در خواست های منصفانه اکثر مردم برای مبارزه با فقر در ایران که ناشی از تورم قیمت ها از یک طرف و بیکاری از طرف دیگر میباشد در سطح وسیع و به اشکال مختلف در سال های اخیر در کشور منعکس گردیده است. از آنجایی که دولت حجت الاسلام آقای دکتر رئیسی صادقانه خواهان بر قراری رفاه برای کل جامعه و بخصوص رفاه برای اقشار محروم جامعه  می باشد طرح زیربرای مبارزه با بیکاری تقدیم میشود.

معضل دیو دو سر تورم – بیکاری در ادبیات اقتصاد ی غربی رکود تورمی نامیده میشود.مکاتب اقتصادی غربی  به سیاست گذاران پیشنهاد می کند که بین حل دو معضل یکی را انتخاب کنند. یا سیاست هایی برای سرکوب تورم انتخاب کنند و یا سیاستی برای حل مشکل بیکاری. مشکل انتخاب سیاست در این است که سیاست ضد تورمی باعث افزایش بیکاری میشود و سیاست ضد بیکاری تورم را افزایش می دهد.

مطابق تئوری نئوکلاسیکال-کنزین  مشکل تورم و بیکاری بر اساس تفاوت بین تقاضای کل و عرضه کل قرار دارد. در دورانی که تقاضای کل برای کالا و خدمات بیشتر از عرضه کل در کوتاه مدت هست  تورم به وجود می آید. اما زمانی که تقاضای کل کمتر از میزان کالا و خدماتی که ظرفیت تولیدی اقتصاد می تواند تولید کند میشود  بیکاری رخ میدهد. اما رکود-تورمی در زمانی پیش می آید  که ظرفیت تولیدی  اقتصاد نازل است و  در دراز  مدت  توان جذب نیروی کار موجود را نداشته اما تقاضای کل به خاطر افزایس در آمد اسمی مردم، بنگاه ها و دولت — نه بخاطر افزایش قدرت خریدشان  — بیش از ارزش کل کالا و خدمات عرضه شده است  می باشد.

نرخ بیکاری  و تعداد بیکاران در ایران

نمودار ۱ نرخ بیکاری در ایران را بین سال های ۱۳۸۴ و ۱۴۰۰ نشان میدهد.

آمار گیری  مرکز آمار ایران در بهار سال ۱۳۹۹ نشان میدهد که ۴۱ در صد جمعیت ۱۵ سال به بالا در ایران در سال ۱۳۹۹ فعالیت اقتصادی داشته اند. از آنجایی که جمعیت با سن ۱۵ سال یا کمتر در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۹ میلیون بود و از طرف دیگر کل  جمعیت در ایران  در اواخر خرداد ۱۴۰۱ حدود ۸۴٫۵ میلیون تخمین زده میشود جمعیت ۱۶ سال به بالا در اواخر خرداد ۱۴۰۱ حدود ۶۴ میلیون نفر است. بنا بر این تعداد افراد در نیروی کار ایران کمی بیش از ۲۶ میلیون نفر است. با توجه به  نرخ بیکاری ۹ در صد در سال ۱۴۰۰، تعداد بیکاران در ایران ۲٫۵ ملیون نفر تخمین زده می شود.

این مقاله کوتاه بر آن است که با بینشی سوای مکاتب  تئوری پول که رابطه مستقیم بین حجم پول و تورم  و تئوری  نئوکلاسیکال-کنزین که رابط معکوسی بین نرخ تورم و نرخ بیکاری می بینند، راهکاری  برای ایجاد حذف بیکاری ارائه دهد. حذف بیکاری یعنی  ایجاد فرصت های شغلی برای همگان و یا  استخدام تمام وقت هر فردی که خواهان پذیرش کار در فرصت شغلی با دستمزد رایج  آن شغل که از طرف دولت بوجود آمده است باشد. استخدام کامل با نرخ بیکاری صفر و با  ثبات نسبی قیمت ها همراه خواهد بود.

البته افرادی وجود دارند که مایل به پذیرش شغل نیستند ، اما آن افراد بخشی از نیروی کار محسوب نحواهند شد.  این راهکار عبارت است از تضمین  دولت برای ایجاد کار برای تمامی افرادی که خواست و توان کار را دارا میباشند.

یکی از دلایل اصلی رکود-تورمی در ایران در سال های اخیر مهاجرت روستائیان از دهات به شهر های ایران است. همانطوری که در نمودار زیر دیده میشود جمعیت شهر نشین ایران از ۳۱٫۴ در کل جمعیت در سال ۱۳۳۵ به ۷۴ در صد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است. البته دلایل دیگری برای پیدایش رکود-تورمی در ایران موجود است اما بررسی آن مسائل در این مقاله کوتاه امکان پذیر نیست.

نمودار ۲٫ مرجع: مر کز آمار ایران. سری زمانی میزان شهر نشین کشور.

بعد منفی افزایش  جمعیت شهر ها در ایران افزایش تقاضا برای مواد غذائی در شهر ها از طرف مهاجرین روستایی هست. این کشاورزان  که قبل از مهاجرت به شهر ها از دهات مشغول تولید محصولات کشاورزی  و مسئول تامین امنیت غذایی خود بودند اما با زندگی در شهرها تامین  امنیت غذایی آنها به دولت محول شده است.  از طرف دیگر مهاجرت روستائیان به شهر ها از آنجایی که فرصت های شغلی کافی موجود نیست  باعث  افزایش بیکاری میشود.

درز یر راهکار های حل معضل بیکاری در کشور ارائه میشود.

دولت به عنوان کار فرمای گزینه آخر وارد بازار کار میشود و با تعین دستمزد های رایج فرصت های شغلی در اختیار همگان قرار میدهد.
کار کنان در این برنامه در افزایش محصولات کشاورزی و همچنین زیر ساختهای کشور ( جاده ها، پل ها، مدارس، بیمارستان ها و غیره) و دریافت سایر خدماتی که دهات وشهرها  نقاط مختلف کشوراز دولت مرکزی در خواست میکنند شرکت خواهند نمود.
کار گران و کار مندان «سازمان استخدام کامل و ثبات قیمت ها» جایگزین کار گران و کار مندان فعلی دولت نخواهند شد.
اکثر کار گران/ کارمندان مشغول در طرح محلی خواهند بود و بجز در مواردی که به افراد متخصص احتیاج باشد و یا بیش از حد نیاز متخصص و کارگر معمولی در هر محلی وجود داشته باشد افراد به نقاط دیگر اعزام نخواهند شد.
کار گران/ کارمندانی که مطابق دستورات مدیران طرح ها عمل ننمایند پس از سه بار تذکر از کار بر کنار خواهند شد و محل در آمد معیشتی آنها حمایت یارانه ای دولت  که کمتر از دستمزد کار گران در طرح است خواهد بود.
سطح دست مزد ها و حقوق ها بنا بر استاندارد دستمزد ها و حقوق ها در بخش خصوصی و یا مبلغی جزئی کمتر از آن خواهد بود.
مدیریت برنامه در سطح استان داری باید قرار گیرد و نقش دولت مرکزی پرداخت بودحه به استان داری ها باید بسنده شود.
هزینه سالیانه این طرح عبارت است از ۲۱۶,۰۰۰ میلیارد تومان که با نرخ ۳۰،۰۰۰ تومان برای هر دلار مساوی است با ۷٫۲ میلیارد دلار. این رقم بر اساس دستمزد  ۶ میلیون  تومان در ماه برای حدود  سه میلیون بیکار ایرانی  محاسبه شده است. این رقم حقوق و مزایای کارمندان  و هزینه ماشین آلات و مواد اولیه را در نظر نمیگیرد.
افزایش سرمایه گذاری های اولیه از طریق ضریب تکاثری باعث افزایش تولیدات و در آمد ها در تمامی بخش های اقتصادی خواهد شد و تقاضا برای نیروی کارحرفه ای و کارشناسانه را افزایش خواهد داد.
در صورتی که ارزش تولیدات ناشی از ایجاد فرصت های اشتغال برابر افزایش در آمد ها کار کنان استخدام شده باشد سیاست برای حذف بیکاری تورم زا نخواهد بود.
هزینه طرح ایجاد کاربرای عموم مردم  از فروش منابع انرژی باید تامین گردد. اما با حذف بیکاری که منجر به افزایش تولیدات ملی خواهد شد در آمد های مالیاتی دولت نیز افزایش خواهد یافت. در تحلیل نهائی با توجه  به  در آمد حاصل از فروش انرژی و افزایش مالیات در مقایسه با هزینه اجرای طرح ، دولت ممکن است که با کسری بودجه مواجه شود. اما چنین کسری بودجه، در شرایط افزایش تولید ملی و حذف بیکاری اثرات منفی برای جامعه ندارد و در مجموع هزینه ای است برای  افزایش رفاه اجتماعی. اما، باید در نظر داشت که افزایش کسری بودجه بعد از رسیدن به تولید بلقوه  در شرایط استخدام کامل  تورم زا خواهد بود و در چنین شرایطی کاهش کسری بودجه ضروری میباشد.
این بر نامه برای استفاده افراد داوطلب طراحی خواهد شد و اجباری نیست. افراد مجازند که از شرکت در این طرح خوداری کنند ، اما میزان حمایت مالی که این افراد برای معیشت زندگی ممکن است از دولت دریافت نمایند کمتر از درآمد شان با کار کردن در برنامه خواهد بود.
برای کاهش جمعیت در شهر ها لازم است دولت برنامه تشویقی برای بر گشت مهاجرین از شهر ها به دهات ارائه دهد. برنامه های تشویقی میتوانند ارائه کلاس های فنی ماشین آلات و یا فنون مدرن  کشاورزی برای افزایش محصولات کشاورزی در دهات باشد.
برنامه دولت بعنوان گزینه آخر ایجاد کار در دوران رکود کبیر در دهه ۱۹۳۰ در آمریکا ایجاد گردید که منجر به استخدام میلیون ها کارگران بیکار در آمریکا گردید.

در زیر نگاهی اجمالی به تجربه دولت آمریکا بعنوان کار فرمای گزینه آخر پرداخته خواهد شد.

نگاهی اجمالی به رکود کبیر اقتصادی در آمریکا در دهه ۱۹۳۰ و نقش دولت آمریکا برای بر قراری کاهش بیکاری

با ورد فرانکلین روز ولت، رئیس جمهور آمریکا به کاخ سفید در ماه مارچ ۱۹۳۳ ، تعداد بیکاران در آمریکا که ۱۵ ملیون نفر یا یک چهارم نیروی کار آمریکا ، نه تنها بیکار بودند بلکه امیدی هم به دریافت فرصت شغلی نداشتند. با در نظر گرفتن افراد خانواده این بیکاران،  این رقم بیان میکرد که ۶۰ ملیون نفر از جمعیت ۱۳۰ ملیونی آن کشور در آن سال هیچگونه امکانات معیشت زندگی در دست نداشتند. نه پول برای اجاره منزل، نه پول برای غذا، نه پالتو در هوای سرد زمستان و نه دست رستی به دوا و دکتر و بیمارسان.  دولت ها در شهر ها و ایالات آن کشور امکانات مالی خود را برای کمک به بیکاران و خانواده هایشان  به اتمام رسانده بودند. کارگران ماهر و معمولی بیشتر اوقات خود را در صف برای دریافت نان و یا سوپ  خیریه ای که از طرف کلیسا ها و یا افراد خیرخواه  به فقرا داده میشد میگذرانند. کلبه ها در حاشیه شهر ها که خانواده هائی که از منزل اجاره ای خود اخراج شده بودند و برای محل اقامت خانواده های خود  ساخته بودند توسط پلیس در آن نواحی بر چیده میشد.

اولین اقدام روزولت بعنوان رئیس جمهور آمریکا در مبارزه با این فقر عمومی پرداخت یارانه  مستقیم یا خیریه به افراد بیکار بود. اما وی در نظر داشت که  معضل فقر و بیکاری را نمیتوان با پرداخت یارانه حل نمود . او آهگاه بود که حل مشکل تنها از طریق ارائه  فرصت های شغلی برای بیکاران امکان پذیر است. بر اساس این نظریه، روزولت تشکیلات برای ایجاد و ارائه فرصت های شغلی از طریق سرمایه گذاری در زیر ساخت های اقتصاد آمریکا بر قرار نمود. بعد از اقدامات پراکنده  از طرف کنگره آمریکا  برای رفع بحران اقتصادی و ایجاد فرصت های شغلی  طی دو سال اول ریاست جمهوری خود، روزولت بعنوان رئیس جمهور آمریکا فرمان ایجاد یک تشکیلات متشکل و مرکزیبنام سازمان پیشرفت کار در تاریخ ۶ ماه مه ۱۹۳۵ صادر نمود.

فعالیت های  این سازمان  طی سالهای ۱۹۳۵ الی  ۳۰ جون ۱۹۴۳  ادامه داشت. کار گران و کار مندان این سازمان در اوج  فعالیت هایش  در ماه نوامبر ۱۹۳۸ به ۳,۳۳۴,۵۹۴ نفر کار گر و کارمند حقوق پرداخت میکرد. این افراد به چه کار هائی مشغول بودند؟

کارگران سازمان به ساختن جاده ها، مدارس، پل ها, فرودگاه ها، ساختمان ادارات، شهر سازی مشغول بودنند. کارگران این سازمان لباس و دشک میدوختند،افراد بیسواد را تدریس میکردند،  اسباب بازی میساختند، غذا برای کودکان دبستانی می چختند، به پرستداری در بیمارستان ها میپرداختند ,کتاب ها را بر دوش اسبان به خواندگان در مناطق کوهستانی میرساندند، قربانیانیان طوفان ها را نجات میدادند. نقاشان مشغول بکاردر این سازمان  در دیوار ساختمان شهر داری ها و سایر ادارات دولتی نقاشی میکردند،  مجسمه سازازان  برای شهر ها مشغول  مجسمه سازی بودند. هنرپیشه ها  تاتر برای مردم بر گزار میکردند  و موسیقی دانها بیش از ۶۰۰۰ کنسرت برای مردم اجرا کردند. نویسندگانش کتاب مینوشتند و کارگران و مهندسین ساختمانی مشغول بکارش  با شروع جنگ جهانی پایگاه های نظامی آمریکا را مرمت می نمودند. در مجموع هدف این سازمان به حرکت در آوردن مجدد اقتصاد بعنوان یک ماشین متوفق شده بود.

در مجموع این سازمان ۶۱۷,۰۰۰ مایل جاده ها را مرمت و یا ساخت, ۱۲۴,۰۰۰ پل بنا کرد، ۱۲۰,۰۰۰ ادارات دولتی ، هزاران پارک، محل بازی کودکان و مراکز ورزشی ایجاد کرد.این سازمان طی دوران  کارش ۱۰٫۵ ملیارد دلار هزینه و ۸٫۵  ملیون کارگر و کارمند را مشغول بکار نمود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع