عرضه اولیه چیست ؟

تعریف عرضه اولیه
عرضه اولیه (Initial Public Offering – IPO) به این معنا است که یک شرکت سهام خود را برای اولین بار در بورس اوراق بهادار عرضه کند. شرکت‌های خصوصی، دولتی و حتی شرکت‌های تازه تأسیس، جهت افزایش رشد و توسعه کسب‌وکار خود نیازمند سرمایه هستند؛ بنابراین با وارد شدن به بازار بورس و عرضه بخشی از سهام خود به‌عنوان عرضه اولیه، به تأمین سرمایه موردنیاز خود می‌پردازند. بدین ترتیب این شرکت‌ها سهام خود را برای اولین بار در بازار بورس برای فروش می‌گذارند و طی آن، شرکت از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل می‌گردد.

تفاوت خرید عرضه اولیه با خرید و فروش سهام
همان‌طور که بیان شد هنگامی‌ که سهام یک شرکت برای اولین بار در بورس عرضه شود، به روز اول عرضه سهام، اصطلاحاً روز عرضه گفته می‌شود؛ بنابراین انتشار سهام شرکت‌ها برای اولین بار به‌عنوان عرضه اولیه ارائه شده است.
در عرضه اولیه عمومی، نام شرکت و نماد سهم، تاریخ روز عرضه، تعداد سهام قابل عرضه، سهمیه خریدار حقیقی و حقوقی، دامنه قیمتی (کف و سقف قیمت) و مدیر عرضه مشخص است؛ اما برای خرید سهام، محدودیتی در نظر گرفته نشده است و تا زمانی که عرضه برای خرید سهام وجود داشته باشد، شخص می‌تواند آن را با قیمت قابل معامله در بازار خرید نماید.
سهام شرکت‌ها در عرضه اولیه، ارزان‌تر از ارزش واقعی آن است و در بیشتر مواقع عرضه‌های اولیه که در بورس انجام شده، سودآور بوده‌اند. پس طبیعی است که تقاضا برای خرید عرضه های اولیه زیاد باشد و همه فعالین بازار بورس اوراق بهادار تمایل به خرید سهام عرضه اولیه‌ای داشته باشند. پس از روز عرضه سهام وارد بازار شده و معاملات عادی خود را آغاز می‌کند. پس از تبدیل‌شدن عرضه اولیه به سهام و به‌نوعی متعادل شدن قیمت آن، برای خرید این سهام سرمایه گذاران می‌بایست به بررسی همه‌جانبه عوامل متعدد اثرگذار در سهم پرداخته و با احتیاط و بررسی تحلیلی، اقدام به ثبت سفارش نمایند.

نحوه خرید عرضه اولیه
یکی از الزامات فعالیت در بازار بورس، داشتن کد بورسی (کد معاملاتی) است که با مراجعه به یکی از کارگزاری‌های فعال در حوزه بورس، می‌توان اقدام به دریافت آن نمود؛ بنابراین خرید سهام در عرضه اولیه برای همه کسانی که کد بورسی دارند، امکان‌پذیر است. برای ثبت نام و دریافت کد بورسی می‌توانید از طریق گزینه زیر اقدام نمایید.

دریافت کد بورسی

سرمایه گذاران برای خرید عرضه اولیه سهام یک شرکت کافی است از زمان و تاریخ عرضه آن مطلع شوند. اطلاع‌رسانی عرضه اولیه از طریق سایت‌های بورسی و کانال‌های خبری انجام می‌پذیرد. اکثر کارگزاری‌ها نیز مشتریان خود را از زمان دقیق عرضه‌های اولیه آگاه می‌کنند.
در عرضه اولیه (به روش بوک بیلدینگ)، برای خرید سهام به‌صورت آنلاین یک بازه زمانی مشخص، حداقل و حداکثر قیمت قابل خرید و حداکثر سهمیه برای هر کد معاملاتی مشخص می‌شود. سرمایه‌گذاران می‌بایست بر اساس این اطلاعات که توسط ناظر بازار در روز عرضه اعلام می‌شود، وارد حساب کاربری در سامانه معاملاتی شوند و سفارش خرید خود را به‌صورت آنلاین با توجه به تعداد سهم تعیین‌شده و همچنین محدوده قیمت موردنظر ثبت نمایند. همچنین درصورتی‌که افراد کد معاملاتی آفلاین داشته باشند، برای خرید عرضه اولیه می‌بایست قیمت و حجم درخواستی خود را وارد سامانه آفلاین کند تا کارگزار نسبت به خرید عرضه اولیه برای شخص اقدام کند.

نکته
اغلب اوقات پیشنهاد می‌شود بالاترین قیمت ارائه‌شده، انتخاب گردد زیرا به‌علت تقاضای زیاد، حجم قابل‌عرضه به سفارش‌هایی با بیشترین قیمت تعلق می‌گیرد.
در کارگزاری آگاه این امکان وجود دارد که ۲ روز پیش از عرضه اولیه، سرمایه‌گذاران سفارش خود را به‌صورت آفلاین ثبت کنند تا در روز عرضه، سفارش خرید سهم برای هسته معاملات بورس ارسال گردد.

درنهایت اختصاص سهام توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به کدهای معاملاتی انجام می‌گیرد و معمولاً به دلیل تقاضای زیاد، همه افراد به‌طور مساوی و به تعدادی کمتر از حجم تعیین‌شده از عرضه بهره‌مند می‌شوند.

بهترین زمان فروش عرضه اولیه
یکی از دغدغه‌های اساسی سرمایه گذاران آگاهی از زمان مناسب فروش عرضه اولیه است. دانستن زمان مناسب برای فروش سهام عرضه اولیه از ارزش بالایی برخوردار است. سهامداران می‌توانند از فردای روز عرضه سهام خود را به فروش برسانند؛ اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، می‌بایست برخی جوانب را موردبررسی قرار دهند.

ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه‌شده در بازار بورس
توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه‌شده در بازار بورس
مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایت‌های تحلیلگری و کانال‌های خبری کارگزاری‌ها
بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از عرضه اولیه
بررسی روند فعلی بازار بورس که مانند هر فعالت اقتصادی دیگر دارای دوره‌های متفاوتی از رکود، رشد و رونق است.

در مورد این‌که چه زمانی بهترین نقطه برای فروش عرضه اولیه است قطعیتی وجود ندارد و به عوامل مختلفی مانند اهداف و انتظارات از سهم، نیاز به نقدینگی حاصل از عرضه اولیه، آینده شرکت و … بستگی دارد.
به‌طورکلی افزایش و یا کاهش قیمت عرضه های اولیه در روزهای پس از عرضه، مانند تمامی سهام موجود در بازار سرمایه به عرضه و تقاضای بازار مربوط است. با این اوصاف بهتر است تا زمانی که صف خرید عرضه‌های اولیه ادامه دارد، سرمایه گذاران به سهامداری ادامه دهند. در ادامه نیز با توجه به شرایط بازار و شرکت می‌توان نسبت به فروش یا نگهداری سهم اقدام نمود.

خرید در روزهای پس از عرضه اولیه
در عرضه اولیه که معمولاً در یک روز مشخص اتفاق می‌افتد، تعداد سهام عرضه‌شده به سرمایه‌گذاران محدود است. از طرفی قیمت سهام شرکت‌ها در عرضه اولیه، ارزان‌تر از ارزش ذاتی آن است تا برای سرمایه گذاران جذابیت داشته باشد؛ بنابراین تقاضا برای سهم افزایش می‌یابد و قیمت سهام بعد از عرضه اولیه، شروع به رشد می‌کند.
در این مرحله با توجه به پایین بودن قیمت سهام نسبت به ارزش ذاتی آن، سرمایه گذاران تمایل دارند در روز بعد از عرضه به تعداد دلخواه سهم بخرند. این تمایل به خرید سهم باعث می‌شود تقاضای بسیار زیادی (صف خرید) از ابتدای روز معاملاتی برای خرید سهم تشکیل شود؛ اما چگونه می‌توان روز پس از عرضه اقدام به خرید سهام نمود؟

با توجه به توضیحاتی که ارائه شد، سرمایه گذاران برای خرید سهم روز بعد از عرضه اولیه، باید رأس ساعت ۸:۳۰ سفارش خود را وارد سامانه معاملاتی کرده تا در اولویت‌های اول صف خرید قرار گیرند. البته از آنجایی که در روز بعد از عرضه اولیه کسی تمایل به فروش سهام خود ندارد، حجم عرضه‌ها پایین و تقریباً به‌جز تعداد محدود، کسی قادر به خرید سهم نیست.

خرید عرضه اولیه از کارگزاری‌های مختلف
آیا می‌توان از طریق چند کارگزاری به صورت همزمان، عرضه اولیه خرید؟

این سوال دغدغه بسیاری از فعالان بازار بورس است. با توجه به این‌که سازمان بورس از روش بوک بیلدینگ در عرضه های اولیه استفاده می‌کند، خرید سهم با چند کارگزاری امکان‌پذیر نیست؛ چراکه هر سرمایه گذار با کد بورسی مختص خود، فقط یک‌بار می‌تواند سفارش ثبت کند و امکان خرید عرضه اولیه با یک کد بورسی از چند کارگزاری وجود ندارد.
بنابراین همان‌طور که در بالا ذکر گردید چنانچه سرمایه گذاران قصد خرید سهم بیشتری داشته باشند، می‌توانند در روز بعد از عرضه اقدام به ثبت سفارش نمایند یا اینکه پس از به تعادل رسیدن سهم در بازار اقدام به خرید سهام موردنظر کنند.

سخن آخر
می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین مزیت‌های عرضه اولیه، تأمین سرمایه برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید و یا توسعه و رشد یک کسب‌وکار قدیمی است. عرضه اولیه به دلیل ارزش‌گذاری سهم، کم‌تر از ارزش واقعی آن، باعث ایجاد تقاضای زیادی برای خرید از جانب سرمایه گذاران می‌شود. تقاضای زیاد برای خرید، قیمت پایین سهم و همچنین محدود بودن تعداد سهام قابل عرضه، در اکثر موارد باعث سودآور بودن و کم ریسک بودن عرضه اولیه می‌شود. همین‌طور از آنجایی که تعداد سهام قابل‌عرضه، دامنه قیمتی (کف و سقف قیمت) و تاریخ شروع در این عرضه از قبل مشخص می‌شود، سرمایه‌گذاران کافی است در روز موعد وارد سامانه معاملاتی شده و اقدام به ثبت سفارش با تعداد و قیمت از پیش تعیین‌شده نمایند. لازم به ذکر است که یک سرمایه گذار با یک کد بورسی تنها از یک کارگزاری می‌تواند عرضه اولیه خریداری. در رابطه با بهترین زمان فروش عرضه اولیه هم قطعیتی وجود ندارد و مستلزم بررسی عوامل مؤثر در بازار است.