مدیر مرکز مطالعات آسیایی دانشگاه تهران: سازمان همکاری شانگهای سهمی بزرگ در توسعه منطقه و جهان خواهد داشت

خبرنگار: در ابتدای تاسیس سازمان همکاری شانگهای بسیاری از رسانه های غربی چشم انداز آن را تحقیر آمیز می نگریستند و معتقد بودند که این سازمان به زودی از صحنه بین المللی محو خواهد شد. اما اکنون سازمان همکاری شانگهای دائما در حال رشد است، چرا کشورهای بیشتری از جمله ایران تمایل به پیوستن به سازمان همکاری شانگهای دارند، به نظر شما جذابیت سازمان همکاری شانگهای چیست؟

حامد وفایی: این موضوع بسیار مهم است، در ابتدای تأسیس سازمان همکاری شانگهای برخی کشورهای غربی نسبت به آن خوشبین نبودند، اما با گذشت زمان و تحولات اوضاع بین المللی، اکنون شاهد آن هستیم که نفوذ این سازمان بیشتر شده و اعضای بیشتر و بیشتری به آن پیوسته و می پیوندند . کشورهای غربی به دلیل مفاهیم منسوخ رسانه‌ها و دولت‌های غربی که عمدتاً در محیط جنگ سرد و نظام بین‌المللی یکجانبه‌گرا به وجود آمده است، سازمان همکاری شانگهای را تحقیر می‌کنند. فضای بین المللی امروز بسیار تغییر کرده است و شاهد چند قطبی شدن نظام بین المللی هستیم، سازمان هایی که شرایط همکاری کشورهای مختلف را در دنیای چند قطبی فراهم می کنند اهمیت و جذابیت بیشتری پیدا کرده اند. بنابراین، قدرت های منطقه ای مانند ایران، پاکستان، ترکیه و عربستان سعودی خواهان پیوستن به سازمان همکاری شانگهای هستند. جهان به سمت چند قطبی و همکاری چند چندجانبه حرکت می کند که جذابیت سازمان همکاری شانگهای نیز همین است.

خبرنگار : ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران اخیراً گفته است که ایران برای همکاری با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای اهمیت زیادی قائل است زیرا می تواند از این طریق با زیرساخت های اقتصادی آسیا پیوند برقرار کند، به زعم شما رئیس جمهور رئیسی به چه حوزه های اقتصادی اشاره می کند؟ علاوه بر این، ایران در کنار همکاری‌های اقتصادی و تجاری منطقه‌ای، در چه زمینه‌هایی انتظار تعمیق همکاری‌ها را در چارچوب سازمان همکاری شانگهای دارد؟

حامد وفایی: حوزه های جدید همکاری امنیت اقتصادی، امنیت انرژی، امنیت معاملات مالی و غیره را شامل میشود، اینها حوزه های امنیتی جدیدی هستند که از سوی برخی کشورهای غربی به ویژه آمریکا مورد تهدید قرار گرفته است. به نظر من علاوه بر همکاری های اقتصادی، حوزه امنیتی نیز زمینه خوبی برای همکاری خواهد بود و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نیز باید به آن توجه داشته باشند و ایران نیز می تواند این کار را به خوبی انجام دهد.

خبرنگار : اگرچه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای «شریک هستند و همپیمان نیستند»، اما غرب به طرزی بدخواهانه گمانه زنی می کند که سازمان همکاری شانگهای به اصطلاح «ناتوی شرقی» محسوب میشود. نظر شما در مورد این دیدگاه چیست؟

حامد وفایی: سازمان همکاری شانگهای با ناتو یک تفاوت اصلی دارد. ناتو یک سازمان نظامی است و سازمان همکاری شانگهای یک سازمان همکاری در زمینه های اقتصادی و امنیتی است و برنامه ای در سطح نظامی مانند ناتو ندارد. حضور ناتو مخرب است، در کشورهایی مثل افغانستان کشتار می کنند و وقتی هواپیماهای ناتو از افغانستان بلند می شدند، عده ای از هواپیماها سقوط می کردند و همه شاهد شکست ناتو بودند. آنچه کشورهای منطقه به آن نیاز دارند همکاری و تعامل است نه نیروهای تفرقه افکن نظامی. وقتی اسناد سازمان همکاری شانگهای را مطالعه می کنیم، متوجه می شویم که این “روحیه شانگهای” را توصیف می کند که همکاری برابر و توسعه مشترک است. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نیازی به اشغال کشورهای دیگر ندارند و به حمله به هیچ کسی نیاز ندارند. توسعه از راه همکاری عملی است. شیوه سازمان همکاری شانگهای با شیوه همکاری که غرب در آن تسلط دارد، متفاوت است، این شیوه همکاری شرقی است که در آن همه کشورها در کنار هم می نشینند و در موقعیت برابر مذاکره می کنند.

خبرنگار: شما زمانی گفتید که مردم هر کشوری باید الگوی دموکراتیک و مسیر توسعه خود را پیدا کنند و فکر می کنید مردم چین مسیر خود را پیدا کرده اند، شما به عنوان یک محقق شناخته شده ایرانی در زمینه مطالعات آسیایی فکر می کنید که تجربیات چین برای سایر کشورهای آسیایی و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در چه زمینه هایی قابل استفاده است؟

حامد وفایی: هر کشوری باید الگوی حکومتی منحصر به فرد خود را پیدا کند. تحمیل الگوی غربی به کشورهای شرقی یا حتی تحمیل الگوی یک کشور به کشورهای دیگر اشتباه است. هر کشوری باید اهداف خود را بر اساس شرایط ملی و ویژگی های ملی خود تعیین کند. و همانطور که دیدیم، چین یک مدل موثر برای دستیابی به توسعه یافته است و این مدل قابل یادگیری است. بسیاری از کشورها در حال مطالعه مدل چینی هستند که برای بسیاری از کشورهای شرقی از اهمیت مرجع مهمی برخوردار است تا مسیری مناسب با شرایط ملی خود بیابند و بر این اساس توسعه اقتصادی خود را برنامه ریزی کنند.

ز