ورود مجلس شورای اسلامی به یکپارچه‌سازی داده‌ نهادها

مرتضی ترک تبریزی عضو هیئت مدیره بانک تجارت در گفت و گو با راه پرداخت معتقد است، اشتراک‌گذاری داده آخرین گام در مبحث داده و اطلاعات است. ابتدا باید بحث حاکمیت داده دنبال شود، در مرحله بعد مدیریت داده و در گام سوم اشتراک‌گذاری آن انجام شود.

اقتصاددان: داده،اطلاعات یا همان دیتا یکی از مهم‌ترین عناصری است که برای زندگی یا حاکمیت در روند تحول دیجیتال باید در تعریف و استفاده از آن با هوشمندی و دقت بیشتر پیش رفت. دنیای امروز دنیای دیجیتال است. پاندمی جهانی کرونا به اهمیت داده و اطلاعات سرعت بخشید و باری دیگر یادآوری کرد دسترسی به داده و اطلاعات روند توسعه را افزایش داد. شهروندان امروز حجم قابل توجهی از داده و اطلاعات خود را در سازمان‌ها و نهادهای مختلف ثبت می‌کنند. داده‌ها و اطلاعاتی که چندین و چند بار پروسه ثبت آن تکرار شده است.

اطلاعات آموزشی، اطلاعات پزشکی، اطلاعات مالی و انواع این اطلاعات در فضایی بی‌مرز پخش شده است. تکرار ثبت این اطلاعات بستر داده‌های کشور را به سمتی برده که با انباشت انبوهی از داده‌های نامنظم روبرو هستیم. تازه‌ترین سردرگمی و جذب داده را هم می‌توان در روند ثبت املاک سرپرست خانوارها مشاهده کرد. اطلاعاتی که به هر حال جایی در گوشه‌ای از اقیانوس اطلاعات داده‌ها ثبت شده اما حالا برای مدیریت موضوعی خاص نیاز به فراخوان و مطالبه ثبت اطلاعات از طرف شهروندان است.

شهروندان هر بار برای ثبت بخشی اطلاعات خود که پیش از این ثبت کرده‌اند باید دوباره وارد روند ثبت داده شوند. این موضوع نه‌تنها نارضایتی عمومی را نسبت به سیستم ثبت و جمع‌آوری داده‌های کشور افزایش می‌دهد بلکه بیانگر این است که روند دیجیتالی شدن ثبت داده‌ها به‌مانند گذشته بر اساس اصول اتفاقاً غیراستاندارد آرشیو و کاغذبازی گذشته انجام می‌شود. انرژی، هزینه و زمان بسیاری صرف می‌شود تا هر بار با فراخوانی تازه بخش تکراری دیگری از اطلاعات در سیستم داده‌های کشور ثبت شود.

ورود مجلس به روند یکپارچه‌سازی داده‌ها

حالا اما مجلس شورای اسلامی با تصویب کلیات طرح قانون یکپارچه‌سازی داده‌ها و اطلاعات تصمیم به مدون کردن داده‌های پراکنده موجود در بستر اطلاعات کشور گرفته است. اما همچنان این پرسش مطرح است که متولی و نهاد رسمی تصمیم‌گیر درباره موضوعات مربوط به فناوری اطلاعات چه نهاد یا فردی است؟ شاید یکی از دلایل چندپارگی و عدم یکپارچگی داده‌های موجود در بستر اطلاعاتی کشور همین متولیان بسیار باشد. مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نهاد قانون‌گذار درباره بخش قانون‌گذاری این موضوع نقشی انکارناپذیر دارد. اما کافی است به سازمان‌های مختلف نگاهی کنید تا نهادهای عریض‌وطویل حاکمیت داده را ببینید.

حجت اله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس در تشریح این طرح به خبرگزاری خانه ملت گفته : «هدف کلی طرح یکپارچه‌سازی داده‌ها و اطلاعات، یکپارچه‌سازی تمام داده‌ها، منسجم کردن اطلاعات و مدیریت دولت بر اطلاعات دستگاه‌های مختلف است. در حال حاضر اکثر دستگاه‌های اجرایی سامانه‌ای جداگانه دارند؛ به طور مثال ثبت احوال، اسناد، وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی و.. که اطلاعات را سلیقه‌ای جمع‌آوری می‌کنند.»

فیروزی همچنین معتقد است: «نحوه استفاده از داده‌ها و اطلاعات این سامانه‌ها تابع شرایط خاصی نبوده و شیوه جمع‌آوری اطلاعات استاندارد نیست و اطلاعات بخشی است. از همین رو هدف از ایجاد بانک اطلاعاتی استفاده همه کشور از داده‌ها است در حالی که اکنون نمی‌توان از داده موجود در سامانه سازمان‌ها استفاده کرد. عدم دسترسی دستگاه‌های نظارتی به داده‌ها یکی دیگر از ایرادات جریان داده در کشور است. مجلس و دیوان محاسبات کل کشور به‌عنوان نهادهای نظارتی اشرافی بر اطلاعات ندارند. هدف از طرح مذکور حکمرانی دولت بر دادهاست از سوی دیگر استاندارد خاصی برای جمع‌آوری در نظر گرفته خواهد شد.»

ثبت مکرر داده در روند بی‌انظباطی داده‌ها

اطلاعات و داده‌های هر شخص در هر سامانه‌ای به طور جداگانه ثبت شده است. مراجعه به هر سازمان و وزارت‌خانه‌ای هم با بارگذاری و ثبت دوباره اطلاعات و داده‌ها همراه است. سازمان بیمه تأمین اجتماعی داده‌های مربوط به خود را آرشیو کرده و از طرفی ثبت‌احوال بخش دیگری از این داده‌ها را ثبت کرده است. داده‌های مربوط به سوابق تحصیلی، سلامت و دارایی‌ها هم هرکدام در دیتاسنتر سازمان خود ثبت شده. ماجرای ثبت مکرر داده‌هایی است که در نهایت به هیچ می‌رسد. ثبت اطلاعات و داده‌ها حتی در شعب مختلف بانک‌ها هم تکرار می‌شود و شبکه‌ای یکپارچه برای دسترسی به این داده‌ها هم وجود ندارد.

تنها یکی از بخش‌های اثرپذیر از این روند مدیریت داده بانک‌ها هستند. حاکمیت و مدیریت داده‌های بانکی هرچند در مسیری حرکت می‌کند که به نظر می‌رسد بانکداری دیجیتال در حال تحقق است اما عدم دسترسی یکپارچه به اطلاعات مشتریان تحقق بانکداری دیجیتال را دچار تأخیر کرده است. مدعیان یکپارچه‌سازی بستر داده و اطلاعات بسیارند، اما این روند کماکان بی‌نتیجه مانده است.

ایجاد ساختار حاکمیت و مدیریت داده مقدم بر اشتراک‌گذاری

مرتضی ترک تبریزی، عضو هیئت مدیره بانک تجارت درباره یکپارچه‌سازی داده‌ها و چگونگی شکل‌گیری این روند با تشریح مراحل تولید و استفاده از داده‌ها به راه‌پرداخت گفت: «اشتراک‌گذاری داده آخرین گام در مبحث داده و اطلاعات است. ابتدا باید بحث حاکمیت داده دنبال شود، در مرحله بعد مدیریت داده و در گام سوم اشتراک‌گذاری آن انجام شود.»

ترک تبریزی در ادامه افزود: «اشتراک‌گذاری داده قسمت اصلی از طرف استفاده‌کننده (user) از داده است. اما اگر بخواهیم این مقوله را به طور کامل و مرتب اجرا کنیم، باید بحث حاکمیت و مدیریت داده را در مراحل قبل انجام دهیم و بعد به سراغ اشتراک‌گذاری برویم. اگر این دو بحث انجام نشود بار دیگر با مجموعه‌ای از داده‌های بی‌کیفیت و داده‌هایی که نمی‌توان به آن استناد کرد مواجه خواهیم شد.»

او با تشریح اینکه انباشت داده موجب می‌شود تا سازمان‌ها داده‌هایشان را به اشتراک نگذارند افزود: «در صورت بی‌توجهی به مقوله حاکمیت و مدیریت داده‌ها بار دیگر شاهد این موضوع خواهیم بود که سازمان‌ها داده‌هایشان را در اختیار قرار نمی‌دهند و یا اینکه داده‌های با کیفیت را به اشتراک نمی‌گذارند. باید توجه داشته باشیم که اشتراک‌گذاری داده به معنی تلنبار کردن یا جمع‌کردن داده‌ها در یک نقطه نیست. اگر داده‌ها را در فضایی انباشت کنیم هیچ نتیجه مثبتی نخواهد داشت.»

داده‌ها چگونه تولید می‌شوند؟

استفاده از داده مشتریان بانک در مسیر توسعه خدمات

یکپارچه‌سازی و رضایت مشتریان

ثبت مکرر، نقص مکرر