پای موانع تولید روی گلوی اقتصاد روستایی

 تولید روستایی یکی از مزیت های استان سمنان است دلیل آن هم این است که تنها در شرق استان سمنان و فقط در شاهرود، دامغان و میامی بیش از هزار روستا وجود دارد که چهار مزیت اصلی اقتصادی در آنها نهفته است نخست کشاورزی، دوم دامداری، سوم گردشگری و در نهایت فرآوری که به عبارتی صنایع‌دستی نیز در آن گنجانده می‌شود چرا که به هر صورت چرم دوزی، صنایع چوبی و بافندگی و … نیز به نوعی فرآوری محصولات و مانع خام فروشی آنان محسوب می‌شود.

تولید روستایی با موانعی نیز روبرو است که از جمله آنها می‌توان به دولت اشاره کرد. در گفتگو با صاحبان مشاغل روستایی می‌توان دریافت که در کلام آنها مفهوم دولت، به معنای ساز و کار دستگاه‌های اجرایی مطرح و شامل بروکراسی، عدم حمایت، فقدان برنامه‌ریزی برای تامین و بازار، کاستی در تسهیل گری و امثال آن می‌شود.

فقدان بازار فروش

در یک بیان ساده می‌توان تمام آنچه روستائیان از دولت (در معنایی که در پاراگراف بالا ذکر شد) مطالبه دارند را بیان کرد و آن هم فقدان بازار فروش و موانع تولید است مهدی کریمی کارشناس اقتصاد روستایی معتقد است: ۲۱ دستگاه به روستاها خدمات می‌دهند در واقع به روستاها محصولات می‌فروشند شامل جهاد، میراث فرهنگی، تعاون روستایی، غله و خدمات بازرگانی و … که نیازهای روستایی مانند کود، بذر، خوراک دام و غیره را به روستاها می‌دهند اما یک دستگاه از روستا خرید می‌کند.

تولید روستایی با موانعی نیز روبرو است که از جمله آنها می‌توان به دولت اشاره کرد

به گزارش اقتصاددان به نقل از بازار  ،  از کلام این کارشناس بر می آید که تعامل دولت و روستاها در واقع یک جاده یک‌طرفه است که در آن ۲۱ واحد وارد می شود و یک واحد در قالب خرید تضمینی گندم و دام خارج می‌شود در حالی که این تامین نیاز روستائیان را نخواهد داشت ما نمی توانیم از روستائیان بخواهیم ۲۱ واحد تولید کنند و یک واحد فروش داشته باشند حال آنکه هر دستگاه باید بتواند از روستا خرید هم کند البته این به معنای خرید صرفاً تضمینی نیست بلکه مقصود فراهم آوردن شرایط بازار است.

استانداردهای کیفی و کمی

تا اینجا متوجه شدیم که نیاز بزرگ روستائیان تامین بازار فروش است اما اولین رکن بازار فروش تولیدات روستایی، رسیدن به استانداردهای کمی و کیفی محسوب می‌شود مقوله ای که در ادامه خواهیم دید که خود، یک مانع بر سر راه تولیدکننده روستایی ما در استان سمنان است. آن‌طور که یک تولیدکننده گل گاوزبان و گلاب در کالپوش در گفتگو با خبرنگار بازار، با بیان اینکه مشکل بازار فروش بزرگترین معضل تولید ما است، می‌گوید: نخستین چیزی که برای یک بازار نیاز داریم، داشتن استانداردهایی مانند سیب سلامت است.

رضا علی محمدی با بیان اینکه سیب سلامت از روستایی که در دور افتاده‌ترین بخش کالپوش زندگی می‌کند توقع دارد که برای گلاب‌گیری دیگ زودپر استیل ضد زنگ، دستگاه پرکن اتوماتیک شیشه، ستون تقطیر استیل، آزمایشگاه خلوص و … را داشته باشد که ۹۰ درصد روستائیان اصلاً نمی‌دانند این مواردی که سیب سلامت می‌گوید چیست!، بیان کرد: یک دیگ استیل ۵۰۰ کیلوگرمی ۸۰ میلیون تومان هزینه دارد یک دستگاه پاستوریزه کردن گلاب فقط ۱۲۰ میلیون تومان هزینه دارد من اعتقاد دارم یک بار برای همیشه بگویند اصلاً تولید نکنید به مراتب روستایی راحت تر است.

وی با بیان اینکه گل گاوزبان بسیار دشوار کشت می شود و به دلیل خارهای بسیاری که دارد با دشواری فراوانی همراه است و لذا از این بابت قیمت بالایی دارد اما چون امکان فرآوری آن به واسطه موانع سیب سلامت وجود ندارد، متاسفانه سر از بازار دلالان در می آورد، بیان کرد: جهاد کشاورزی در کالپوش کشت گل‌محمدی را رواج داده و همه شروع به کشت گیاه کرده اند فقط یک سال کشت ۲۰ هکتاری این گل به ۴۰ هکتار افزایش یافت اما دست آخر تمام گل ها فروخته شد و آنانی که گلاب گرفتند هم مجبور شدند محصولات شان را به صورت فله ای به دلالان بفروشند چرا که امکان سیب سلامت ندارند.

مشکل مشابه دامداران

این مشکل درباره دامداران نیز وجود دارد. سلیمان اسلامی تولیدکننده محصولات دامی ، با بیان اینکه مشکل سیب سلامت در بخش دامداری نیز وجود دارد، گفت: کسانی که در روستاها دام سبک دارند باید برای تامین علوفه کوچ کنند و برای مثال به کوه یا کویر بروند چرا که اصلا نمی توان ۱۲ ماه سال به دام خوراک داد نه عقلانی است و نه اقتصادی؛ لذا نیمی از سال گوسفندان در کوه، آرام و … حضور دارند.

اولین رکن بازار فروش تولیدات روستایی، رسیدن به استانداردهای کمی و کیفی است

اسلامی با اشاره به اینکه گوسفندان در سنگسر، زردبیه رویان، ابر حتی شاهکوه استان سمنان و بعضاً حتی در آشخانه بجنورد و … در سیر و حرکت هستند، تاکید کرد: لبنیات سنگسر در ایران معروف است مثلاً کره گوسفندی و آروشه ای که در ابر شاهرود یا سنگسر تولید می‌شود، در تهران با قیمت های نجومی مشتری دارد، اما توان فروش را ندارند زیرا سیب سلامت اصلاً برای این قشر امکان پذیر نیست.

وی افزود: یکی از مفاد سیب سلامت می‌گوید که شما باید تمام محیط تولید کره و شیر و … را سرامیک کنید اما در آرام‌های دام که همگی در مراتع طبیعی هستند اصلاً منابع طبیعی اجازه ورود مصالح ساختمانی مانند سرامیک را نمی دهد لذا یک ارگان دولتی می گوید سرامیک یک ارگان دولتی دیگر می گوید ورود سرامیک ممنوع و دامدار این بین مانده است که چه باید کند؟

ضرر برای دامداران سود برای دلالان

یک کارشناس حوزه مسائل کشاورزی و دامداری استان سمنان نیز ضمن تائید این دو مقوله، درباره ضررهایی که به دامداران از بابت سیب سلامت می‌رسد، می‌گوید: اگر تفاوت آنچنان نبود مثلا برای دامدار داشتن سیب سلامت و نداشتن آن نهایتاً ۲۰ درصد تفاوت قیمت داشت می‌توانستیم بگوییم که دامداران چندان ضرری نمی‌کنند یا مثلاً سودی که باید کنند را نمی‌کنند اما تفاوت فروش از سوی دامداران به صورت مستقیم در بازار مصرف با فروش محصولات به دلالان خیلی خیلی زیاد و چشم‌گیر است که نمی توان به راحتی از آن گذشت.

محمد تقی رضوانی با بیان اینکه کره گوسفندی که مثلا در سنگر تولید می شود در تهران حتی کیلوگرمی ۶۰۰ هزار تومان هم به فروش می رسد در شهرستان های استان آن نوع کره با آن کیفیت تا ۵۰۰ هزار تومان قیمت دارد و دیگر کره های حیوانی تولیدی دامداران استان ۴۵۰ هزار تومان در هر کیلوگرم قیمت دارد اما چون دامداران نمی‌توانند سیب سلامت بگیرند یا مستقیم خودشان آن را به بازارهای تهران و سمنان، شاهرود، گرگان و مشهد و … برسانند بعضاً کره ۶۰۰ هزار تومانی را کیلوگرمی ۱۲۰ هزار تومان به دلال می فروشند.

وی افزود: اگر شرایط به گونه ای بود که مثلا کره توسط دلالان ۳۰۰ هزار تومان فروخته می شد و آن دلال هم ۴۰۰ هزار تومان آن را به بازار تهران می رساند، باز هم می‌توانستیم بگوییم که در این بین فقدان سیب سلامت چندان خسرانی را به دامدار وارد نکرده است ولی تفاوت وقتی ۴۰۰ و ۵۰۰ درصد می شود واقعاً چشم‌گیر می‌شود و این ظلمی به دامداران است که زحمت شبانه روزی می کشند اما دیگری از آن بهره می گیرد.

کافی است در فصل دست دادن محصولات سری به سنگسر، کالپوش و ابر و شاهکوه و … بزنیم شاهد هستیم افرادی که از شهرستان های تهران، مشهد حتی اردبیل و خرم آباد می آیند محصولات دامداران و روستائیان که توان فروش مستقیم آن را ندارند، می خرند و با سودهای کلانی به فروش می رسانند.

سیب سلامت از روستایی که در دور افتاده‌ترین بخش کالپوش زندگی می‌کند توقع دارد که برای گلاب‌گیری دیگ زودپر استیل ضد زنگ ۱۲۰ میلیون تومانی داشته باشند

این در حالی است که علاوه بر سیب سلامت، حتی یک بازارچه دائمی فروش محصولات روستایی و دامی در استان سمنان وجود ندارد که البته اگر هم وجود داشت با این مانع بزرگ پیش پای دامداران، شاید باز هم توفیری برای آنان نداشت زیرا محصولات غذایی تنها در صورتی می‌توانند عرضه شوند که سیب سلامت داشته باشند و فقط یک یک قلم، شامل گلاب، اخذ آن با تمام دستگاه‌های مورد نیاز برای یک کارگاه کوچک ۳۰۰ میلیون تومان هزینه دارد که اگر این هزینه می‌توانست توسط روستایی ما تامین شود، دیگر سراغ این مشاغل نمی رفت!

هفت خوان رستم

در خاتمه به صورت مختصر مراحل سیب سلامت را با هم مرور می کنیم که در وبسایت مرتبط با وزارت بهداشت مندرج شده است: ابتدا باید از سازمان جهاد کشاورزی و یا صنعت، معدن و تجارت صنایع و معادن مجوزهای لازم برای تاسیس را اخذ کرده باشید. از جهاد و صنایع جواز پروانه بهره‌برداری را اخذ نمایید. پروانه تاسیس و بهره‌برداری از وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو را اخذ نمایید. مسئول فنی مربوطه را معرفی کرده و پروانه مسئول فنی را صدور کنید. در آخرین مرحله از مراحل گرفتن سیب سلامت، برند و علامت تجاری خود را ثبت نمایید.

در طی مراحل گرفتن سیب سلامت قوانینی برای شرایط محیطی وجود دارد که باید آن‌ها را بدانید. برای این که تأییدیه بازرسی جهت اخذ سیب سلامت را دریافت کنید، محیط موردنظر شما باید دارای یک سری قوانین باشد مانند: دیوارها و کف سرامیک باشد.دستگاه‌های تولید و بسته‌بندی باید ضد عفونی شوند و این باید مورد تایید وزارت بهداشت باشد. محل تولید باید سیستم تهویه هوا داشته باشد.محل تولید باید دارای سیستم شست و شو و لوله کشی فاضلاب برای ضدعفونی کردن روزانه داشته باشد.

از نظر سازمان غذا و دارو هر کالایی باید دارای یک سری ویژگی‌های خاص باشد تا توانایی کسب سیب سلامت را داشته باشد این محصولات عبارت هستند از محصولاتی که از قبل، از وزارت بهداشت پروانه ساخت خود را گرفته باشند.محصولاتی که تمام قوانین و ضوابط موجود در سازمان غذا و دارو را رعایت کرده باشند. محصولاتی که مواد اولیه تشکیل‌دهنده آن‌ها خطرناک و مضر نباشد مثل اسیدهای چرب یا روغن پالم و…محصولاتی که نمک مصرفی در آن‌ها به میزان حداقل باشد.محصولاتی که در مواد اولیه آن‌ها از سم‌های شیمیایی استفاده نشده باشد.محصولاتی که میزان کالری آن‌ها به حداقل رسیده باشد.محصولاتی که پس از تغییر ساختار فرمول شیمیایی از کیفیت بالاتری برخودار باشند. در گزارش بعدی به این می‌پردازیم که روستائیان در این گیر و دار چطور محصولات شان را می‌فروشند.