منابع تولید انرژی از جمله انرژی‌های نو در ایران را نیز فعال کند.
با این حال، این آمار و ارقام با چالش‌ها و شک و تردیدهایی روبه‌روست. ایران در بهترین سال تاریخی خود، سال ۲۰۱۸، ۷۶/۱ میلیارد فوت مکعب در روز تولید داشت. از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ ایران باید برای رسیدن به اهداف خود روزانه ۳/۳ میلیارد فوت مکعب تولید کند. این کار نیازمند ظرفیت عظیم خط لوله برای رسیدن به ترکیه، اروپا، عمان، پاکستان و سایر بازارهای مورد نیاز است. ایران باید در عرض هفت سال یک بازار ال‌ان‌جی بزرگ‌تر از قطر بسازد.
با توجه به چالش‌های موجود، رسیدن ایران به اهداف اعلامی دور از واقعیت است. برداشتن تحریم‌ها نیز ممکن است گشایشی برای ایران باشد اما تنها بخش کوچکی از راه حل کمبود منابع انرژی اروپا خواهد بود.
ریاض و ابوظبی تمایلی برای افزایش ظرفیت تولید نفت خود نشان نداده‌اند. آنها بارها مخالفت خود را با سیاست‌های بایدن پیرامون ایران اعلام کرده‌اند. این احتیاط در افزایش تولید از سوی دو کشور معقولانه است. شواهد محکمی از کاهش عرضه منابع انرژی روسیه وجود دارد و این احتمال می‌رود که بازگشت ایران بتواند توازنی در بازار ایجاد کند. در این بین هر حادثه‌ای همانند حمله به تاسیسات نفتی عربستان در سال ۲۰۱۹ می‌تواند فاجعه‌بار باشد. امارات و عربستان هر دو از حمله ایران به تاسیسات خود بیم دارند. به این ترتیب، یک برجام احیا شده هم می‌تواند برخی از گره‌های بازار انرژی را باز کند و هم برخی از آنها را سفت‌تر کند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع