کاهش نرخ بیکاری در سایه کرونا!

خبر پایین آمدن نرخ بیکاری در سه ماه گذشته سال جاری از سوی مرکز آمار ایران باعث حرف و حدیث‌های بسیاری خواهد شد. اعلام کردن چنین آماری در شرایط کرونا که نزدیک به دو سال تمام است زندگی مردم را تحت‌الشعاع قرار داده و وضعیت اقتصادی و معیشتی بسیاری را آشفته کرده است، برای هیچ‌کس نمی‌تواند قابل باور باشد، چراکه در این مدت بسیاری از مشاغل یا از بین رفته‌اند یا مجبور شده‌اند برای ادامه حیات خود تعداد نیروی خود را تعدیل کنند. حال با درنظر گرفتن تمام این اتفاقات چطور می‌توان گفت که نرخ بیکاری در سه ماهه اول سال ۱۴۰۰ نسبت به زمان مشابه سال گذشته با کاهش مواجه بوده است؟ اینکه در چنین شرایطی ناگهان مرکز آمار ایران نرخ بیکاری را پایین‌تر از دوره زمانی مشابه در سال قبل اعلام می‌کند، دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد.

به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل ،   بررسی تمام معیارهای مرکز آمار امکان‌پذیر نیست، اما مساله اینجاست که در سرشماری‌های انجام شده از سوی این مرکز حتی افرادی که در هفته تنها ۲ ساعت کار انجام می‌دهند هم شاغل به حساب می‌آیند. در چنین شرایطی شاید بتوان گفت که نرخ بیکاری روند نزولی داشته است، اما این مساله تا زمانی که نمود عینی در زندگی مردم نداشته باشد چندان مورد توجه نیست و همین امر باعث می‌شود که بسیاری از افراد بدون درنظر گرفتن چگونگی محاسبه این آمار و ارقام از پایه و اساس به این آمارها شک کنند. در واقع اشتغال ناقص هم جزو اشتغال به حساب می‌آید و در آمارهای رسمی گنجانده می‌شود.

  کاهش ۱٫۵درصد نرخ بیکاری

براساس اعلام نظر مرکز آمار ایران، در بهار امسال در مقایسه با فصل مشابه سال قبل، بیش از ۴٩٩ هزار نفر به جمعیت فعال اضافه شده است. در واقع نرخ بیکاری در بهار امسال با کاهش ۱.۵درصد نسبت به فصل مشابه سال گذشته به ۸.۸درصد رسید. همچنین در بهار امسال در مقایسه با فصل مشابه سال قبل، بیش از ۴٩٩ هزار نفر به جمعیت فعال اضافه شده است. با این وجود، جمعیت فعال ٢۵ میلیون و ٩۶٧ هزار نفری در بهار امسال، همچنان نسبت به جمعیت فعال ٢٧ میلیون و ۴۶٠ هزار نفری بهار ١٣٩٨ از فاصله قابل توجهی برخوردار است. مشارکت اقتصادی در فصل گذشته برابر با ۴۱.۴درصد بود که نسبت به فصل مشابه سال گذشته افزایش ۰.۴درصدی را نشان می‌دهد. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در بهار امسال، بخش خدمات با ۴۸.۸درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ۳۳.۲درصد و کشاورزی با ۱۷.۹درصد قرار دارند.

  وضعیت شاغلان و بیکاران

بررسی نرخ بیکاری افراد ١۵ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ٨,٨درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٩)، یک درصد کاهش یافته است. در بهار ١۴٠٠، به میزان ۴١,۴درصد جمعیت ١۵ ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٩) ٠.۴درصد افزایش یافته است. جمعیت شاغلین ١۵ ساله و بیشتر در این فصل ٢٣ میلیون و ۶٧۶ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ٧١٣ هزار نفر افزایش داشته است. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در بهار ١۴٠٠، بخش خدمات با ۴٨,٨درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ٣٣,٢درصد و کشاورزی با ١٧.٩درصد قرار دارند. نرخ بیکاری جوانان ١۵ تا ٢۴ ساله حاکی از آن است که ٢٢,١درصد از فعالان این گروه سنی در بهار ١۴٠٠ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٩) ٢.۴درصد کاهش یافته است. بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ١٨ تا ٣۵ ساله نیز نشان می‌دهد که در بهار ١۴٠٠، ١۵,۶درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به بهار ١٣٩٩، به میزان ١.١درصد کاهش یافته است.

  آمارهایی که تناقض دارند

اما سال گذشته نیز وقتی مرکز آمار ایران از کاهش ۱/۱درصدی نرخ بیکاری در کشور خبر داد، مرکز پژوهش‌های مجلس در این باره اعلام کرد: «بررسی وضعیت بازار کار ایران در بهار ۱۳۹۹ نشان‌دهنده کاهش ۱.۱درصدی نرخ بیکاری نسبت به بهار ۱۳۹۸ است؛ اما باتوجه به اینکه در این فصل، جمعیت غیرفعال افزایش قابل توجهی داشته است، لذا کاهش نرخ بیکاری به ‌دلیل کاهش نرخ مشارکت بوده و بهبود این شاخص نمی‌تواند بهبود وضعیت بازار کار را نشان دهد؛ در واقع در چنین شرایطی نرخ بیکاری شاخصی کاملا گمراه‌کننده برای تحلیل آثار شیوع ویروس کرونا بر بازار کار است. این گزارش علاوه بر عامل دلسردی و رها کردن جست‌وجوی کار توسط جوانان، به نکته مهم دیگری نیز در شرایط کرونا اشاره می‌کند و می‌نویسد از آنجایی که در ایران شاغلین مزد و حقوق‌بگیر درصد کمی از کل شاغلین را تشکیل می‌دهند و عمده شاغلین به‌ صورت کارکن مستقل فعالیت می‌کنند، تاثیر شیوع ویروس کرونا بر بازار کار نیز به‌ جای آنکه در افزایش نرخ بیکاری قابل مشاهده باشد، در افزایش جمعیت غیرفعال و کاهش نرخ مشارکت نمایان شده است: «نتایج محاسبات نشان می‌دهد در صورتی که افراد شاغل و بیکار اضافه شده به جمعیت غیرفعال همچنان در بازار کار باقی می‌ماندند، نرخ بیکاری در بهار ۱۳۹۹ به‌جای ۹.۸درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به ۲۴درصد می‌رسید.

  نرخ متغیرهای کلان اقتصادی باید با هم همخوانی داشته باشند

اما مساله اینجاست که چطور در بهار ۱۴۰۰ که کرونا همچنان می‌تازد و آمار مبتلایان و درگذشتگان هر از گاهی با اوج و فرودهای فراوان همراه است و البته از سوی هم اعمال قرنطینه‌ها تاثیر بسیار زیادی بر مشاغل گذاشته تا آنجا که برخی مشاغل تعطیل شده و تعداد زیادی از افراد شغل‌های خود را از دست داده‌اند، نرخ بیکاری در کشور با کاهش مواجه شده باشد؟

پرویز علی‌پور کارشناس اقتصادی در این باره به «تعادل» می‌گوید: بین تمامی متغیرهای کلان اقتصادی باید یک رابطه منطقی برقرار باشد بنابراین سه متغیر مهم تولید، سرمایه‌گذاری و اشتغال به هم کاملا مرتبط هستند به‌طوری که هرقدر سرمایه‌گذاری در کشوری کاهش یابد رشد تولید نیز منفی شده و به تبع نرخ بیکاری افزایش می‌یابد.  نرخ سرمایه‌گذاری در ایران در سالیان گذشته منفی بوده و رشد اقتصادی کشورمان نیز همین‌طور شده، از طرف دیگر با شیوع بیماری کرونا در کشورمان شاهد نیمه تعطیل شدن بسیاری کارخانجات، کسب‌وکارها و واحدهای تولیدی بوده‌ایم که طبیعتا خروجی این امر افزایش نرخ بیکاری است. او می‌افزاید: اما نرخ بیکاری بهار امسال که توسط مرکز آمار اعلام شده کاملا برعکس و خلاف این موضوع را نشان می‌دهد این مساله می‌تواند چند دلیل داشته باشد؛ افزایش تعداد مشاغل کاذب که نقش مولدی در اقتصاد ندارند یا افزایش بیمه بیکاری از سوی خود افراد باعث برآورد چنین آماری شده است، چون ممکن است مرکز آمار به افراد دارای مشاغل آزاد مراجعه و بپرسد در هفته دو ساعت کاری انجام می‌دهید یا خیر، خیلی از خانواده‌ها نیز به دلیل داشتن مزایای بالای بیمه بیکاری مبلغی به کاسب یا فعال اقتصادی می‌دهند تا بگویند فرزندشان شاغل است و سپس بیمه بیکاری آن را دریافت کنند طبیعتا این دو امر آمار بیکاری را کاهش می‌دهد.

  نرخ بیکاری کاهش پیدا نکرده است

آلبرت بغزیان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران درخصوص نرخ بیکاری اعلامی مرکز آمار می‌گوید: به هیچ‌وجه اعتقادی ندارم که نرخ بیکاری در کشور کاهش پیدا کرده است، امکان ندارد در شرایطی که تمام کارخانجات و کارگران از وضعیت خود گلایه دارند نرخ اشتغال بیشتر شده باشد، آن‌هم در شرایط کرونا که باعث تعطیلی بسیاری از مشاغل و کسب و کارهای کوچک و بزرگ شده است. البته ممکن است مرکز آمار دست به خلاقیتی زده و تعریف نرخ بیکاری را تغییر داده است که این امر مستلزم آن است که با همین تعریف جدید نرخ بیکاری دیگر سال‌ها را نیز محاسبه کنیم. او می‌افزاید: اگر تولید زیاد شده باشد می‌گوییم کارخانجات از ظرفیت خود نهایت استفاده را برده‌اند ولی سرمایه‌گذاری جدیدی صورت نگرفته است و ما نمی‌توانیم بگویم نرخ بیکاری کاهش یافته است. اگر نرخ بیکاری در زمان رکود کاهش یابد در زمان رونق و ضد تورمی باید چه انتظاری داشته باشیم به عبارت دیگر آمار مرکز آمار حاکی از آن است که در زمان رشد مثبت اقتصادی نرخ بیکاری کشورمان به مراتب بدتر از وضعیت فعلی بود. آلبرت بغزیان می‌گوید: احتمالا تعریف نرخ بیکاری و صورت و مخرج کسر آن تغییر زیادی پیدا کرده است، بنابراین این نرخ با توجه به وضعیت تورمی و رکود کشورمان مشکوک است و حتی برای آحاد مردم ملموس نیست.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع