رد پای پوتین در بازار ارز

روسیه با ارائه تخفیف‌های سنگین در صادرات خود، بخشی از درآمدهای ارزی ایران را به چنگ آورده است. پس از آغاز جنگ اوکراین مسکو با شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی مواجه شد. این صادرکننده بزرگ انرژی، مواد معدنی و مواد غذایی برای تامین هزینه‌های جنگ چاره‌ای از الگوبرداری از کشور دوست خود، ایران نداشت و با شکستن قیمت‌ها در بازار توانست علیرغم برخی تحریم‌های غیررسمی، مشتریان را به سمت خود بکشد.

سایه پوتین بر بازار ارز تهران

افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی در ماه‌های گذشته دلارهایی را در اختیار دولت رئیسی قرار داده بود که برخی فعالان بازار ارز گمان می‌کردند دولت با تکیه بر این منابع ارزی توانسته است قیمت ارز را پایین نگه دارد. اما قیمت دلار در اردیبهشت‌ماه بر مدار صعودی قرار گرفت و مرزهای ۲۹ و ۳۰ هزار تومان را پشت سر گذاشت.

قیمت دلار امروز (شنبه) برای بار دوم در یک هفته اخیر نشان داد تصمیم به عقب‌نشینی از مرز ۳۰ هزار تومان ندارد. شاخص ارزی که در معاملات آخر هفته گذشته به کف کانال ۳۰ هزار تومان رسیده بود، امروز با رشد یک درصدی به نیمه این کانال رسید. به غیر از تعلیق مذاکرات وین و همچنین انتظارات تورمی ناشی از حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی و افزایش قیمت کالاها در روزهای گذشته، یک عامل احتمالی در افزایش قیمت دلار می‌تواند کاهش درآمدهای ارزی کشور باشد.

تصرف بازار فولاد و نفت

خبرگزاری رویترز دیروز با انتشار گزارشی بار دیگر این ادعا که روسیه در حال تسخیر بازار نفت ایران است را تکرار کرد. رویترز نوشت تقریبا ۴۰ میلیون بشکه نفت ایران روی آب‌های آسیا سرگردان شده و به دنبال خریدار می‌گردد. چین، بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و روسیه توانسته در ماه‌های گذشته بخشی از واردکنندگان چینی را به خرید نفت خود ترغیب کند. بر اساس آمار و اطلاعات شرکت کپلر شرکت کپلر صادرات نفت ایران در ‌ماه آوریل نسبت به ۳‌ماهه نخست ۲۰۲۲، بیش از ۳۴ ‌درصد کاهش یافته است. برآوردهای مقدماتی از ورتکسا آنالیتیکس هم نشان می‌دهد که چین در ماه گذشته روزانه حدود ۶۵۰ هزار بشکه نفت خام از ایران ‌خریده که این رقم در ماه مارس ۷۰۰ هزار بشکه در روز بود.

رضا شهرستانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد هم اخیرا در مصاحبه با شرق گفت که روسیه با دادن تخفیف‌های ۱۵ تا ۲۰ درصدی برای فولاد خود، توانسته مشتریان بزرگ فولاد ایران مانند چین، افغانستان، تایلند و کره جنوبی را از چنگ این کشور درآورد. به گفته او اکنون درآمد ارزی شش میلیارد ‌دلاری ایران از محل صادرات فولاد به خطر افتاده است.

شروع رشد قیمت‌ها با سنگ‌اندازی روسیه در برجام

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان ،  پیش از این در اواخر اسفند ۱۴۰۰ هم که به احیای برجام بسیار نزدیک بودیم، مسکو به ناگهان با پیش کشیدن درخواست تضمین کتبی از واشنگتن (برای آنکه تحریم‌های جدید علیه روسیه مانع نفع بردن مسکو از احیای برجام نشود) موجب تعلیق مذاکرات شد. به این ترتیب، قیمت دلار که تحت تاثیر خوشبینی‌ها به برجام و افزایش درآمدهای ارزی از آذر تا اسفند سال گذشته از ۳۱ تا ۲۵ هزار کاهش یافته بود، به مسیر صعودی بازگشت و این روند افزایشی تاکنون ادامه داشته است.

اگرچه روسیه کمی بعد از خواسته خود به نوعی عقب‌نشینی کرد، اما سکته‌ای که در مذاکرات ایجاد شد مذاکره‌کنندگان وین را از توافق دور کرد و از آن پس هم گره‌های بعدی مذاکرات (همچون مسأله تحریم‌های سپاه) مانع از احیای برجام شد. مسکو در دورهای ابتدایی مذاکرات وین نقش فعالی در گفت‌وگوها داشت و در مواردی توانسته بود مواضع تهران و واشنگتن را نزدیک کند. اما اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه هفته گذشته علنا اعلام کرد مسکو دیگر تمایلی به ایفای چنین نقشی ندارد.

به عقیده کارشناسان، مهم‌ترین دلیل رسیدن دلار به ۳۰ هزار تومان رنگ باختن امیدهای برجامی بوده است. تداوم روند کنونی رقابت ایران با روسیه در صادرات انرژی و سایر کالاها در صورتی که مذاکرات هسته‌ای به نتیجه نرسد، تهدید بلندمدت بازار ارز محسوب می‌شود. هر چند در کوتاه‌مدت، پرداخت بدهی ارزی بغداد به تهران که به گفته وزیر برق عراق تا پایان ماه میلادی جاری تسویه خواهد شد، شاید بتواند در فروکش التهاب فعلی موثر باشد.